Giriş
Tahkim yargılamalarında verilen kararların nihai ve bağlayıcı olması, taraflara hukuki öngörülebilirlik sağlarken, hakem kararlarında maddi hatalar veya eksik hususların ortaya çıkması ihtimalini de beraberinde getirmektedir. Bu çerçevede, ICC Tahkim Kuralları, belirli şartlar altında kararın düzeltilmesine veya tamamlanmasına imkân tanıyarak tarafların haklarını korumayı amaçlamaktadır. Bununla birlikte, hakem heyetinin kendi hatalarından kaynaklanan düzeltme süreçlerinde talep edilebilecek yüksek maliyetler, tahkim sürecinin erişilebilirlik ve taraf iradesi gibi temel ilkeleriyle nasıl bağdaştırılacağı konusunda soru işaretleri yaratmaktadır. ICC kuralları ve 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu çerçevesinde şekillenen bu süreç, uygulamada taraflar açısından önemli hukuki ve mali sonuçlar doğurmakta, dolayısıyla karar sonrası aşamanın dikkatle değerlendirilmesini gerektirmektedir.
ICC Tahkim Yargılaması
International Chamber of Commerce (“ICC”), günümüzde uyuşmazlıklarını tahkim yoluyla çözmek isteyen gerçek ve tüzel kişilerin en çok başvurduğu tahkim merkezlerinden biri haline gelmiştir. Bu durumun başlıca nedenlerinden biri, ICC'nin 1919'dan günümüze uzanan köklü geçmişi boyunca "tarafsızlık" ve "bağımsızlık" ilkelerini temel prensipler olarak benimsemiş olmasıdır.
Tahkim yargılamasında, tek hakem veya hakem heyeti tarafından verilen karar (“award”), ICC Kuralları madde 35(1) uyarınca Sekreterya tarafından taraflara tebliğ edilir. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken husus, ICC'nin sunduğu "düzeltme" ve "ek karar talebi" mekanizmalarının, hakem kararlarının kural olarak temyiz edilemez olma niteliğine istisna teşkil edebilecek bir imkân sağlamasıdır.
ICC Kuralları Uyarınca Düzeltme ve Ek Karar Talep Edilebilecek Haller
ICC Kuralları'na göre, hata düzeltilmesi iki halde talep edilebilir. Bunlardan ilkine göre, eğer tahkim kararında hakemden kaynaklanan bir maddi hata bulunuyorsa, ilgili taraflar bu hatanın düzeltilmesini talep edebilir. Kararda yer alan yazım, hesaplama veya diğer maddi hataların giderilmesi amacıyla yapılan bu tür düzeltme başvuruları, kararın taraflara bildirilmesinden itibaren 30 gün içinde ICC Tahkim Sekretaryası'na sunulmalıdır.
Aynı şekilde, hakem kurulunun, tarafların taleplerinden birini eksik değerlendirmesi durumunda, ilgili taraflar eksik hususların giderilmesi için ek karar talebinde bulunabilirler. Bu talep de kararın taraflara bildirilmesinden itibaren 30 gün içinde Sekretarya'ya iletilmelidir.
Hakem kurulu, yapılan başvuruyu diğer tarafa bildirerek, genellikle 30 günü aşmayan bir süre içinde görüş sunmalarını talep eder. Tarafların görüş süresinin sona ermesinden itibaren, hakem kurulu en fazla 30 gün içinde veya ICC Tahkim Divanı'nın belirlediği başka bir sürede başvuruyla ilgili kararını taslak halinde Divan'a sunar. Düzeltme veya yorum kararları, kararın bir parçası olarak ek halinde düzenlenirken, ek karar taleplerinin kabul edilmesi durumunda ayrı bir ek karar verilir.
ICC Kuralları madde 36(1) uyarınca, düzeltme ve ek karara tabi hatalar yalnızca kararda bulunan kayıt, hesap, yazım ve benzeri, maddi nitelikte hatalardır. Bu noktada hakem heyetinin kararın esasına yönelik bir ek karar veya düzeltme imkânı bulunmamakta, yalnızca bir matematiksel hata yahut bir bağlaç eksikliği gibi, hakem veya hakem heyetinin kararlarının esasını değil, anlaşılabilirliği ve icra edilebilirliğini etkileyen hususlar değiştirilebilecektir.1
Hakem Kararının İadesi, Ek Maliyetler ve Taraf Hakları
Bir mahkemenin tahkim kararını hakem kuruluna iade etmesi halinde, ICC Kuralları Madde 32, 34, 35 ve 36 hükümleri uygun olduğu ölçüde uygulanır. Mahkemenin iade kararındaki şartlara bağlı olarak, hakem kurulu eksik veya hatalı hususları tamamlayarak yeni bir karar verebilir ya da önceki kararını düzeltebilir. Bu süreçte, ICC Divanı, hakem kurulunun mahkeme tarafından belirlenen şartlara uygun hareket etmesini sağlamak adına gerekli önlemleri alır ve bu kapsamda, hakemlerin ek ücretleri, masrafları ve ICC'nin ek idari giderlerini kapsayan bir avans belirleyebilir. Bu mekanizma, hem tahkim yargılamasının etkinliğini koruma hem de tarafların haklarını gözetme amacı taşımakta olup, karar sonrası süreçlerde hukuki belirliliğin sağlanmasına katkıda bulunmaktadır.
Bu durumda, tarafların oluşabilecek masraflara karşı itiraz hakkının saklı olduğunu belirtmek oldukça önemlidir. Hakem heyetinin kendi hatasından kaynaklanarak kararda bulunan bir yanlışlık veyahut eksikliğin düzeltilmesi için taraflardan ödeme yapılması beklentisi ve bu ödeme için belirtilen miktarın yüksek bir meblağ içermesi, ICC'nin tahkim öncesinde taraflara vaat ettiği ilkelerden bilhassa Erişilebilirlik (“Access to Justice”) ve İrade Muhtariyeti (“Party Autonomy”) ilkelerine aykırılık teşkil edecektir. Kaldı ki ICC Sekreteryası da bu itirazları değerlendirmekte ve öncesinde taraflara tebliğ ettiği masraf ödeme taleplerinden dönme kararları verebilmektedir.
4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu Bakımından Düzeltme ve Ek Karar Talebi
ICC Kurallarına ek olarak, tahkim yerinin Türkiye olduğu ve dolayısıyla lex arbitri'nin Türk hukuku olduğu durumlarda, 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu'nun (“MTK”) ilgili hükümleri de dikkate alınmalıdır. MTK madde 14, taraflara hakem kararlarını daha sağlıklı bir şekilde değerlendirme ve gerekli görülen durumlarda kararın düzeltilmesi veya tamamlanması için başvuru yapma imkânı tanımaktadır.
MTK madde 14'e göre, hakem kararlarında tarafların kimlik bilgileri, kararın dayandığı hukuki sebepler, tahkim yeri ve tarihi, hakemlerin imzaları ile karşı oylar belirtilmelidir. Karar, taraflara hakem veya hakem kurulu başkanı tarafından bildirilir. Taraflar, giderlerini karşılamak kaydıyla kararın asliye hukuk mahkemesine sunulmasını talep edebilirler.
Hakem kararında hesap, yazı veya benzeri maddi hataların düzeltilmesi için taraflardan her biri, kararın kendilerine bildirilmesinden itibaren 30 gün içinde hakem kuruluna başvurabilir. Bu başvuru karşı tarafa da bildirilmelidir. Hakem kurulu, karşı tarafın görüşünü aldıktan sonra, başvurunun haklı bulunması halinde en fazla 30 gün içinde düzeltme veya yorum kararını verir. Hakem veya hakem kurulu, karar tarihinden itibaren 30 gün içinde bu tür maddi hataları kendiliğinden de düzeltebilir.
Ayrıca, taraflardan biri, yargılama sırasında ileri sürülmesine rağmen kararda ele alınmamış bir husus hakkında tamamlayıcı bir hakem kararı verilmesini talep edebilir. Bu talep de kararın bildirilmesinden itibaren 30 gün içinde yapılmalı ve hakem kurulu, başvurunun haklı bulunması durumunda en fazla 60 gün içinde tamamlayıcı kararını vermelidir. Bu düzeltme, yorum ve ek kararlar taraflara bildirilir ve hakem kararının ayrılmaz bir parçası olarak kabul edilir.
Sonuç
Sonuç olarak, ICC Tahkim Kuralları ve 4686 Sayılı Milletlerarası Tahkim Kanunu, hakem kararlarının nihailiğine rağmen, maddi hataların düzeltilmesi veya eksik taleplerin tamamlanması için istisnai mekanizmalar sunmaktadır. Ancak, hakem heyetinin kendi hatalarından kaynaklanan düzeltmelerde taraflardan yüksek maliyetler talep etmesi uygulamada tartışmalara yol açmaktadır. ICC Sekreteryası'nın bazı durumlarda bu masrafları gözden geçirmesi, tahkim sürecinin erişilebilirlik ve taraf iradesi ilkeleriyle uyumunu sağlamaktadır.
Bu nedenle, tahkim sürecine başvuran tarafların, karar sonrası aşamaları ve olası ek maliyetleri göz önünde bulundurması önemlidir. Düzeltme ve ek karar mekanizmaları, yalnızca bir hak arama yolu değil, tahkim sürecinin ayrılmaz bir parçası olarak değerlendirilmeli ve stratejiler buna göre belirlenmelidir.
Footnote
1. Webster, Thomas H.; Bühler, Michael. Handbook of ICC Arbitration. Londra, 2021.
>The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
