- Giriş
15 Mart 2025 tarihinde Resmî Gazete'de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar'da Değişiklik Yapılmasına Dair Karar ("Karar"), Türkiye'deki finansal düzenlemelerde önemli değişiklikleri beraberinde getirmiştir. Bu kapsamda, getirilen yeni düzenlemeleri ve güncellenen hükümleri birlikte inceleyelim.
- Değişikliklerin Genel Çerçevesi
Karar kapsamında getirilen başlıca düzenlemeler şu şekilde özetlenebilir:
- Yurt Dışına Çıkarılabilen Nakit Sınırının Artırılması [Madde 3/(d)]: Daha önce 25.000 TL olan yurt dışına çıkarılabilen nakit sınırı, 185.000 TL'ye yükseltilmiştir. Bu tutarın üzerindeki miktarlar, Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenecek esaslar doğrultusunda çıkarılabilecektir.
- Türev Araç İşlemleri [Madde 6/(7)-(8)]:
Türev araçların alım ve satımının teşkilatlanmış borsalarda yapılması zorunluluğu kaldırılmıştır.
Karar öncesinde, türev işlemler yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu ("SPK") tarafından yetkilendirilmiş aracı kurumlar aracılığıyla gerçekleştirilebilirken yeni düzenleme ile bu kapsam genişletilmiştir. Böylelikle, SPK tarafından yetkilendirilmiş bankalar da türev işlemler için yetkilendirilmiş kurumlar arasına dahil edilmiştir. Buna göre, yurt dışında gerçekleştirilecek türev işlemler, kural olarak yalnızca SPK tarafından yetkilendirilmiş banka ve aracı kurumlar aracılığıyla yapılabilecektir.
Bunun istisnası olarak, Türkiye'de yerleşik kişilerin kendi inisiyatifleriyle yurt dışında yerleşik finansal kuruluşlarla gerçekleştirdiği türev işlemler, bu kuruluşların Türkiye'de pazarlama veya reklam faaliyeti yürütmemesi koşuluyla, aracı kurum veya banka kullanma zorunluluğundan muaf tutulmuştur. Ancak, bu işlemlere ilişkin bedel transferlerinin bankalar aracılığıyla yapılması zorunlu olmaya devam etmektedir.
- Kaldıraçlı İşlemler ve Kaldıraçlı İşlemlerle Aynı Hükümlere Tabi Olduğu Belirlenen Türev Araç İşlemleri [Madde 6/(9)]:
Kaldıraçlı işlemler ve kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere tabi olduğu belirlenen türev araç işlemleri1 ile ilgili olarak Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar haricindeki kişilerce bu işlemlere aracılık edilmesi ve yurt dışına para transferi yapılması açıkça yasaklanmıştır.
- Yetkisiz Aracılık Faaliyetlerine Karşı Alınan Tedbirler [Madde 6/(9)]: Yetkisiz aracılığın önlenmesi amacıyla bankalar ve ödeme/elektronik para kuruluşları gerekli tedbirleri almakla yükümlü kılınmıştır. Bu tedbirlerin alınabilmesi için; SPK, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Merkez Bankası, yetki alanları çerçevesinde sahip oldukları her türlü bilgiyi ilgili kuruluşların talebi üzerine paylaşacaktır. Bu hükme aykırılıklar ise Türkiye Cumhuriyeti Hazine ve Maliye Bakanlığı'na bildirilecektir.
- Döviz ve Kıymetli Maden Kredileri Üzerine Getirilen Değişiklikler [Madde 18/ (4)]:
Yeni düzenlemeyle birlikte, Türkiye'de yerleşik kişiler tarafından yurt içinden temin edilen döviz veya kıymetli maden cinsinden kredilere ilişkin önemli bir serbesti getirilmiştir.
Buna göre, bu tür kredilerin teminatı olarak:
- Krediyi kullanan kişinin Türkiye'de yerleşik grup şirketleri veya
- Kredi kullanana doğrudan ortak olan gerçek ya da tüzel kişiler
tarafından, Türkiye'de yerleşik banka ve finansal kuruluşlara hitaben döviz veya kıymetli maden cinsinden garanti veya kefalet verilmesine izin verilmiştir.
Bu imkânın kullanılabilmesi için aşağıdaki şartların birlikte sağlanması gerekmektedir:
- Kredi: Döviz veya kıymetli maden cinsinden olmalı.
- Garanti veya Kefalet Veren: Kredi kullananın grup şirketi veya doğrudan pay sahibi olan kişi/şirket olmalı.
- Muhatap: Türkiye'de yerleşik banka veya finansal kuruluş olmalı.
- Garanti/Kefalet Cinsi: Döviz veya kıymetli maden cinsinden olmalı.
Kredi Kullanıcı |
Krediyi Veren |
Garanti/Kefalet Veren |
Muhatap |
Şartlar |
TR'de yerleşik kişi |
TR'de yerleşik banka veya finansal kuruluş |
Kredi kullananın TR'de yerleşik grup şirketi veya paylarına doğrudan sahip olan gerçek veya tüzel kişi |
TR'de yerleşik banka/finansal kuruluş |
1) Kredi döviz veya kıymetli maden cinsinden
olmalı. |
Bu şartlar sağlanmadığı sürece, Türkiye'de yerleşik kişilerin, Türkiye'de başka bir yerleşik kişi için döviz veya kıymetli maden cinsinden garanti ve kefalet vermesi mümkün değildir. Bu düzenleme, sadece belirtilen şartlar altında istisna tanımaktadır ve aksi durumda döviz cinsinden garanti ve kefalet verilmesi yasak kapsamında kalmaktadır.
- Kıymetli Maden ve Depo Hesaplarına İlişkin Yeni Düzenlemeler [Madde 19/(3)]: Kıymetli maden depo hesaplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan alım satım işlemlerinin kambiyo işlemi niteliğinde olduğu açıkça düzenlenmiştir.
- 32 Sayılı Karar'da Yapılan Değişikliklere İlişkin Tablo
Karar |
Maddenin Yeni Hâli |
|
Tanımlar Madde 2 |
(j) bendine (xv) alt bendi ve aynı maddeye (bb) bendi eklenmiştir. |
Bu Karar'ın uygulanmasında, (...) j) Kıymetli madenler: Her tür ve şekilde altın, gümüş, platin ve paladyumu, (...) xv) Çekili kıymetli maden: Kıymetli madenin çekilip ince bir şerit hâline getirilerek veya şeridin çeşitli şekil ve ağırlıklarda kesilmesi suretiyle oluşturulan herhangi bir saflık ayarını haiz kıymetli madenleri, (...) bb) Rafineri: Bakanlıkça ilgili mevzuat çerçevesinde kıymetli maden rafinaj faaliyetinde bulunmak üzere faaliyet izni verilen tüzel kişileri, ifade eder. |
Madde 3 |
(d) bendinde yer alan "25.000 TL'yi" ifadesi "185.000 TL'yi" şeklinde değiştirilmiştir. |
d) 185.000 TL'yi aşan Türk parasının yurt dışına çıkarılması Bakanlıkça belirlenecek esaslar dahilinde yapılır. |
Dövize ilişkin işlemler Madde 6 |
Yedinci, sekizinci ve dokuzuncu fıkralar değiştirilmiştir. |
(7) Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bankalar ve aracı kurumlarca, dövize ve kıymetli madene dayalı vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil sermaye piyasası mevzuatına göre düzenlenmiş her türlü türev araçların alım satımı, sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde teşkilatlanmış borsalarda yapılır. (8) Döviz Bedel transferinin bankalardan yapılması kaydıyla yurt dışından vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçların alım satımı Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş bankalar ve yurt içinde veya yurt dışında bulunan aracı kurumlar aracılığıyla yapılır. Ancak, Türkiye'deki yerleşik kişilere yönelik tanıtım, reklam ve pazarlama gibi faaliyetlerde bulunulmaması şartıyla, Türkiye'de yerleşik kişilerin tamamen kendi inisiyatifleri doğrultusunda, yurt dışında yerleşik finansal kuruluşlar ile yaptıkları türev işlemlerin bankalar ve aracı kurumlar vasıtasıyla yapılması zorunlu olmamakla birlikte, söz konusu işlemlere ilişkin bedel transferlerinin bankalar aracılığıyla yapılması zorunludur. (9) Kaldıraçlı işlemler ve kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere tabi olduğu belirlenen türev araç işlemleri Türkiye'de yerleşik kişilerce yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla yapılabilir. Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar haricindeki kişilerce bu işlemlere aracılık edilemez ve bu işlemler ile ilgili olarak yurt dışına transfer yapılamaz. Bu işlemlerin önlenmesi konusunda 5411 sayılı Bankacılık Kanunu uyarınca faaliyet gösteren bankalar ve 6493 sayılı Ödeme ve Menkul Kıymet Mutabakat Sistemleri, Ödeme Hizmetleri ve Elektronik Para Kuruluşları Hakkında Kanun uyarınca faaliyet gösteren ödeme ve elektronik para kuruluşları gerekli tedbirleri alır. Tedbirlerin alınması hususunda Sermaye Piyasası Kurulu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası, yetki alanları çerçevesinde uhdelerinde bulunan her türlü bilgiyi talepleri halinde birbirlerine doğrudan ya da oluşturulan sistem vasıtasıyla sağlar. Bu fıkra hükmüne aykırı işlemlerin tespit edilmesi halinde Bakanlığa bildirimde bulunulur. |
Kıymetli madenler, taşlar ve eşyalar Madde 7 |
Dördüncü fıkranın (b) bendinde yer alan "yalnızca" ibaresinden sonra gelmek üzere "bankalar," ibaresi eklenmiş, aynı fıkraya (d) bendi eklenmiş ve diğer bentler buna göre teselsül ettirilmiş, aynı fıkranın mevcut (d) ve (e) bentlerinde yer alan "madenleri" ibarelerinden sonra gelmek üzere "bankalar," ibareleri, mevcut (f) bendinde yer alan "Basılı" ibaresinden sonra gelmek üzere "ve çekili" ibaresi eklenmiş ve aynı maddenin yedinci fıkrasına aşağıdaki (g) bendi eklenmiştir. |
(4) Kıymetli madenler, taşlar ve eşyaların yurt içinde alım satımı aşağıdaki esaslar dâhilinde gerçekleştirilir: a) Yurt içinde yalnızca Darphane, Bakanlıkça faaliyet izni verilen rafineriler ile Borsa İstanbul A.Ş. tarafından yayımlanan Rafineriler Listesinde yer alan dışarıda yerleşik rafinerilerce üretilmiş standart işlenmemiş kıymetli madenlerin alım satımı mümkündür. b) Yurt içinde kendi mevzuatlarındaki hükümler saklı kalmak kaydıyla, yalnızca bankalar, Bakanlıkça faaliyet izni verilen rafineriler, kıymetli madenler aracı kuruluşları ve yetkili müesseseler ile 14/4/2021 tarihli ve 31454 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Kuyum Ticareti Hakkında Yönetmelikte tanımlanan ve söz konusu Yönetmelik kapsamında Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuyum işletmeleri tarafından standart işlenmemiş kıymetli madenler ile basılı kıymetli madenlerin alım satımı yapılabilir. c) Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuyum işletmeleri haricindeki Türkiye'de yerleşik gerçek kişilere standart dışı işlenmemiş kıymetli madenlerin satımı yapılamaz. ç) Yurt içinde yalnızca Bakanlıkça faaliyet izni verilen rafineriler ve Darphane tarafından üretilen basılı kıymetli madenlerin alım satımı yapılabilir. d) Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuyum işletmeleri ve vergi levhasında kıymetli maden üretimi veya ticareti ile iştigal ettiği belirtilen Türkiye'de yerleşik gerçek kişiler haricindeki Türkiye'de yerleşik gerçek kişilere çekili kıymetli madenlerin satışı yapılamaz. e) Türkiye'de yerleşik kişilerin Bakanlıkça faaliyet izni verilen rafineriler ile Borsa İstanbul A.Ş. tarafından yayımlanan Rafineriler Listesinde yer alan dışarıda yerleşik rafinerilerce veya Darphane tarafından üretilmiş standart işlenmemiş kıymetli madenleri bankalar, Bakanlıkça faaliyet izni verilen rafineriler, kıymetli madenler aracı kuruluşları ve yetkili müesseseler ile Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuyum işletmelerinden almaları ve bunlara satmaları serbesttir. f) Türkiye'de yerleşik kişilerin Bakanlıkça faaliyet izni verilen rafineriler ile Darphane tarafından üretilen basılı kıymetli madenleri bankalar, Bakanlıkça faaliyet izni verilen rafineriler, kıymetli madenler aracı kuruluşları ve yetkili müesseseler ile Ticaret Bakanlığı tarafından yetkilendirilmiş kuyum işletmelerinden almaları ve bunlara satmaları serbesttir. g) Basılı ve çekili kıymetli madenler dışında kalan işlenmiş kıymetli madenlerin, kıymetli taşlar ve eşyaların yurt içinde alım ve satımı serbesttir. ğ) Yurt içinde cevherden her tür ve şekilde üretilen kıymetli madenlerin alım ve satım işlemleri Borsa İstanbul A.Ş. tarafından düzenlenecek yönetmeliklerle belirlenecek esaslara göre Borsada yapılır. [...] (7) Bakanlık; (...) g) Yurt içinde alınıp satılabilecek çekili kıymetli madenlerin nitelikleri ile yurt içinde alım satımına ilişkin usul, esas ve istisnaları belirlemeye ve gerekli göreceği tedbirleri almaya, yetkilidir. |
Menkul kıymetler Madde 15 |
Harf ile gösterilen fıkralar numaralandırılmış, aynı maddeye 5. fıkra eklenmiş ve diğer fıkralar buna göre teselsül ettirilmiştir. |
(1) Menkul kıymetlerin ve diğer sermaye piyasası araçlarının yurda girişi ve çıkışı serbesttir. (2) Kamu kurum ve kuruluşları hariç olmak üzere, Türkiye'de yerleşik tüzel kişilerce ihraç veya halka arz olunacak sermaye piyasası araçlarının, sermaye piyasası mevzuatı çerçevesinde Sermaye Piyasası Kuruluna kaydettirilmesi koşuluyla yurt dışında satışı serbesttir. (3) Dışarıda yerleşik kişilerin, Türkiye'de menkul kıymet ve diğer sermaye piyasası araçlarını ihraç etmeleri ve bunların halka arz ve satışı sermaye piyasası mevzuatı hükümleri çerçevesinde yapılır. (4) i- Dışarıda yerleşik kişilerin, (yurt dışındaki yatırım ortaklıkları ve yatırım fonları dahil) her türlü menkul kıymetler ile diğer sermaye piyasası araçlarını sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan bankalar ve aracı kurumlar vasıtası ile satın almaları, satmaları, bu kıymetler ve araçlara ait, gelirler ile bunların satış bedellerini bankalar (...) aracılığıyla transfer ettirmeleri, ii- Türkiye'de yerleşik kişilerin; bankalar ve sermaye piyasası mevzuatına göre yetkili bulunan aracı kurumlar vasıtasıyla yurt dışındaki mali piyasalarda işlem gören menkul kıymetleri ve diğer sermaye piyasası araçlarını satın almaları, satmaları ve bu kıymetlerin alış bedellerini bankalar aracılığı ile yurt dışına transfer ettirmeleri, serbesttir. (5) Vadeli işlem ve opsiyon sözleşmeleri dahil her türlü türev araçlarının alım satımı, bu Kararın 6 ncı maddesinin sekizinci fıkrası uyarınca yapılır. (6) Türkiye'de yerleşik kişilerin, kaldıraçlı işlemler ve kaldıraçlı işlemlerle aynı hükümlere tabi olduğu belirlenen türev araçları yalnızca Sermaye Piyasası Kurulu tarafından yetkilendirilmiş kuruluşlar aracılığıyla almaları ve satmaları serbesttir. |
Gayrinakdi krediler, garanti ve kefaletler Madde 18 |
Fıkralar numaralandırılmış, aynı maddenin birinci ve ikinci fıkralarında yer alan "kişilere" ibareleri "kişileri" şeklinde değiştirilmiş, 4. fıkra eklenmiş ve diğer fıkra buna göre teselsül ettirilmiştir. |
(1) Türkiye'de yerleşik kişilerin; yurt dışından gayri nakdi kredi, garanti ve kefalet sağlamaları ile Türkiye'de ve dışarıda yerleşik kişiler lehine dışarıda yerleşik kişilere kişileri muhatap teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri serbesttir. (2) Bankaların; dışarıda yerleşik kişiler lehine Türkiye'de yerleşik kişilere muhatap, yurt içinde açılacak uluslararası ihalelerle ilgili olarak Türkiye'de yerleşik kişiler lehine Türkiye'de yerleşik kişilere kişileri muhatap, döviz üzerinden teminat mektubu düzenlemeleri, garanti ve kefalet vermeleri serbesttir. (3) Yurtiçinde veya yurtdışında faaliyette bulunan kredi kuruluşlarınca yabancı para üzerinden veya yabancı para ölçüsü ile verilen kredileri güvence altına almak için yabancı para üzerinden taşınmaz rehni (gemi ipoteği dahil) kurulması serbesttir. (4) Türkiye'de yerleşik kişilerce yurt içinden temin edilen döviz veya kıymetli maden cinsinden kredilerin teminatı olarak, kredi kullananların Türkiye'de yerleşik grup şirketleri veya paylarına doğrudan sahip olan gerçek veya tüzel kişi ortakları tarafından, bu krediler için Türkiye'de yerleşik banka ve finansal kurumları muhatap döviz veya kıymetli maden cinsinden garanti ve kefalet verilmesi serbesttir. (5) Bankalar (...), yurt dışına ödenen teminat mektubu, garanti ve kefalet bedelleri hakkında transfer tarihinden itibaren, bunların dışındaki Türkiye'de yerleşik kişiler ise, dışarıda yerleşik kişilere hitaben verdikleri garanti ve kefaletlerle ilgili olarak düzenleme tarihinden itibaren 30 gün içinde Bakanlığa bilgi verirler. |
Döviz Tevdiat ve Altın Depo Hesapları Madde 19 |
Fıkralar numaralandırılmış, aynı maddenin birinci fıkrasında yer alan "altın" ibaresi "kıymetli maden" şeklinde, "tesbit" ibaresi "tespit" şeklinde, "altının" ibaresi "kıymetli madenin" şeklinde değiştirilmiş ve 3. fıkra eklenmiştir. |
(1) Merkez Bankası ve bankalar, Türkiye'de ve yurt dışında yerleşik kişiler adına döviz tevdiat hesapları ve altın kıymetli maden depo hesapları açabilirler. Bu hesaplar üzerinde sahipleri serbestçe tasarrufta bulunabilirler. Bu hesaplara ait faizler banka ve hesap sahibi arasında serbestçe tesbit tespit edilir. Anapara ve faizlerin transferleri ile altının kıymetli madenin iadesi bankalarca kendi kaynaklarından karşılanır. (2) Bu hesaplar nedeniyle doğacak lehte ve aleyhteki kur farkları ilgililere aittir. (3) Kıymetli maden depo hesaplarında fiziki teslimat olmaksızın yapılan alım satım işlemleri kambiyo işlemi sayılır. |
- Sonuç
Sonuç olarak, Karar ile Türkiye'de yerleşik kişilerin yurt içinden temin ettikleri döviz veya kıymetli maden kredilerine, grup şirketleri veya doğrudan pay sahibi ortakları tarafından garanti ve kefalet verilmesine izin verilmiştir. Türev araçlar ve kaldıraçlı işlemlerle ilgili yetkilendirme ve transfer kuralları daha ayrıntılı hale getirilmiş, yetkisiz aracılığın önlenmesi için tedbir ve ihbar mekanizmaları güçlendirilmiştir. Ayrıca, yurt dışına çıkarılabilecek Türk parası üst sınırı 185.000 TL'ye yükseltilmiştir. Bu değişiklikler, finansal düzenlemelerin daha net hale gelmesini sağlarken, piyasa aktörleri için yeni yükümlülükler ve sınırlamalar da getirmiştir.
Footnote
1 III-37.1 sayılı Yatırım Hizmetleri Tebliği'nin 25/A maddesi 3.fıkrası ile fark sözleşmeleri (CFD - Contracts for Difference) gibi tezgahüstü türev araçlar kaldıraçlı işlemlere tabi tutulmaktadır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.