ÖZET
Bilgi uçurma (whistleblowing) kavramı, 20. yüzyılın ikinci yarısından itibaren kurumsal hayatta ve sair örgütlerin içerisinde sıklıkla yer almaya başlamıştır. Etik dışı veya yasaya aykırı davranışların örgüt içi ve dışı otoritelere ihbar edilmesi olarak tanımlanan bilgi uçurma, esasen çalışma hayatının dinamiklerini belirleyen ve iç mekanizmasını yönlendiren bir araç olarak karışımıza çıksa da bu çalışmada bilgi uçurma kavramını, Türk İş Hukuku çerçevesinde işçi-işveren ile sadakat borcu ikileminde ele almış bulunmaktayız. Mevzuatta her ne kadar ilgili kavram ve sonuçları yer almasa da genel olarak iş sözleşmesi ile işverene bağlı olan ve sadakat yükümlülüğü altında bulunan işçinin, bilgi uçurma hallerinde korunması gerektiği görülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Bilgi Uçurma (whistleblowing), İş Sözleşmesi, Etik, Sadakat Borcu.
GİRİŞ
Kurumlarda kötü ve yanlış davranışların raporlanması veya açığa çıkarılması; kurum içerisinde yasa dışı veya etik değerlere uygun olmayan davranış ve eylemlerin kişilere veya kurumlara zarar vermemesi için çalışanlar veya gönüllüler tarafından yetki sahibi mercilere bildirilmesi olarak tanımlanan whistleblowing kavramı1 ; son yıllarda teknolojik gelişmelerin ve sosyal medyadaki ulaşılabilirliğin etkisiyle iş hukuku gündemine girmeyi başarmıştır.
Kavramın iş hukuku boyutunda dikkat çekmesine öncü olan husus, TIME dergisinin 2003 yılında bilgi uçuran üç işçiyi yılın insanı seçtiği sayısıdır. Bahsi geçen sayıda ABD'de cirosu 110 milyon dolara çıkan ve ülkenin en büyük 7. şirketi olan Enron'un, Genel Müdür Yardımcısı iken şirket içerisindeki yolsuzlukları fark edip durumu şirket CEO'suna bildiren Sharon Watkins yer almaktadır. Şöyle ki şirketin CEO'suna bahsi geçen durumu bildirdikten sonra pasif bir göreve atanan Sharon, işyerindeki yolsuzlukları bildirip işten ayrılmış ve böylece Enron'un çöküşü ile sonuçlanacak süreci başlatmıştır.2 Aynı sayıda yine yılın insanı seçilen Coleen Rowley ise bir FBI ajanıdır. 11 Eylül saldırılarını FBI'dan önce bildiğini ortaya çıkarmıştır. Rowley, 11 Eylül'den aylar önce şüpheli bazı kişilerin ABD'de uçuş dersleri aldığını hatta bunlardan Moussaoui'nin önemli bir şüpheli olduğunu amirlerine iletmiş ancak sesini duyuramamış ve tarihin en büyük terörist saldırılarından biri gerçekleşince, yazdığı 13 sayfalık raporu Senato İstihbarat Komitesi üyelerine vermiştir. Yaşanan baskılara rağmen Rowley hâlâ görevini sürdürmektedir. Aynı sayıda yılın insanı seçilen 3. isim ise Cynthia Cooper, WorlCom şirketinde mali denetçilik ve başkan yardımcılığı görevlerini üstlendiği sırada, şirketin hesaplarında oynama yapılarak gerçekleştirilen 9 milyar dolarlık yolsuzluğu saptamış ve durumu denetçi şirkete bildirmiştir. Denetim şirketinin olayı görmezden gelmesi üzerine durumu hükümete ihbar ederek yolsuzluğu ortaya çıkarmıştır. Akabinde Cooper terfi ettirilmiş ve maaşı iki kat artırılmıştır. Bahsi geçen her üç kadının da ortak yönü, çalışan olarak şirket içi yasaya aykırı durumların yetkililere ihbarı için "bilgi uçurma" yoluna başvurmalarıdır.
Bu çalışmada bilgi uçurma uygulaması Türk İş Hukuku nezdinde, işçi-işveren ve sadakat yü-kümlülüğü çerçevesinde olası sonuçları ile kıyas yoluyla ele alınmıştır.
Download >> Türk İş Hukukunda Bilgi Uçurma (Whistleblowing)(PDF)
Footnotes
1 Aktan Ç. C "Organizasyonlarda Yanlış Uygulamalara Karşı Bir Sivil Erdem, Ahlaki Tepki Vicdani Red Davranışı: Whistleblowing", Mercek Dergisi, 2006
2 Serdar Sarı "Whistleblowing ve Etik İlişkisi", Academia
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.