E-ihracat kavramı, ürünlerin çevrimiçi satış kanalları aracılığıyla yurtdışında bulunan müşterilere satılması suretiyle gerçekleştirilen ticareti ifade etmektedir. Çevrimiçi satış kanalları; internet siteleri, elektronik pazaryerleri, sosyal medya vs. olabilmektedir. E-ihracat yapabilmek için, aksiyon alınabilmesini sağlayacak bir e-ticaret platformuna ihtiyaç vardır. E-ticaret, ticaretin dijital ortamda çevrimiçi olarak yapılması suretiyle gerçekleştirilen ticaret türüdür. Bu e-ticaret platformu sayesinde müşteriler işletme ile iletişime geçecektir. Satış işlemini takiben fatura düzenlenecek ve mikro ihracat yoluyla Elektronik Ticaret Gümrük Beyanı (ETGB) düzenlenerek ürünün çıkışı yapıldığı takdirde e-ihracat işlemi gerçekleştirilmiş olacaktır.
İhracat kavramı ile e-ihracat kavramı arasında çeşitli farklar bulunmaktadır. E-ihracat, geleneksel ihracata oranla çokça avantajı içerisinde bulundurmaktadır. Örneğin; gümrük beyannamesi için gümrük müşavirine ihtiyaç bulunmadığı gibi, standart gümrük beyannamesi yerine elektronik gümrük beyannamesi (ETGB) düzenlenir. Normal şartlarda ihracatın alıcı ülkesindeki gümrükleme süreci 2-7 iş günü arasında ve gümrük müşavirliğine, alıcıya, evraklara bağlıyken; e-ihracatta 12-48 saat içerisinde çokça ülke kapsamında e-gümrükleme yapılabilmektedir. Ayrıca e-ticaretin kolaylaştırılması ve hacmin artırılmasına yönelik B2C Gümrükleme Vergi Muafiyetleri e-ihracat açısından tam olarak geçerlidir. E-ihracat operasyon hazırlığı, iş süreçleri ve takibi, normal şartlarda yapılan ihracata oranla daha basit ve kolaydır. Ekonomik açıdan da e-ihracat, geleneksel ihracata oranla daha ekonomik olduğu gibi planlama ve programa açısından da kolaydır.
E-ihracat yapılmadan önce dikkat edilmesi gereken çeşitli unsurlar vardır. Bunlar:
- E-ihracat potansiyelini doğru tespit etmek
- Ürünün yabancı piyasalara uygunluğu
- E-ihracat ile ilgili yasal mevzuat
- İnternet sitesinin yurtdışına açılması (örneğin farklı dillerde hizmet verilmesi)
- Ürün sevkiyatı açısından doğru lojistik planı'dır.
Yukarıda da bahsedildiği üzere e-ihracat sürecinde bir ürün ya da hizmetin alıcı ile buluşturulabilmesi için iki yol bulunmaktadır. Bunlardan ilki satıcının aracı bir platform ya da firma olmaksızın kendi oluşturacağı bir internet sitesi üzerinden ürün ya da hizmet sunmasıdır. İkinci yol ise ürün ve hizmetin aracı bir firma ya da platform üzerinden alıcı ile buluşturulmasıdır. Aracı firmaların çalışma prensibi ise temelde ikiye ayrılmaktadır. Bunlardan ilki, Aggregator Business Model; diğeri ise Marketplace Business Model'dir. Aggregator Business Model yani Toplayıcı İş Modeli'nde aracı firma, hizmet ya da ürün sağlayıcıları ile ortaklık kurarak, onları kendi markası altında toplar. Örneğin airbnb, uber, bitaksi vs. Marketplace Business Model yani Pazaryeri İş Modeli'nde ise aracı firma, satıcıları aynı ortamda toplamayı amaçlar. Bu iş modelinde satıcılar kendi markaları altında satışlarını yapar. Örneğin amazon, alibaba, hepsiburada vs.
E-İhracatta Karşılaşılan Sorunlar:
1. Lojistik ve Taşıma
Lojistik ve Taşıma süreci; depolama, stok, dağıtım ve gümrük operasyonlarının tümünü kapsamaktadır. Bu süreçte maliyet fazlalığı ve teslimat sürelerinin fazlalığı çoğu zaman problem teşkil etmektedir. Bu durumun ürün ya da hizmet sağlayıcı açısından bir diğer çıktısı ise müşteri kaybıdır. Lojistik sürecinde bireysel hareket edilmesi maliyeti artıran yanlışlardan biridir. Nitekim bu süreçte toplu hareket edilmesi maliyeti ciddi ölçüde azaltacaktır.
Örneğin Amazon'un sağladığı FBA (Fulfillment by Amazon) hizmeti, ürün ve hizmet sağlayıcıları açısından ciddi bir avantaj sağlamaktadır. Amazon Lojistik, bir diğer adıyla FBA ile ürünlerin Amazon Türkiye'nin anlaşmalı lojistik merkezlerinde depolanması sağlanmaktadır. Amazon; hazırlama, paketleme, hızlı teslimat ile gönderme süreçlerini yönetir ve bu siparişler için 7/24 müşteri hizmeti ve memnuniyeti sağlar.
Yine e-ihracatın bir avantajını teşkil eden ETGB (Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesi), havayolu ve karayolu ile posta veya hızlı kargo taşımacılığı yoluyla gelen/giden eşyanın gümrük işlemlerinde kullanılan ve gümrük beyanına ilişkin tüm işlemlerin elektronik ortamda yürütüldüğü, kağıt çıktı aranmayan bir uygulamadır. Bu sayede mikro ölçekte ihracat yapan ihracatçıların gümrük beyanı maliyetleri azaltılarak ihracat yapmaları ve vergi iadesi almaları sağlanır.
Aşağıda belirtilen hızlı kargo işlemleri ETGB kapsamında yapılabilir:
- Değeri 150 Avro'yu geçmeyen kişisel kullanıma mahsus kitap veya benzeri basılı yayın,
- Miktarı brüt 300 kilogramı ve değeri 15.000 Avro'yu geçmeyen ihracat rejimine konu eşya,
- Değeri 1.500 Avro'ya kadar olan ve diplomatik eşya ve yolcu eşyası hariç olmak üzere miktarı brüt 30 kilogramı geçmeyen serbest dolaşıma giriş rejimine konu ticari miktar ve mahiyet arz etmeyen eşya,
- Numunelik eşya ve modeller
- Yolcunun gelişinden bir ay önce ve üç ay sonraki sürelerde gelen kişisel eşyası,
- Kamu kurum ve kuruluşlarına, kütüphanelere, müzelere, eğitim veya bilimsel araştırma ile uğraşan kuruluşlara gönderilen veya bunlar tarafından emin edilen kitap veya basılı yayın.
Gümrük mevzuatı uyarınca, cep telefonu, takviye edici gıdalar, sporcu gıdaları, kozmetik ürünleri, elektronik sigara ve kartuşlarının hızlı kargo kapsamında yurda ithali yasaktır.
Reçete, doktor raporu gibi belgelerle şahsi tedavide kullanılan ilaçların ve belli koşullar altında sporcu gıdalarının girişine izin verilebilmektedir.
2. Gümrük
Gümrük sürecindeki masrafların yüksek olması ise sektörel sorunlardan bir diğerini teşkil etmektedir. Havalimanındaki maliyetlerin yüksekliği, damga pulu, ödenen vergiler ve giderler ile antrepo giriş ücretlerinin fazlalığı e-ihracatın hedeflenen noktaya ulaşmasında engel teşkil eden faktörlerdendir.
3. Satış ve Pazarlama
Ürün ve hizmet sağlayıcıları, sağladıkları ürün ya da hizmetin reklamını dijital platformlar üzerinden yapmaktadır. İşbu dijital platformlar ise başta Google, Facebook, Twitter, Instagram vs. olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu noktada, ilgili pazarda toplanan ve yurt dışına aktarılan dijital reklam hasılatının vergilendirilmesi sorunu karşımıza çıkar. Bu doğrultuda, 01.01.2019 tarihinden itibaren, dijital reklam hizmeti verenlere veya hizmetin verilmesine aracılık edenlere yapılan ödemelerden vergi kesintisi yapılmasına karar verildi. 476 Sayılı Cumhurbaşkanı Kararı uyarınca internet ortamında reklam hizmeti veren veya bu hizmete aracılık edenlere 1 Ocak 2019 tarihinden itibaren yapılacak ödemelerden,
- 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesi kapsamında gerçek kişiler için %15,
- 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu'nun ("KVK") 15. maddesi kapsamında Türkiye'de yerleşik kurumlar için %0,
- KVK'nin 30. maddesi kapsamında Türkiye'de iş yeri bulunmayan (dar mükellef) kurumlar için %15 oranında vergi kesintisi yapılmasına karar verildi.
Dolayısıyla getirilen bu stopaj vergisi, dijital reklam bütçesini fazla tutmak suretiyle reklam yapan kişiler açısından ağır bir mali yük oluşturmaktadır. Bu da ürün ve hizmet sağlayıcıları açısından, doğrudan ve dolaylı olarak e-ihracatı da etkileyecek ölçüde, ticari sorunlar yaratmakta ve rekabet gücünü düşürmektedir.
4. Ödeme
E-ihracatın yaygınlaşmasıyla birlikte ödeme konusu da gündeme gelmiştir. Ödeme sürecine ilişkin olarak güvenli alışveriş ve ödeme kolaylıkları gibi unsurların önemi artmıştır. Online ve güvenilir ödeme sistemlerden birisi olan PayPal, internet üzerinden güvenli alışveriş yapılmasını ya da istenilen kişiye sadece bir e-posta adresi aracılığıyla para gönderilmesini sağlaması yönüyle ödeme konusunda uluslararası alanda büyük avantajlar sağlamasına rağmen, PayPal'ın 30 Mayıs 2016 tarihinde resmi İnternet sitesinde yayımlanan bildirisi ile Türkiye'deki faaliyetlerini durdurduğu açıklanmıştır. Bu durumda Türkiye'deki ürün ve hizmet sağlayıcıları alternatif ödeme yöntemlerine gitmek zorunda kalmış ve bu defa da komisyon ücretlerinin yüksekliği sorunu boy göstermiştir. Ayrıca yerel ödeme sistemlerinin kullanılmaması ya da tanınmaması, yerel para biriminin seçenek olarak sunulmaması gibi haller de yine ödeme sistemleri konusunda katılımcıların üzerinde durduğu sorunlardan birkaçıdır.
5. Satış Sonrası İade Durumu
Satış sonrası ortaya çıkan iade ihtimalleri de yine ürün ve hizmet sağlayıcıları açısından bir problem teşkil etmektedir. Gümrük Yönetmeliği'nin 446. Maddesi uyarınca, kesin ihracı yapılan eşya; gönderildiği ülkede yürürlükte olan mevzuat nedeniyle serbest dolaşıma girememesi ya da kusurlu olması nedeniyle alıcısı tarafından kabul edilmemesi gibi ihracatçının elinde olmayan sebeplerden dolayı geri gelebilir. Gümrük Yönetmeliği'nin 451'inci maddesi gereğince; ihraç edildikten sonra geri gelen eşyanın gümrük vergilerinden muaf olarak serbest dolaşıma girebilmesi için ihracat nedeniyle yararlanılan hak ve menfaat varsa bunların iade edildiğini gösteren belgenin beyannameye eklenmesi gerekmektedir. Aksi takdirde iade durumunda ihracatçının mali yükü ağırlaşabilmektedir.
6. İnsan Faktörü
Türk Gümrük Mevzuatı'nın sistematiği ile teknik terimler ve kuralları bilmeyen kimselerce usuli işlemlerin yapılması durumunda, sürecin uzaması ve buna bağlı olarak maliyetin artması gündeme gelmektedir. Dolayısıyla gümrük iş ve işlemlerinin uzman kimselerce yapılması ve usuli problem yaşanmaksızın mümkün olan en kısa süre içinde ihracatın gerçekleştirilmesi önem arz etmektedir. Uygulamada çoğu zaman e-ihracatta kalifiye işgücünün eksikliği hissedilmekte ve bu durum da olumsuz sonuçlar doğurmaktadır.
SONUÇ
Uzaktan iletişim araçlarıyla basitleştirilmiş gümrük beyannamesi veya gümrük beyannamesi ile başka bir ülkeye yönelik olarak gerçekleştirilen ve e-ticaret olarak beyan edilen mesafeli mal satışı iş ve işlemler bütününe e-ihracat adı verilmektedir. E-ihracat Türkiye'de gelişmekte olan süreçlerden birisini teşkil etmektedir. Gelişmekte olmasının doğal bir sonucu olarak günümüzde çeşitli sorunları da beraberinde getirmektedir. İşbu makale ile ihracatçılar açısından e-ihracat sürecinde mali açıdan yük oluşturan bazı sorunlar açıklanmaktadır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
