ÖZET
Bu makale, yapay zekânın hukuk endüstrisi üzerindeki etkisini araştırmakta ve analiz etmektedir. Yapay zekânın gelişimiyle birlikte, hukuk sektöründe önemli bir dönüşüm yaşanmaktadır. Yapay zekâ teknolojileri, hukuki süreçleri otomatikleştirme, belge analizi, tahminsel analiz, danışmanlık ve müşteri hizmetleri gibi birçok alanda etkili bir şekilde kullanılmaktadır. Makalede, yapay zekânın hukuk endüstrisindeki avantajlarına odaklanılmaktadır. Yapay zekâ, büyük veri analizi ve makine öğrenme teknikleri kullanarak, hukuk firmalarının daha hızlı, verimli ve doğru sonuçlar elde etmesine yardımcı olmaktadır. Ayrıca, yapay zekâ destekli sistemler, yasal araştırmaları kolaylaştırarak zaman ve maliyet tasarrufu sağlamaktadır. Ancak, makalede aynı zamanda yapay zekânın getirdiği bazı zorluklara ve risklere değinilmektedir. Etik ve gizlilik konuları, yapay zekânın kullanımının sınırlarını belirlemek ve güvenilirlik sorunlarını ele almak için dikkate alınması gereken önemli noktalardır. Sonuç olarak, makalede yapay zekânın hukuk endüstrisi üzerindeki etkisi detaylı bir şekilde incelenmektedir. Yapay zekânın avantajları ve zorlukları göz önüne alındığında, hukuk sektöründe yapay zekâ teknolojilerinin başarıyla entegre edilmesi, verimliliği artırabilir, zaman ve maliyet tasarrufu sağlayabilir ve hukuki kararların doğruluğunu iyileştirebilir.
Anahtar Kelimeler: Yapay Zekâ, Artifical Intelligence (AI), ChatGPT, Yapay Zekâ Hukuku, Fikri Mülkiyet, İntihal Problemi, Gizlilik Sorunu, Verilerin Kullanılması.
GİRİŞ
Günümüzde bilişim alanında yaşanan yeni gelişmelerin en önemli sonucu olarak görülen yapay zekâ, hayatımızda her geçen gün daha fazla yer edinmeye başladı. Yapay zekâ (artificial intelligence-AI), günlük hayatımızı düzenlemekle kalmayıp aynı zamanda hukuk sektöründe devrim yaratmaya gün geçtikçe devam etmektedir. OpenAI platformu tarafından geliştirilen ChatGPT bu devrime öncülük ediyor. ChatGPT sınırları zorlayan çığır açıcı bir yenilik sunarken hukuk mesleğinin geleceğini de şekillendiriyor. Ancak ChatGPT'nin getirdiği bu devrim tam olarak nedir ve hukuk endüstrisi üzerindeki etkileri nelerdir? Yapay zekâ verimliliği sunarken yanında getirdiği riskler nelerdir? Fikri mülkiyet ve ihlâl sorunu, intihal problemi, gizlilik sorunu, yanıltıcı bilgi, verilerin kullanılması ve kişisel veri riskleri şimdilik bilinen risklerden sadece birkaçıdır.
Tüm bu avantajları ve dezavantajlarıyla birlikte yapay zekânın oluşturduğu hukukun da yapay olup olmadığı sorusunu akıllara getirmektedir. Bu makalede; yapay zekânın iç işleyişi ve hukuk sektöründeki potansiyel etkileri incelenirken, aynı zamanda yapay zekânın hukuk alanına entegre edilmesiyle ilgili sınırlamalar ve zorluklar, getirdiği risklerin sonuçları ve yaptırımları ışığında ele alınacaktır.
1. YAPAY ZEKÂ VE ONUN ALTIN ÇOCUĞU CHATGPT
Yapay zekâ, henüz kabul görmüş tek bir tanımı bulunmamakla birlikte, genel olarak "dijital bilgisayar veya bilgisayar kontrollü bir robotun akıllı varlıklarla yaygın olarak ilişkili görevleri yerine getirme yeteneği" şeklinde açıklanmaktadır1 . Aynı zamanda bilgisayar sistemlerinin insan benzeri zekâyı taklit etmesini ve bilişsel görevleri gerçekleştirmesini sağlayan bir disiplindir. Yapay zekâ, bilgisayarların verileri analiz etmesi, desenleri tanıması, öğrenmesi ve kararlar alması için algoritmalar, istatistiksel modeller ve makine öğrenme teknikleri kullanır.
Yapay zekâ, karmaşık problemleri çözebilme, doğal dil anlama, görüntü ve ses tanıma, otomatik öğrenme, tahminleme, planlama ve karar verme gibi insan benzeri yetenekleri taklit etmek amacıyla yaratılmıştır. Bu teknoloji, büyük veri kütlelerini analiz etme, hızlı ve doğru sonuçlar üretme, süreçleri otomatikleştirme ve karmaşık sorunlara yenilikçi çözümler bulma potansiyeline sahiptir.
ChatGPT ise OpenAI isimli teknoloji şirketi tarafından geliştirilen bir yapay zekâ dil modelidir. ChatGPT, büyük miktarda metin verisine dayalı olarak eğitilmiş ve doğal dil işleme alanında kullanıcılarla etkileşim kurabilme yeteneğine sahiptir. Kullanıcılarla gerçek zamanlı sohbet edebilir, soruları yanıtlayabilir, önerilerde bulunabilir ve metin tabanlı görevleri gerçekleştirebilir.
2. YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİSİNDE VERİLERİN KORUNMASI
ChatGPT'nin gizlilik politikası ve veri kullanımı konularında şeffaf ve açık bir bilgilendirme yapılması gerektiği yönündeki düşünceler, tartışmaların merkezinde yer almaktadır. Kullanıcılar, verilerinin nasıl kullanıldığı, toplandığı ve korunduğu konusunda ayrıntılı bilgiye sahip olmak istemektedir. Özellikle, ChatGPT'nin veri toplama ve kullanım süreçleriyle ilgili daha fazla şeffaflık sağlanması, kullanıcılara verileri üzerinde daha fazla kontrol imkânı sunulması gerekmektedir. Ayrıca, veri güvenliği için yeterli önlemlerin alınması da önemli bir konudur.
ChatGPT'nin diğer uygulamalar veya hizmetlerle entegrasyonu durumunda, kullanıcı verilerinin üçüncü taraflarla paylaşılıp paylaşılmayacağına ilişkin belirsizliklerin giderilmesi gerekmektedir. Kullanıcıların gizliliklerinin korunması ve veri paylaşımının kontrol altında tutulması önemlidir. Bu tür endişeler, yapay zekâ teknolojilerinin gelişimi ve kullanımıyla birlikte ortaya çıkan etik ve gizlilik konularının vurgulanmasına yol açmıştır. Kullanıcıların verilerinin korunması ve güvenliğinin sağlanması, yapay zekâ şirketlerinin sorumluluğu altındadır ve açık ve şeffaf bir şekilde belirtilmelidir.
Bu sebeplerle dünya çapında birçok veri koruma kurumu da ChatGPT'yi incelemesi altına almıştır. İtalya Veri Koruma Otoritesi, Garante Per La Protezione Dei Dati Personali'nin ("Garante"), ChatGPT hakkında geçici kısıtlama kararı alması ve akabinde bu kararı kaldırdığını duyurması, bu tartışmaların merkezine ChatGPT'yi almış oldu. 20 Mart 2023 tarihinde ChatGPT kullanıcılarının görüşmelerini ve abonelerin hizmete yaptığı ödemelere ilişkin bilgileri etkileyen bir veri ihlâli bildirimi üzerine harekete geçen Garante, 30 Mart 2023 tarihinde ChatGPT'nin, yapay zeka sohbet botu hizmetinin, Avrupa Birliği'nin Genel Veri Koruma Tüzüğü'nü ("GDPR") ihlâl ettiğinden şüphelenerek, ChatGPT'nin gizlilik uygulamalarına ilişkin soruşturmanın sonucu beklenene kadar, ABD merkezli şirketin İtalya'da ikamet eden kullanıcılara ait verileri işlemeyi geçici olarak durdurmasına karar vermişti. İtalya regülatörü, OpenAI firması ile yapılan görüşmelerin ardından, sohbet botu üzerindeki bu yasağı kaldırmıştır.
Garante'nin kararında dikkat çeken GDPR ihlâlleri ise, ChatGPT tarafından verileri toplanan kullanıcılara ve diğer veri sahiplerine ChatGPT'nin kullanıcı kişisel verilerinin işlenmesine ilişkin olarak yeterince açık ve şeffaf bir bilgilendirmenin yapılmaması, platformun işleyişinin temelini oluşturan algoritmaları eğitmek amacıyla kişisel verilerin toplu olarak toplaması ve depolamasının yasal bir dayanağının bulunmaması, ChatGPT tarafından sağlanan bilgilerin her zaman gerçek veriler ile eşleşmemesi nedeniyle verilerin yanlış şekilde işlenmesi ve çocuklara yönelik yaş tespiti gibi bir filtre sisteminin olmaması, çocukların gelişim ve farkındalık düzeylerine uygun olmayan yanıtlara maruz kalması olarak belirtilmiştir.
ChatGPT'ye Türkiye'den erişim sağlayan kullanıcılar bakımından sitede yayınlanan ve 27 Nisan 2023 tarihinde güncellenen Gizlilik Politikası'nda kullanıcı verilerinin hangi amaçlarla işlendiğine dair açıklamalar, ChatGPT veri işleme süreçlerinin 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ("KVKK") ve ikincil mevzuat karşısındaki durumunun değerlendirilebilmesi için referans alınacak önemli bir kaynak özelliği göstermektedir.
ChatGPT'nin Gizlilik Politikası, kullanıcıların kişisel verileri olan sohbet geçmişi, arama geçmişi, arama sorguları, tarayıcı bilgileri, cihaz bilgileri ve konum bilgileri gibi verilerin toplandığını ve bu verilerin hizmetlerin sağlanması, yönetilmesi, analiz edilmesi, kullanıcı deneyiminin geliştirilmesi, kötüye kullanımın önlenmesi, güvenliğin sağlanması, iletişim kurulması, yeni program ve hizmetlerin geliştirilmesi, yasal yükümlülüklerin yerine getirilmesi ve şirketin meşru menfaatlerinin korunması amacıyla işlendiğini belirtmektedir. Bu veri işleme faaliyetleri, KVKK gereği sözleşmenin kurulması ve ifası, meşru menfaatlerin korunması için veri işlemenin gerekli olması, hukuki yükümlülüklere uyum gibi hukuki nedenlere dayanmaktadır. Platforma kayıt esnasında gerekli bilgilerin girilmesi ve devam et butonuna tıklanmasıyla kullanım koşulları ve gizlilik politikasının kabul edildiği varsayılmaktadır.
3. YAPAY ZEKÂ TEKNOLOJİSİNDE VERİLERİN KORUNMASI İÇİN ALINABİLECEK ÖNLEMLERE İLİŞKİN TAVSİYELER
Yapay zekâ teknolojisinin giderek daha fazla alanda kullanılmaya başlanması, verilerin korunması konusunu da ön plana çıkarmaktadır. Bu başlık altında, yapay zekâ teknolojisinde verilerin korunmasının nasıl başarılacağı üzerinde duracağız.
Kişisel Verileri Koruma Kurumu 15.09.2021 tarihinde "Yapay Zekâ Alanında Kişisel Verilerin Korunmasına Dair Tavsiyeler" konulu olarak yayınlamış olduğu kılavuzda yapay zekâ alanında faaliyet gösteren, geliştiriciler, üreticiler, servis sağlayıcılar ve karar alıcılar için 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu kapsamında kişisel verilerin korunması amacına yönelik önerileri paylaşmıştır2 . Bahsi geçen kılavuz ışığında yapay zekâ teknolojilerinde verilerin korunmasına ilişkin izlenebilecek yöntemlerin bazılarını aşağıda paylaşacağız.
Verilerin korunmasına ilişkin izlenebilecek yöntemlerden biri, verilerin anonim hale getirilmesidir. Anonimleştirilen veriler kullanıcının kimliğinin belirlenmesini imkânsız hale getirir. Böylece yapay zekâ algoritmalarının verileri işlerken gizliliğini korumaları sağlanmış olur. Öte yandan güçlü veri güvenliği önlemleri ise verilerin korunmasında önem arz etmektedir. Yapay zekâ teknolojileri, verilerin güvenli bir şekilde saklanması ve iletilmesi için güçlü şifreleme ve güvenlik protokolleri kullanmalıdır. Bu önlemler, veri hırsızlığı ve kötü amaçlı kullanım riskini azaltır.
Verilerin korunması hususunda atlanmaması gereken en önemli husus da güçlü regülatörler aracılığıyla yapay zekâ teknolojileri üzerinde düzenli denetim ve güncellemelerin yapılmasıdır. Yapılan bu denetimler, teknolojilerin sürekli olarak güvenli ve gizlilik odaklı olmasını garantiler. Burada veri korunmasına ilişkin kurum ve kuruluşların tavrı büyük önem arz etmektedir.
4. YAPAY ZEKÂ VE FİKRİ MÜLKİYET HUKUKU SORUNU
Son yıllarda, yapay zekâ ve doğal dil işleme teknolojilerindeki hızlı gelişmeler, günlük hayatımızda yaygın bir şekilde kullanılmaya başlandı. Bu alandaki önde gelen örneklerden biri olan, OpenAI tarafından geliştirilen ChatGPT, gerçek zamanlı sohbet deneyimi sunabilen ve insanlarla doğal bir dil üzerinden etkileşim kurabilen etkileyici bir yapay zekâ uygulamasıdır. Bu tür yapay zekâ teknolojilerin kullanımı fikri mülkiyet haklarının korunması ve potansiyel ihlâl sorunlarını da beraberinde getirmektedir.
ChatGPT gibi dil modelleri, büyük veri setleri girdisi ile eğitilerek çalışmaktadır. Bu veri setleri genellikle çeşitli kaynaklardan toplanan makaleler, haberler gibi metinlerden oluşur. ChatGPT gibi sistemlerin metinleri işlemek ve yeniden üretmek için geniş ölçekli veri setlerini kullanması, fikri mülkiyet ihlâli riskini arttırabilmektedir.
ChatGPT'nin eğitimi için kullanılan veri, çeşitli kaynaklardan toplanan ve genellikle kamuya açık olan metinlerden oluşur. Ancak bu veri toplama sürecin izinsiz kullanım, fikri mülkiyet haklarının ihlâlini gündeme getirebilmektedir. Örneğin, telif hakkıyla korunan kitapların, makalelerin veya diğer yazılı çalışmaların izinsiz şekilde ChatGPT'nin eğitim verisi olarak kullanılması, intihal gerçekleşmesi riskini beraberinde getirebilecektir.
İkinci olarak, ChatGPT'nin ürettiği içerikler de dikkatle incelenmelidir. ChatGPT, gerçek zamanlı yanıtlar ve içerikler üretirken telif hakkı başta olmak üzere diğer fikri ve sınai içeriklerin haklarını ihlâl edebilir. ChatGPT'nin veri tabanında bulunan, fikri mülkiyet hukuku kapsamında korunan bir şarkı sözü veya bir fotoğraf, ChatGPT'nin ürettiği içeriklerde yer alabilir ve bu içeriklerin son kullanıcılar tarafından fikri eserlerde kullanılması fikri mülkiyet ihlâline neden olabilir. Örnek vermek gerekirse, geçtiğimiz aylarda ABD merkezli bir stok fotoğrafçılık ajansı olan Getty Images, milyonlarca fotoğraf üzerinde izinsiz eğitim verisi oluşturduğu gerekçesiyle yapay zekâ şirketi Stability AI'ye fikri mülkiyet hakkı ihlâli iddiası ile dava açmıştır3 . Bu nedenle, ChatGPT gibi yapay zekâ dil modellerini eğiten verilerinin dikkatlice seçilmesi ve fikri mülkiyet haklarını ihlâl etmemesi için özen gösterilmesi gerekmektedir. İhlâlleri önlemek adına, veri toplama aşamasında, veri seçimi, denetim mekanizmaları, telif hukuku kapsamında korunan içeriklerin ve yapay zekâ sistemlerinin etik kullanımı konusunda daha sıkı denetimler yapılmalı ve yasalara uygunluk sağlanmalıdır.
Değinilmesi gereken diğer bir konu ise, ChatGPT gibi yapay zekâlar tarafından üretilen içeriklerin eser niteliğinde olup olmadığı ve bu içeriklerin eser sahibinin kim olduğu konusudur.
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ("FSEK") uyarınca, sahibinin hususiyetini taşıyan ve ilim ve edebiyat, musiki, güzel sanatlar veya sinema eserleri olarak sayılan her nevi fikir ve sanat mahsullü eser niteliğindedir.
ChatGPT, veri tabanındaki bilgilerden yararlanarak bir cevap oluştururken mevcut bir bilgi parçasına dayansa da kanuni şartları sağladığı takdirde eser niteliğinde yeni bir içerik üretebilmektedir. Böylece, ChatGPT tarafından üretilen içerik, hususiyet taşıdığı ve yararlanan veriden farklılaşarak yeni bir eser niteliğinde olduğu takdirde FSEK kapsamında eser sayılacak ve telif hukuku korumasından yararlanabilecektir. Ancak belirtmek gerekir ki gerek Türk hukukunda gerekse yabancı hukukta yapay zekâ tarafından üretilen içeriklerin eser niteliğinde olup olmadığına ilişkin bir düzenleme henüz getirilmemiştir.
Eser sahipliği kavramı ise, yapay zekâ tarafından üretilen içeriklere ait hakların kime ait olacağı bakımından önem taşımaktadır. FSEK bağlamında bir eserin sahibi onu meydana getiren kişidir. Bu sebeple, henüz Türk hukukunda yapay zekâlara hukuki kişilik tanınmadığından ChatGPT'nin ürettiği içerikler üzerinde eser sahibi sıfatını haiz olduğundan söz edilemeyecektir. O halde, ChatGPT tarafından üretilen içeriklerin eser niteliğini haiz olduğu kabul edildiği takdirde bu eserlerin sahibi kim olacaktır? Bu noktada ChatGPT tarafından üretilen içeriklerinin sahibinin yazılımcılar veya geliştiriciler olabileceği düşünülebilecek ise de ChatGPT OpenAI'nin lisansına ve kullanım koşullarına tabi olduğundan en makul cevap, ChatGPT tarafından üretilen eserlerinin sahibinin OpenAI şirketi olduğu yönündedir. Sonuç olarak konuya ilişkin net bir cevap bulmak şu an için zor olsa da yapay zekâ dil modellerinin kullanımının artmasıyla birlikte yargı makamlarına taşınan uyuşmazlıklar ve getirilecek yasal düzenlemeler çerçevesinde belirsizlikler giderilebilecektir.
SONUÇ
ChatGPT gibi yapay zekâ tabanlı dil modelleri, dil yeteneklerini etkileyici bir şekilde sergileyen teknolojilerdir. Ancak bu teknolojilerin kullanımıyla birlikte veri güvenliği ve fikri mülkiyet haklarının ihlâli riski de ortaya çıkmaktadır.
Söz konusu riskleri azaltmak için, veri kaynaklarının seçimi, içeriklerin denetimi ve yasal düzenlemelere uyumlu hareket edilmesi önem arz etmektedir. ChatGPT'nin veri kullanımı ve gizlilik politikası konusunda kullanıcıların kişisel verilerin korunması hukuku kapsamında aydınlatılması gerekmektedir. Şeffaflık, bilgilendirme ve yasal düzenlemelere uyum, yapay zekâ şirketlerinin sorumluluğunda olan ve uygulanması gereken prensiplerdir. Ayrıca kullanıcıların yapay zekâ dil modellerinden yararlanırken intihal gerçekleştirmemeleri konusunda ekstra özen ve dikkat göstermeleri gerekmektedir. Bu şekilde, ChatGPT gibi yapay zekâ tabanlı sistemler kullanılırken, hukuki, cezai ve ekonomik yaptırımlara maruz kalmadan çağımızın getirdiği teknolojik gelişmelerden güvenle faydalanmak söz konusu olabilecektir.
Footnotes
1. https://www.britannica.com/technology/artificial-intelligence Son Erişim Tarihi: 06.07.2023
2. https://kvkk.gov.tr/Icerik/7048/Yapay-Zeka-Alaninda-Kisisel-Verilerin-Korunmasina-Dair-Tavsiyeler Son Erişim Tarihi: 06.07.2023
3. https://edition.cnn.com/2023/01/17/tech/getty-images-stability-ai-lawsuit/index.html Son Erişim Tarihi: 06.07.2023
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
