2020 yili içerisinde ülkemizde ilk COVID-19 vakialarina rastlanmasinin ardindan 2020 ve 2021 yillarinda takviye edici gidalarin ve beslenme veya saglik beyani ile tanitimi yapilabilen gidalarin reklamlarinda artis görülmüstür. Televizyon, radyo ve online platformlar dahil olmak üzere çesitli mecralarda söz konusu ürünlerin reklamlari yapilmakta ve tüketiciye tanitilmaktadir.
Tanitimi yapilan bazi takviye edici gidalarin piyasaya arzi için gerekli ruhsatlandirmanin dahi yapilmamis olmasi, bazilarinin ise gerçege aykiri saglik beyanlari ile tanitimi suretiyle reklam ve tanitimlarin ilgili mevzuat hükümlerine aykirilik arz etmesi üzerine görevli kamu otoriteleri bu reklamlari incelemeye almistir. Koronavirüse karsi koruma sagladigi ve ürünü kullanan kisilerin virüse karsi bagisiklik sagladigi belirtilerek reklami yapilan birtakim ürünler hakkinda Saglik Bakanligi ile Tarim ve Orman Bakanligi'nin ayri ayri harekete geçtigi görülmektedir.
Takviye Edici Gidalarin Ithalati, Üretimi, Islenmesi ve Piyasaya Arzina Iliskin Yönetmelik uyarinca takviye edici gidalarin üretimi, ithalati, piyasaya arzi için Tarim ve Orman Bakanligi'ndan onay alinmasi gerekmektedir.
Bunun yani sira gida ve takviye edici gidalarin etiketinde, tanitiminda veya reklaminda saglik beyani kullanilabilmesine ilgili 5996 sayili Veteriner Hizmetleri, Bitki Sagligi, Gida ve Yem Kanunu ile bu kanuna dayanilarak hazirlanan Saglik Beyani ile Satisa Sunulan Ürünlerin Saglik Beyanlari Hakkinda Yönetmelik uyarinca gida ve takviye edici gidalarin gerekli sartlari saglamasi durumunda Saglik Bakanligi'na bagli Türkiye Ilaç ve Tibbi Cihaz Kurumu'nca izin verilebilmektedir.
Buna göre;
- Takviye edici gidanin gerekli izin ve onay alinmadan piyasaya sürülmesi halinde bunun denetimi ve gerekli yaptirimlari uygulamak konusunda görevli kurum Tarim ve Orman Bakanligi'dir.
- Takviye edici gidanin gerekli yasal izinler olmaksizin gerçege aykiri saglik beyani ile piyasaya arzi ve reklaminin yapilmasi halinde ise bu satislarin denetlenmesi, durdurma, toplama, toplatma ve imha is ve islemlerinin yapilmasi konusunda ise görevli kurum Saglik Bakanligi'dir.
- Takviye edici gidalarin ilgili düzenlemelere aykiri olarak herhangi bir mecrada reklaminin yapilmasi, gerekli izinler alinmaksizin gerçege aykiri saglik beyani ile satisa sunulmasi, tanitilmasi ve diger tanitim kurallarina uyulmamasi durumunda Ticaret Bakanligi'na bagli Reklam Kurulu da anilan reklamlara iliskin durdurma, reklam verenlere idari para cezasi, uyari yaptirimlarini uygulayabilmektedir.
- 6112 sayili Radyo ve Televizyonlarin Kurulus ve Yayin Hizmetleri Hakkinda Kanun uyarinca RTÜK de gida takviyelerinin reklamlarini denetleme yetkisine sahiptir. Takviye edici gidalar ve benzeri destekleyici ürünler dâhil olmak üzere herhangi bir ürünün ilgili mevzuatina aykiri olarak saglik beyaniyla satisina, pazarlanmasina ve/veya reklamina yayin hizmetlerinde yer verilemez.
- Ilaç olmamasina ragmen hastaliklari teshis veya tedavi ettigi beyani ile herhangi bir ürünün satisi, pazarlamasi veya reklami fiillerinin islenmesi halinde 1262 sayili Ispençiyari ve Tibbi Müstahzarlar Kanunu'nda bir yildan bes yila kadar hapis cezasi öngörülmektedir.
Bu çoklu denetim mekanizmasindan da anlasilacagi üzere, takviye edici gidalar en siki denetime tabi ürün gruplarindan birini teskil etmektedir. Takviye edici gidalar ilaç olmamakla birlikte tüketici tarafindan ilaç olarak algilanabilecegi ve özellikle kamu sagligini yakindan ilgilendirdigi için Saglik Bakanligi ile diger düzenleyici kamu otoriteleri takviye edici gidalara özel önem atfetmekte ve siki denetimler uygulamaktadir.
Özellikle toplumda bilinen kisiler tarafindan sosyal medya hesaplari üzerinden Koronavirüse karsi koruma sagladigi ve iyilestirici özelligi bulundugu yönünde saglik beyanlari ile tanitimi yapilan birtakim ürünlerin gerekli takviye edici gida ruhsatina sahip olmamasi; diger yandan virüse karsi koruma sagladigi, virüse yakalananlarin dahi ürünü kullandiktan sonra iyilesebilecegi yönünde gerçege aykiri saglik beyaniyla tanitimi yapilmasi nedeniyle hem reklam verenler hem de ürünlerin tanitimini yapanlar hakkinda yukarida sayilan idari ve cezai yaptirimlarin uygulanabilmesi mümkün görülmektedir.
Saglik Bakanligi halihazirda "Saglik Beyani ile Satisa Sunulan Ürünlerin Saglik Beyanlari Hakkinda Yönetmeligi" revize etmektedir. Taslak yönetmelik Saglik Bakanligi'nin internet sitesinde 14 Eylül 2020 tarihinde yayinlanmistir. Taslak yönetmelikte, "gidalar" ve "takviye edici gidalar" ayri ayri düzenlemektedir ve yalnizca Kurum'un izni ile takviye edici gidalarda saglik beyaninda bulunulabilmesi önerilmektedir. Taslak yönetmeligin amaci "Gidalara iliskin saglik beyanlari, gida takviyelerine iliskin saglik beyanlarinin incelenmesi ve gida takviyelerinde söz konusu saglik beyanlarina izin verilmesi için usul ve esaslarin belirlenmesi" olarak tanimlamaktadir. Taslakta ayrica izin verilmemis veya yaniltici saglik beyanlari ile satilan ürünlere el konulabilecegi veya piyasadan geri çagrilabilecekleri ifade edilmektedir.
Bakanligin açiklamasindan bu taslagin temel amacinin özellikle saglik açisindan yaniltici etkileri olan ürünlerin internet üzerinden satisinin artmasinin önüne geçmek oldugu anlasilmaktadir. Bu nedenle, gelecekte bu konuda daha kati kurallar bekleyebiliriz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
