- GİRİŞ
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun eski Türk Ticaret Kanunu'ndan ayrılan bir yönü, yönetim kurulunun batıl kararlarının açık olarak düzenlenmiş olmasıdır. Yokluktan farklı olarak, kurucu unsurları bulunmakla birlikte içeriği itibariyle ağır hukuka aykırılıklar içeren, geçerlilik şartları eksik olan hukuki işlemler batıldır. Bu makalede yönetim kurulu kararlarının hangi hallerde batıl olacağı TTK 391. madde kapsamında değerlendirilecektir.
- YÖNETİM KURULUNUN BATIL KARARLARI
TTK'nın 391/1 hükmüne göre; yönetim kurulunun özellikle (i) eşit işlem ilkesine aykırı olan, (ii) anonim şirketin temel yapısına uymayan veya sermayenin korunması ilkesini gözetmeyen, (iii) pay sahiplerinin, özellikle vazgeçilmez nitelikteki haklarını ihlal eden veya bunların kullanılmalarını kısıtlayan ya da güçleştiren ve (iv) diğer organların devredilemez yetkilerine giren ve bu yetkilerin devrine ilişkin kararları batıldır.
TTK 391. Maddenin saydığı butlan halleri sınırlayıcı değildir. Nitekim maddenin ilk cümlesinde "özellikle" sözcüğü ile yapılan sayımın sınırlayıcı olmadığı vurgulanmaktadır. Nitekim madde gerekçesinde de bu husus "Hükümde, en çok rastlanılan bâtıl kararlar örneklerle (sayım yoluyla) gösterilmiştir."1 şeklinde belirtilmiştir. Bu nedenle maddede sayılanlar dışında BK 27. maddesi anlamında kanunun emredici hükümlerine, ahlaka, kamu düzenine, kişilik haklarına aykırı veya konusu imkansız olan işlemler (batıl) kesin olarak hükümsüzdür.2
- Eşit İşlem İlkesine Aykırı Kararlar
Eşit işlem ilkesi, Ticaret Kanunu reformundan önce anonim şirketler hukukunun yazılı olmayan bir ilkesi iken yeni düzenlemede yasal bir kural olarak öngörülmüştür (TTK m.357).3 Eşit işlem ilkesinden anlaşılması gereken eşit hukuki koşullar altında olan tüm pay sahiplerine eşit davranılması, eşit muamele yapılması zorunluluğudur. Eşitlik ilkesine aykırılık, TMK m.2'de anlamını bulan dürüstlük kuralına da aykırılık teşkil eder.4 Örneğin, kar payının dağıtılmasına ilişkin genel kurul gündeminde yer alan bir maddeye aleyhte oy kullanan pay sahibinin kar payı hakkından yararlanamayacağına ilişkin bir karar5, genel kurulda sermaye artırım kararı alınırken bazı pay sahiplerinin olumsuz oy kullanmaları veya başka bir nedenle, yönetim kurulunun bu kişilere yeni çıkarılacak paylarla ilgili olarak rüçhan haklarını kullanma olanağı vermemesi veya bakiye sermaye borcu talep edilirken, bazı pay sahiplerinden bakiye borcun tamamı istenilirken, kurucu ortaklardan ise sadece %50'sinin talep edilmesi, eşit işlem ilkesine aykırı olup batıldır.6
- Anonim Şirketin Temel Yapısına Uymayan veya Sermayenin Korunması İlkesini Gözetmeyen Kararlar
Anonim şirketin temel yapısına aykırı kararlar TTK m. 391 gerekçesinde İsviçre doktrinini esas alınarak şu şekilde açıklanır: "Yönetim kurulu tarafından emredici hükümlere aykırı genel nitelik taşıyan hukuk koyan kararlar geçersizdir." Örneğin, bütün pay sahipleri için bilanço açıklarını kapatmak amacıyla ek ödeme yükümü getiren bir yönetim kurulu kararı anonim şirketin temel yapısının bir tanımlayıcı ögesi olan pay sahiplerinin sınırlı sorumluluğu ilkesine aykırıdır (TTK m. 421/2-a hükmü saklıdır).7 Başka bir örnek verilecek olursa anonim şirketlerde pay sahiplerinin borcuyla ilgili olarak geçerli olan tek borç ilişkisine aykırı olan, pay sahiplerine taahhütleri dışında sonradan ek yükümlülük veya kişisel sorumluluk getiren kararlar veya genel kurullara katılma ve oy vermede pay sahipleri veya temsilcileri yerine, delege ya da mektupla oy verme sistemi veya her pay sahibi için veto hakkı getiren haller, yönetim kurulunun bilanço kararının dağıtılmasına karar vermesi anonim şirketin temel yapısına veya organlar arası görev dağılımına uymayan örnekler olarak sayılmaktadır.8
Sermayenin korunması ilkesi açısından ise, geçersiz yönetim kurulu kararları arasında; sermayeyi koruyan hükümlerin ihlal edilmesi de yer almaktadır. Örnek olarak, itibari değerin altında yeni pay ihraç edilmesine ilişkin olarak genel kurula sunulan yönetim kurulu teklifi veya şirketin kasasından ödenmek üzere pay sahiplerine şirketten çıkma tanınması gibi aynı şekilde kar dağıtımını genel kurul yerine yönetim kurulunca karara bağlanmasına ilişkin yönetim kurulu kararları da sermayenin koruması ilkesine aykırılık nedeniyle geçersizdir.
- Pay Sahiplerinin, Özellikle Vazgeçilmez Nitelikteki Haklarını İhlal Eden Veya Bunların Kullanılmalarını Kısıtlayan veya Güçleştiren Kararlar
TTK madde 391/1/c bendindeki yönetim kurulu kararlarının geçersizlik sebebi, üçüncü kişiye pay sahibinin haklarına eşit düzeyde haklar tanınması değil, pay sahibinin vazgeçilmez haklarının kullanılmasının ihlal edilmesi veya kısıtlanmasıdır. Örneğin; iptal davasının açılabilmesinin yönetim kurulunun onayına tabi tutulması, anonim şirketin kar elde etme ve paylaşma amacının terki, genel kurula giriş kartı verilmesinin veya TTK'nın 437. maddesi uyarınca bilgi alma ve incelemenin yönetim kurulunun istediği bir taahhütnamenin imzalanması şartına bağlanması, genel kurula temsilci ile katılmanın (m.425) yasaklanması, bağımsız ve kurumsal temsilciler için (m.428) şirkete teminat yatırılması zorunluluğunun getirilmesi gibi.9
- Diğer Organların Devredilemez Yetkilerine Giren ve Bu Yetkilerin Devrine İlişkin Kararlar
TTK m. 391/1 d bendi hükmü, anonim şirketin temel yapısı ile ilgili olup, aynı zamanda organların devredilemez özellikle yasanın 375, 397, 398 ve 408 inci maddelerinde yer alan düzenin korunmasını amaçlamaktadır. Hüküm devredilemez yetkilerin bütün halinde olduğu gibi münferiden devrinde de uygulanır.10 Yasada anonim şirketin her organını devredilmez nitelikteki yetki ve görevleri sayılmıştır. Örneğin TTK madde 408 hükmüne göre esas sözleşmenin değiştirilmesi, YK üyelerinin ve denetçilerin seçimi ve ücretlerin tespiti, ibraları hakkında karar verilmesi, yıllık kar üzerinde tasarrufta bulunma, temettü ile kazanç paylarını tespiti, yedek akçenin kara katılması dahil, kullanılmasına ilişkin kararların alınması genel kurulun devredilmez yetkileri arasındadır.11
- SONUÇ
TTK m. 391 hangi yönetim kurulu kararlarının batıl olduğunu örnekseme yolu ile saymakla birlikte içeriği itibariyle ağır hukuka aykırılıklar içeren, geçerlilik şartları eksik olan yönetim kurulu kararları genel hükümler uyarınca batıldır. Buna göre, yönetim kurulunun özellikle; eşit işlem ilkesine aykırı olan, anonim şirketin temel yapısına uymayan veya sermayenin korunması ilkesini gözetmeyen, pay sahiplerinin, özellikle vazgeçilmez nitelikteki haklarını ihlal eden veya bunların kullanılmalarını kısıtlayan ya da güçleştiren ve diğer organların devredilemez yetkilerine giren ve bu yetkilerin devrine ilişkin kararları batıldır. Batıl olduğu mahkemece tespit edilen karar baştan itibaren geçersiz olup hiçbir aşamada hüküm ifade etmez.
Footnotes
1 Gerekçe, Madde 391,
1 Preamble, Article 391
2 Çamoğlu ( Poroy/ Tekinalp), Ortaklıklar I, Vedat Kitapçılık İstanbul 2021, s. 379
3 Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Güncellenmiş 3. Bası, Ankara 2018, s. 1338.
4 MOROĞLU, Erdoğan; Hükümsüzlük, s.206. İsviçre Federal Mahkemesinin görüşleri ve
tartışmalar için bkz. dn. 391 ve 392
5 Pekdinçer, Tamer: "Anonim Şirketlerde Yönetim Kurulu Kararlarının Geçerliliği (Özellikle Batıl Yönetim Kurulu Kararları) (TTK m. 391)", Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi C. 18, S. 2, Y. 2012, https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/802571 , s. 677
6 Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Güncellenmiş 3. Bası, Ankara 2018, s. 1338.
7 Gerekçe, Madde 391,
7 Preamble, Article 391,
8 Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Güncellenmiş 3. Bası, Ankara 2018, s. 1341
9 Gerekçe, Madde 391,
9 Preamble, Article 391,
10 Gerekçe, Madde 391,
10 Preamble, Article 391,
11 Pulaşlı, Hasan: Şirketler Hukuku Genel Esaslar, Güncellenmiş 3. Bası, Ankara 2018, s. 1346
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
