İnternet üzerinden yapılan alışverişlerin artması ile birlikte tüketicilerin yaşadıkları sorunlar da artmaktadır. Tüketicilerin, internet üzerinden yaptıkları alışverişlerde haklarını bilmesi yaşadıkları sorunları daha kolay çözmelerini ve mağduriyet yaşamamalarını sağlayacaktır. İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde tüketicinin ürünü somut olarak görüp inceleyememesinden dolayı yaşanan sorunlar ve uyuşmazlıklar oldukça artmaktadır. Bu kapsamda tüketicilerin korunması adına birçok hukuki düzenleme yapılmış olup yaşayabilecekleri mağduriyetin önemli ölçüde engellenmesi amaçlanmıştır.

Tüketicilerin internet üzerinden yaptıkları alışverişler mesafeli satış sözleşmesi niteliğindedir. Bu kapsamda, tüketiciyi korumaya yönelik olarak 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ("Kanun") düzenlenmiştir. Mesafeli sözleşmelere ilişkin uygulama esas ve usullerini düzenlemek amacı ile de Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliği ("Yönetmelik") düzenlenmiştir.

Yönetmelik madde 4/e'de mesafeli sözleşmenin tanımı "Satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmeler" olarak yapılmıştır. Yönetmelikte tüketici ise Madde 4/ğ'de "Ticari veya mesleki olmayan amaçlarla hareket eden gerçek veya tüzel kişi" olarak tanımlanmaktadır.

MESAFELİ SÖZLEŞMELERDE ÖN BİLGİLENDİRME YÜKÜMLÜLÜĞÜ

Mesafeli sözleşmelerde satıcının veya sağlayıcının, tüketiciyi sözleşmenin kurulmasından önce bilgilendirme yükümlülüğü bulunmaktadır. Bu düzenleme ile birlikte tüketicinin almak üzere olduğu hizmetin ya da malın kim tarafından sağlandığını, malın veya hizmetin hangi niteliklere sahip olduğunu bilmesi amaçlanmıştır. Yönetmelik uyarınca satıcı veya sağlayıcı, tüketiciye;

  • Sözleşmenin konusu mal veya hizmetin niteliğini,
  • Satıcının veya sağlayıcının adını veya unvanını,
  • Adresini ve iletişim bilgilerini,
  • Mal veya hizmetin vergiler dahil toplam fiyatını,
  • Ödeme ve teslimata ilişkin bilgilerini,
  • Oluşabilecek şikayetlere ilişkin çözüm yöntemlerini,
  • Cayma hakkının olması halinde, bu hakkın kullanılma şartlarını, süresini, usulünü,
  • Tüketici Mahkemesine veya Tüketici Hakem Heyetine başvuru hakkının var olduğunu,

aktarmakla mükelleftir.

İşbu ön bilgilendirmenin hukuki düzenlemelere uygun bir şekilde tüketiciye yapıldığını satıcı veya sağlayıcı ispatlamakla yükümlüdür. Mesafeli sözleşme kurulmadan önce yani sipariş onaylanmadan hemen önce satıcı veya sağlayıcı tarafından tüketiciye, sipariş onayının kendisine ödeme yapma sorumluluğu yükleyeceği bilgisi açık ve anlaşılır şekilde aktarılmalıdır. Aksi takdirde sözleşme kurulmamış sayılacak yani tüketici yaptığı alışverişle bağlı olmayacaktır.

MESAFELİ SÖZLEŞMELERİNDE CAYMA HAKKI

Cayma hakkı, tek taraflı irade bayanı ile sözleşme ilişkisini sona erdiren bir haktır. 14 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeden ve cezai bir şart ödemeden tüketiciye sözleşmeden cayma hakkı tanınmıştır. Cayma hakkı süresi;

  • Hizmet ifasına yönelik sözleşmelerde sözleşmenin kurulduğu gün,
  • Mal teslimine ilişkin sözleşmelerde ise tüketicinin veya tüketici tarafından belirlenen üçüncü kişinin malı teslim aldığı gün başlar.

Yapılan hukuki düzenlemelerle tüketicinin korunması amaçlanmış olsa da hiçbir gerekçe gösterilmeden kullanılabilecek cayma hakkı, tüketiciye ancak sözleşmenin kurulduğu andan malın teslimine kadar olan süre içerisinde kullanılabilecek bir hak olarak tanınmıştır.

Satıcı veya sağlayıcı, tüketiciyi sahip olduğu cayma hakkı konusunda açık ve anlaşılır bir şekilde bilgilendirmekle yükümlüdür. İşbu bilgilendirme yapılmazsa veya hukuki düzenlemelere uygun bir şekilde yapılmazsa, tüketici cayma hakkını kullanmak için 14 günlük süre kısıtlamasına tabi olmayacaktır. Tüketici, bu durumda cayma süresinin bitiminden itibaren 1 yıl boyunca cayma hakkını kullanabilecektir. Satıcının veya sağlayıcının, bu 1 yıllık süre içerisinde tüketiciyi gerektiği gibi bilgilendirmesi halinde ise bilgilendirme anından itibaren 14 günlük cayma hakkı süresi işlemeye başlar. İşbu bilgilendirilmesinin düzenlemelere uygun bir şekilde yapıldığının ispatını satıcı veya sağlayıcı yapmakla yükümlüdür.

Tüketicinin, sahip olduğu yasal süre içerisinde cayma hakkını kullanması halinde bu hakkını kullandığına dair bildirimi yazılı olarak veya kalıcı veri saklayıcısı ile satıcı veya sağlayıcıya yöneltmesi gerekmektedir. Tüketici, Yönetmelik EK'inde bulunan formu doldurarak cayma hakkını kolayca kullanabilmektedir. Form dışında da tüketici, cayma kararının açıkça anlaşıldığı bir beyanda bulunarak bu hakkından yararlanabilir. İnternet üzerinden yapılan alışverişlerde satıcı veya sağlayıcı işbu formu internet sayfasına koyarak tüketiciye sayfa üzerinden cayma hakkını beyan etmesi için seçenek sunabilmektedir. Tüketicinin internet sitesi üzerinden cayma hakkını kullanması durumunda, satıcı veya sağlayıcı tüketicinin iletmiş olduğu cayma talebinin kendilerine ulaştığına ilişkin bilgiyi tüketiciye en kısa sürede bildirmekle yükümlüdür. Tüketicinin cayma hakkını kullandığına ilişkin ispat yükü ise tüketicinin kendisindedir.

Tüketicinin cayma hakkını kullandığına ilişkin bildirim satıcı veya sağlayıcı tarafından öğrenildiği andan itibaren 14 gün içerisinde varsa malın tüketiciye teslim masrafları da dâhil olmak üzere tüketici tarafından yapılan tüm ödemelerin iade edilmesi gerekmektedir. Satıcı veya sağlayıcı tarafından yapılacak olan bu iade, tüketicinin satın alma işlemini yaparken kullandığı ödeme yöntemine uygun olarak ve tüketiciye herhangi bir masraf veya yükümlülük yüklemeden tek seferde yapılmalıdır. Cayma hakkını kullanan tüketici, satıcının iade için belirttiği taşıyıcı aracılığı ile malı geri göndermesi halinde iadeye ilişkin hiçbir masraftan sorumlu tutulamayacaktır. Satıcının ön bilgilendirmede iade için herhangi bir taşıyıcı belirtmemesi durumunda ise tüketiciden iade masrafına ilişkin herhangi bir bedel talep edilmesi mümkün olmayacaktır.

Tüketici ise, cayma hakkını kullanacağına dair bildirimde bulunduğu tarihten itibaren 10 gün içerisinde malı satıcısına veya sağlayıcısına iade etmekle yükümlüdür. İadeye konu olan malın, cayma süresi içerisinde tüketici tarafından işleyişine, teknik özelliklerine ve kullanım talimatlarına uygun bir şekilde kullanılması halinde; malda meydana gelen değişiklik ve bozulmalardan tüketici sorumlu olmayacaktır.

Tüketici her halde cayma hakkını kullanamayacak olup bu haller Yönetmelik'te açıkça belirtilmiştir. Yönetmelik madde 15'e göre; Taraflarca aksi kararlaştırılmadıkça, tüketici aşağıdaki sözleşmelerde cayma hakkını kullanamaz:

  • Fiyatı finansal piyasalardaki dalgalanmalara bağlı olarak değişen ve satıcı veya sağlayıcının kontrolünde olmayan mal veya hizmetlere ilişkin sözleşmeler.
  • Tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallara ilişkin sözleşmeler.
  • Çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek malların teslimine ilişkin sözleşmeler.
  • Tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan mallardan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayanların teslimine ilişkin sözleşmeler.
  • Tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallara ilişkin sözleşmeler.
  • Malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması halinde maddi ortamda sunulan kitap, dijital içerik ve bilgisayar sarf malzemelerine ilişkin sözleşmeler.
  • Abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler.
  • Belirli bir tarihte veya dönemde yapılması gereken, konaklama, eşya taşıma, araba kiralama, yiyecek-içecek tedariki ve eğlence veya dinlenme amacıyla yapılan boş zamanın değerlendirilmesine ilişkin sözleşmeler.
  • Elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayri maddi mallara ilişkin sözleşmeler.
  • Cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetlere ilişkin sözleşmeler.

MESAFELİ SÖZLEŞMELERİN İFASI VE TESLİMATI

Mesafeli olarak kurulan sözleşme sonucunda satıcı veya sağlayıcı, tüketicinin sipariş bilgisi kendisine ulaştığı tarihten itibaren tüketiciye taahhüt ettiği süre içerisinde edimini yerine getirmekle yükümlüdür. Tüketici tarafından yapılan alışverişin konusunun bir mal olması halinde ise 30 gün içerisinde satıcı işbu malı tüketiciye teslim etmekle mükelleftir. Satıcının veya sağlayıcının edimini belirtilen süreler içerisinde yerine getirmemesi durumunda ise tüketicinin sözleşmeyi feshetme hakkı bulunmaktadır. Tüketici tarafından sözleşmenin feshinin gerçekleşmesi halinde ise; satıcı veya sağlayıcı varsa teslimat masrafları da dahil olmak üzere tüketiciden tahsil ettiği tüm ödemeleri fesih bildiriminin kendisine ulaştığı tarihten itibaren 14 gün içerisinde kanuni faizi ile birlikte tüketiciye iade etmekle yükümlüdür.

Sözleşme konusu mal veya hizmetin ifasının imkansızlaşması halinde ise satıcı veya sağlayıcı işbu durumu öğrendiği tarihten itibaren 3 gün içerisinde tüketiciye yazılı bildirimde bulunması veya kalıcı veri saklayıcısı ile bildirimde bulunması gerekmektedir. Yapılacak bildirimle birlikte, varsa teslimat masrafları da dahil olmak üzere tüketiciden tahsil edilen tüm ödemelerin tüketiciye iade edilmesi gerekmektedir. Satıcı veya sağlayıcı tarafından yapılacak olan bu iade, tüketiciye yapılan ifa imkânsızlığı bildirinden itibaren en geç 14 gün içinde yapılmalıdır.

Sözleşme konusu malın, tüketiciye veya tüketicinin taşıyıcı dışında belirleyeceği 3. kişiye teslim edilmesine kadarki süre içerisinde zarar görmesi halinde bu zarardan satıcı sorumlu olacaktır. Ancak tüketicinin malı, satıcının belirlediği taşıyıcı dışında başka bir taşıyıcı ile gönderilmesini talep etmesi durumunda malın satıcı tarafından ilgili taşıyıcıya tesliminden itibaren oluşacak zarardan satıcı sorumlu olmayacaktır.

Tüketicinin açık onayı alınmadan satıcı tarafından, sözleşme kurulmadan önce sözleşme yükümlülüğünden kaynaklanan ve üzerinde anlaşılmış esas bedel dışında herhangi bir ilave bedel talep edilmesi mümkün olmayacaktır. Tüketicinin açık onayı olmadan ilave ödeme yükümlülüğü doğuran seçeneklerin kendiliğinden seçili olarak sunulmuş olmasından dolayı tüketici ödeme yapmış ise satıcı veya sağlayıcı en kısa sürede bu ödemeyi tüketiciye iade etmekle yükümlüdür. Yani işbu seçenekler tüketiciye boş olarak sunulmalı ve tüketicinin tercihine bırakılmalıdır.

Yönetmelik kapsamında satıcı veya sağlayıcı; cayma hakkı, bilgilendirme, teslimat ve diğer hususlardaki yükümlülüklerine dair her bir işleme ilişkin bilgi ve belgeyi 3 yıl boyunca saklamakla yükümlüdür.

SONUÇ

İnternet alışverişlerinin günümüzde en çok tercih edilen yol olması nedeni ile hukuk düzeni tarafından tüketicinin olabildiğince haklarının genişletilmesi ve korunması amaçlanmıştır. Tüketicilerin mesafeli sözleşmelerde sözleşme maddelerine müdahale etmeleri mümkün olmadığından hem Kanun tarafından hem de Yönetmelik tarafından yaşayacakları mağduriyetin en aza indirilmesi amaçlanmıştır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.