1. GIRIŞ
Rekabet etmeme borcu, işçinin işverene karşı olan sadakat borcunun bir türüdür. İşçi, iş sözleşmesinin devamı süresince işverenle rekabet etmemeyi sadakat borcu kapsamında üstlenmektedir. Bununla birlikte, Türk hukukunda iş sözleşmesi sona erdikten sonra işçinin işverenle rekabet etmesini yasaklayan herhangi bir kanuni düzenleme bulunmamaktadır. Fakat taraflar, iş sözleşmesinin sona ermesinden sonra işçinin işverene karşı rekabet etmemesini serbest iradeleri ile kararlaştırabilmektedir. Türk Borçlar Kanunu'nun 444-447. maddeleri arasında da işçi ile işveren arasında kurulabilecek rekabet yasağı sözleşmesine ilişkin düzenlemeler ve sınırlamalar yer almaktadır.
2. REKABET YASAĞI SÖZLEŞMESİNİN ŞARTLARI
TBK'nin 445,446 ve 447. maddelerinde de işçi ve işveren arasında kurulacak rekabet yasağı sözleşmesine ilişkin birtakım sınırlamalar öngörülmüştür. Bu sınırlamaları ve rekabet yasağı sözleşmesinin kurulabilmesi için gerekli şartları kısaca şu şekilde sıralamak mümkündür:
- İşçi ve işveren arasında geçerli bir iş sözleşmesi bulunması
- Tarafların rekabet sözleşmesi yapmaya ehil olması (Fiil ehliyetine sahip olmak)
- Rekabet yasağı sözleşmesinin yazılı olarak yapılması
- İşçinin işverenin belirli sırlarını öğrenme imkanının bulunması (Müşterileri tanıma, iş sırlarını öğrenme, iş sırrı niteliğindeki bilgilerin kullanılmasının işverene zarar verme ihtimalinin bulunması)
- Rekabet yasağı sözleşmesinin konu, yer ve zaman bakımından sınırlandırılması (Rekabet yasağı sözleşmesinin tür, yer ve zaman bakımından işçinin ekonomik geleceğini hakkaniyete aykırı olarak tehlikeye düşürmeyecek biçimde, özel durum ve koşullar dışında iki yılı aşmayacak şekilde yapılması)
- Bu sınırlamalara ve şartlara aykırı bir rekabet yasağı sözleşmesinin yapılması halinde sözleşme geçersiz olacaktır. Ayrıca, TBK madde 445/2 uyarınca hâkim, aşırı nitelikteki rekabet yasağını, bütün durum ve koşulları serbestçe değerlendirmek ve işverenin üstlenmiş olabileceği karşı edimi de hakkaniyete uygun biçimde göz önünde tutmak suretiyle, kapsamı veya süresi bakımından sınırlayabilecektir.
3. REKABET YASAĞINA AYKIRILIĞIN SONUÇLARI, VE REKABET YASAĞININ SONA ERMESİ
Geçerli bir rekabet yasağı sözleşmesine aykırı davranan işçinin karşılaşacağı yaptırım ise TBK 446.maddede düzenlenmiştir. İşçi bu yasağa aykırı davranması halinde işverenin uğradığı tüm zararı karşılamak zorundadır. Bunlara ek olarak, TBK madde 447'de düzenlendiği üzere, rekabet yasağı sözleşmesi işverenin bu yasağın sürdürülmesinde gerçek bir yararının olmadığı belirlenmişse ya da sözleşme, haklı bir sebep olmaksızın işveren tarafından veya işverene yüklenebilen bir nedenle işçi tarafından feshedilirse, rekabet yasağı sona erecektir.
4. REKABET YASAĞINA AYKIRILIK HALİNDE GÖREVLİ MAHKEMENİN HANGİSİ OLACAĞI SORUNU
İşçi ve işveren arasındaki rekabet yasağı sözleşmesine aykırılık sebebiyle bir uyuşmazlık meydana geldiğinde görevli mahkemenin iş mahkemeleri mi yoksa asliye ticaret mahkemeleri mi olduğu konusu, gerek yargı içtihatlarında gerekse de doktrinde tartışmalara konu olmuştur. Bu tartışmalar da uygulamada birlik sağlanmasını engellemekteydi ve Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, Yargıtay 9.ve 11. Hukuk Daireleri'nin kararları ekseninde çeşitli görüş ayrılıkları mevcut olmuştur.
Öyle ki, görevli mahkeme konusunda daireler arasında ve daireler ile Yargıtay Hukuk Genel Kurulu arasında görüş ayrılığı bulunduğu gibi, Kurul'un da farklı yönde kararları mevcuttur. 12.09.2025 tarihinde 33015 sayılı tarihli Resmi Gazete' de yayınlanan Yargıtay İçtihadı Birleştirme Büyük Genel Kurulu'nun 2023/1 E. 2025/3 K. sayılı İçtihadı Birleştirme Kararı ile, aşağıda özetleyeceğimiz gerekçelerle, uygulama birliği sağlanarak, görevli mahkemenin asliye ticaret mahkemeleri olduğuna karar verilmiştir.
Bültenimize konu İçtihadı Birleştirme Kararının gerekçelerini kısaca özetlemek gerekirse:
- Sadakat borcu kapsamında düzenlenen rekabet etmeme borcu, iş sözleşmesinden kaynaklanan bir yan edim yükümlülüğüdür. Genel anlamda sadakat borcunun, özelde ise bu borç içinde yer alan rekabet etmeme borcunun işlerlik kazanması için ayrı bir sözleşme yapılması gerekmemekte, bu borç iş sözleşmesinin sürekli ve kişisel bir sözleşme olmasından kaynaklanmakta yani bu sadakat borcu iş sözleşmesi devam ettiği sürece devam etmektedir. Dolayısıyla işçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesi sona erdiğinde bu borç da sona ermektedir. Bu sebeple, rekabet etmeme yükümlülüğünün iş sözleşmesi sona erdikten sonra ayrıca kararlaştırılmadığı takdirde devam etmesi zorunlu bulunmadığından, bu yasağa aykırılık halinde görevli mahkeme de iş mahkemesi olmayacaktır.
- İster iş sözleşmesine bir kayıt olarak konulmuş olsun ister ayrı bir sözleşmeyle yapılmış olsun, rekabet yasağı sözleşmesi, iş sözleşmesi sona erdikten sonra, işçi-işveren sıfatları sonra erdikten sonra hüküm ve sonuçlarını doğurmaktadır.
- Rekabet yasağı ancak ayrıca ve yazılı olarak kararlaştırılmışsa geçerli olacaktır, bu bakımdan işçinin sözleşmesel bir taahhüdünden kaynaklanmakta ve iş sözleşmesine bağlı fer'i bir yükümlük doğurmamaktadır.
- İş sözleşmesi sona erdikten sonra hüküm ve sonuçlarını ifade eden rekabet yasağı sözleşmesi, İş Hukuku'na egemen olan işçinin korunması ilkesinden ziyade Anayasa Madde 48'de düzenlenen çalışma ve sözleşme hürriyeti arasındaki dengenin korunması amacına hizmet etmektedir. Bu koruma ve değerlendirme de ticaret mahkemesi tarafından yapılmalıdır.
- TBK 444/2'de yer verilen "müşteri çevresi" ve "üretim sırları" ile neyin kastedildiği, asliye ticaret mahkemesince değerlendirilmesi gerekilen, piyasa şartlarıyla sıkı sıkıya bağlı ticari bir konu olmakla, iş hayatından çok "öz ticaret hayatı" ilgilendirmektedir.
- TTK madde 4/1-c uyarınca rekabet yasağına ilişkin sözleşmelere ilişkin uyuşmazlıklar mutlak ticari dava olarak nitelendirilmiş olup, mutlak ticari davalar da tarafların niteliğine bakılmaksızın ticari mahiyeti kesin olarak kabul edilen davalardır.
- İş Mahkemeleri Kanunu Madde 5/1'de yer alan, TBK'nın İkinci Kısım Altıncı Bölümü'nde düzenlenen hizmet ilişkisinden kaynaklanan uyuşmazlıklarda iş mahkemelerinin görevli olduğu hükmüne karşın, aynı maddede TTK madde 4/1-c hükmünün aksine bir düzenleme bulunmamaktadır. İş Mahkemeleri Kanunu Madde 5/1 hükmünden, TTK'de düzenlenen rekabet yasağına ilişkin uyuşmazlıklarda iş mahkemesinin görevli olduğu anlamı çıkarılamamaktadır. Kaldı ki, TBK'nin İkinci Kısım Altıncı Bölümü'nde genel hizmet sözleşmeleriyle ilgili elli beş madde bulunmakla birlikte TTK madde 4/1-c maddesinde nokta atışı olarak 444-447 arasındaki rekabet yasağı sözleşmesine vurgu yapılmıştır.
Yargıtay İçtihadı Birleştirme Kararı ile birlikte, artık işçi ve işveren arasında rekabet yasağına ilişkin bir uyuşmazlık söz konusu olduğunda uyuşmazlığı karara bağlayacak mahkemenin asliye ticaret mahkemeleri olacağı belirlenmiş olup uygulamada artık işçi ve işveren arasındaki rekabet yasağına ilişkin davaların asliye ticaret mahkemesi dışında bir mahkemede açılmasının davanın görevsizlik sebebiyle reddine sebep olacağı beklenmektedir.
KAYNAKÇA:
1. TBB Dergisi, Sayı 87, 2010, A. Eda Manav- İŞ HUKUKUNDA REKABET YASAĞI SÖZLEŞMESİNİN GEÇERLİLİK KOŞULLARI
2. 2023/1 E. 2025/3 K. YİBGGK Kararı
3. İlgili Yargıtay İçtihatları (Y. 9.HD 2021/11745 E., 2021/16748 K. Y.9.HD 2021/3076 E., 2021/9789 K., Y. 11.HD 2020/6410 E. 2022/697 Y.11HD 2021/1534 E., 2021/6811 K., YHGK 2013/412 E., 2013/1708 K. YHGK 2012/854 E., 2013/292 K.)
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
