- within Criminal Law topic(s)
Tür değiştirme, bir ticaret şirketinin tasfiyeye girmeksizin hukuki şeklini değiştirmesidir. Başka bir deyişle, anonim şirketin limited şirkete dönüşmesi veya kooperatifin sermaye şirketine dönüşmesi gibi durumlarda şirketin tüzel kişiliği sona ermez, yalnızca hukuki kabuk değiştirir. Bu yönüyle tür değiştirme, şirketler için bir yeniden yapılandırma faaliyetidir, bu durum ekonomik nedenlerden dolayı oldukça tercih edilen işlemlerdendir.
6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu'nda bu kurum yalnızca bir madde ile düzenlenmişti. Ancak uygulamada ortaya çıkan sorunlar ve belirsizlikler nedeniyle 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ("TTK"), tür değiştirme konusunu ayrıntılı bir biçimde düzenlemiştir. Öyle ki hangi şirket türlerinin birbirine dönüşebileceği, hangi belgelerin hazırlanacağı, süreçte hangi ilkelerin gözetileceği açıkça belirlenmiştir. Bu açıdan yeni düzenleme, şeffaflığı ve öngörülebilirliği artırmıştır.
Tür Değiştirmenin Kapsamı
TTK m.181'de hangi şekilde tür değişikliği yapılabileceği sınırlı sayıda olacak şekilde belirtilmiştir. İşbu düzenleme uyarınca, sermaye şirketleri (anonim, limited, paylı komandit) başka bir sermaye şirketine veya kooperatife dönüşebilir. Yeni düzenleme ile, tür değişikliği yalnızca şekil değiştirme olduğundan, tasfiyesiz olarak tür değişikliği kolaylaşmış ve ilgili şirketin ekonomik ayniyeti ve devamlılığı korunmaktadır.
TTK'da sayılan sınırlı değişimlerin tamamı şu şekildedir:
- Bir sermaye şirketi (anonim/limited/sermayesi paylara
bölünmüş komandit şirket);
a. Başka türde bir sermaye şirketine;
b. Bir kooperatife; - Bir kollektif şirket;
a. Bir sermaye şirketine;
b. Bir kooperatife;
c. Bir komandit şirkete; - Bir komandit şirket;
a. Bir sermaye şirketine;
b. Bir kooperatife;
c. Bir kollektif şirkete; - Bir kooperatif
a. Bir sermaye şirketine, dönüşebilir.
Bu değişimlerin haricindeki tür değişikliği işlem ve kararları geçersiz kabul edilecektir. Buna ek olarak, TTK m. 194 uyarınca, bir ticari işletme, bir ticaret şirketiyle, onun tarafından devralınmak suretiyle birleşebilir.
Tür Değişikliği Unsurları
TTK uyarınca tür değişikliğinin temel unsurları aşağıdaki şekilde sıralanabilir:
- Şirketler TTK'da öngörülen sınırlar kapsamında tür değişikliği yapabilir.
- Tür değişikliği halinde, şirket tüzel kişiliği sona ermez ancak hukuki yapısı değişir ve şirketin hukuki ve ekonomik kimliği devam eder.
- Ekonomik devamlılığın yanı sıra ortakların şirket payları ve hakları korunacaktır, imtiyazlı payların karşılığında aynı değerde paylar verilir veya uygun bir tazminat ödenir.
- Tür değiştirme işlemlerine herhangi bir şekilde katılmış bulunan bütün kişiler şirketlere, ortaklara ve alacaklılara karşı kusurları ile verdikleri zararlardan sorumlu olacaklardır.
Tür Değişikliği İlkeleri
- Ortakların Sorumluluğu: Ortakların borçlardan sorumluluğu, borcun doğduğu zamana göre değişir. Tür değişikliğinden önce doğan borçlar için eski türün sorumluluk rejimi, sonrasında doğan borçlar için ise yeni türün kuralları uygulanır. Bu düzenleme, alacaklıların korunması açısından önemlidir. Örneğin bir kollektif şirketin limited şirkete dönüşmesi durumunda, dönüşümden sonraki borçlar için ortakların sorumluluğu sınırlanır.
- Eşit Değerlilik İlkesi: Tür değiştirmede ayrıca "eşit değerlilik ilkesi" gözetilir. Bu ilke gereği, ortakların yeni şirketteki pay ve haklarının ekonomik değeri, öncekiyle aynı tutulur. Oydan yoksun payların karşılığında yine oydan yoksun veya oy hakkı bulunan paylar verilebilir. İmtiyazlı pay sahiplerinin hakları korunur, mümkün değilse tazminat ödenir. İntifa senetleri için de aynı değerde hak veya bedel sağlanır. Böylece ortakların hak kaybı engellenir.
- Alacaklıların Korunması: Tür değişikliğinde borçlu değişikliği olmasa bile, bazı durumlarda borçlular olumsuz etkilenebilmektedir. Bu nedenle tür değişikliğinden önce sorumlu olan ortakların sorumlulukları tür değişikliğinden sonra da devam edecektir.
- Çalışanların Korunması: Belirtildiği gibi, tür değiştiren şirketin hukuki ilişkileri değişmeyecektir. Dolayısı ile, türü değişen şirketin çalışanlarıyla akdettiği hizmet/iş sözleşmelerinde bir değişiklik olmayacaktır.
Tür Değiştirme Süreci
Tür değiştirme işlemi, TTK uyarınca yeni bir kuruluş gibi düzenlenmiştir. İlk olarak yönetim organı tür değiştirme planı hazırlar. Bu planda şirketin mevcut ve dönüşeceği unvanı, merkez adresi, yeni türün esas sözleşmesi ve ortakların dönüşüm sonrası pay durumları yer alır.
Akabinde tür değiştirme raporu hazırlanır. Raporda işlemin amacı, sonuçları, payların değişim oranı ve ortakların yeni yükümlülükleri açıklanır. Hazırlanan belgeler ortakların incelemesine sunulur. Son üç yılın mali tabloları ve gerekiyorsa ara bilanço da ortakların görmesi için hazır bulundurulur. Bu yöntem işlemlerde şeffaflık sağlayarak hem ortakların hem de üçüncü kişilerin korunmasını amaçlar. Genel kurul, yönetim organının hazırladığı planı onayladıktan sonra karar ticaret siciline tescil edilir ve ilan olunur. İlan, işlemin geçerliliği açısından kurucu nitelikte kabul edilir.
TTK m.184/2 uyarınca, son bilançodan itibaren altı aydan fazla zaman geçmişse veya malvarlığında önemli değişiklikler olmuşsa ara bilanço çıkarılır. Bu bilanço, şirketin güncel durumunu yansıtmak ve alacaklıların haklarını korumak için zorunludur.
Tür Değiştirmenin Hukuki Sonuçları
Tür değiştirmenin en önemli sonucu, şirketin tüzel kişiliğinin devam etmesidir. Yani yeni bir şirket kurulmuş olmaz; aynı şirket faaliyetlerini yeni hukuki şekliyle sürdürür. Türü değişen şirket hukuki ve ekonomik açıdan eskisinin devamı sayılacaktır. Şirketin malvarlığına ilişkin tüm hak ve borçlar da yeni türe aynen geçer. Ancak bu geçiş, küllî halefiyet kabul edilmez çünkü aynı tüzel kişilik halen devam etmektedir. Bu nedenle tür değiştirme bir tasfiye işlemi olarak da değerlendirilemez.
Sonuç
Tür değiştirme, şirketlere esneklik sağlayan bir kurumdur. Bir şirket faaliyetlerini büyütmek, ortakların sorumluluğunu sınırlandırmak veya yeni yatırımcı çekmek için tür değiştirilebilir. Örneğin, bir aile şirketi olan kollektif şirketin, profesyonel yönetim ve sınırlı sorumluluk sağlamak amacıyla anonim şirkete dönüşmesi mümkündür. Bu sayede şirket hem piyasa ihtiyaçlarına uyum sağlar hem de hukuki sürekliliğini korur.
Tür değiştirme sürecinde istenen plan, rapor ve bilançoların çokluğu kimi zaman bürokratik olarak görülse de aslında şeffaflığı, ortakların bilgilendirilmesini ve kamunun aydınlatılmasını sağlar. Bu da hukuk güvenliği açısından oldukça önemlidir.
Tür değiştirme, TTK ile detaylıca düzenlenmiş ve şirketlerin yeniden yapılandırılması için önemli bir araç haline gelmiştir. Tüzel kişiliğin devamı, hakların korunması, alacaklıların güvence altına alınması ve şeffaflık ilkeleri, bu kurumun temel taşlarını oluşturur. Şirketler, bu mekanizma sayesinde hukuki sürekliliği bozmadan yeni ihtiyaçlara uygun yapıya kavuşabilir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
