1. Genel Olarak

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı Mali Suçları Araştırma Kurulu ("MASAK") tarafından 18.04.2022 tarihinde resmi sitesinde yayınlanan Şüpheli İşlem Bildirim Rehberi ("Rehber"), ilgili yasal düzenleme1 ile kripto varlık hizmet sağlayıcılarının2 yükümlü olarak kabul edilmesinin ardından bünyesinde gerçekleşen şüpheli bir işlemin3 bildirilmesinde yükümlünün tabi olduğu kuralların açıklanmasını amaçlamıştır. Şüpheli işlem bildirim yükümlülüğü dışında, ilgili yasal düzenlemeler uyarınca kripto varlık hizmet sağlayıcılarına başka yükümlülüklere de tabi kılınmıştır, ancak Rehberde bu yükümlülüklere ilişkin açıklamalar yer almamaktadır4:

  1. Müşterinin Tanınması Yükümlülüğü
  2. Bilgi ve Belge Verme Yükümlülüğü
  3. Muhafaza ve İbraz Yükümlülüğü
  4. Devamlı Bilgi Verme Yükümlülüğü
  5. Şüpheli İşlem Bildirim Yükümlülüğü (işbu Rehber'in konusu)

Rehberde yapılacak bildirimin konusu, şekli ve içeriği hakkında açıklamalara yer verilmiş; şüpheli işlem ile işlemi yapan müşteri tiplerinin neler olabileceği örnekleme yoluyla sayılmıştır.

Şüpheli işlemler yükümlüler tarafından işleme ilişkin şüphenin oluştuğu tarihten itibaren en geç on iş günü içinde, gecikmesinde sakınca bulunan hallerde ise derhal MASAK'a bildirilir. Bildirimde bulunulan işlemle ilgili olarak daha sonra yeni bilgi ve bulgular elde edildiği takdirde, tekrar ŞİB Formu doldurulur ve daha önce yapılan bildirime ek olduğu belirtilerek gecikmeksizin bildirilir.

MASAK'a kripto varlık hizmet sağlayıcılarda şüpheli işlem bildirimi; gerçek kişi yükümlünün bizzat kendisi, tüzel kişi yükümlünün kanuni temsilcileri tarafından yerine getirilir.

2. FORM GÖNDERİM YÖNTEMLERİ

2.1. Fiziki Gönderim

Birden çok şüpheli işlem bir arada ele alınarak değerlendirildiğinde şüphe arz eden işlemler için tek bir Şüpheli İşlem Bildirimi ("ŞİB") formu5 düzenlenir. ŞİB formu MASAK'a elden teslim edilebilir veya taahhütlü posta veya faks yolu gönderilebilir veya MASAK tarafından kendilerine izin verilenler tarafından elektronik ortamda gönderilebilir. Kağıt ortamında gönderilecek şüpheli işlem bildirimlerinin yükümlü tarafından mutlaka bir örneğinin alınması ve fiziken muhafaza edilmesi gerekmektedir. Söz konusu şüpheli işlem bildirim formları ve ekleri, Kanun'un 8. maddesi "Muhafaza ve İbraz" yükümlülüğü kapsamında olup, 8 yıl süreyle muhafaza edilmesi ve MASAK'a ve/veya denetim ile görevlendirilen denetim elemanlarına ibraz edilmesi gerekir. Aksi takdirde anılan Kanunun 14 üncü maddesi kapsamında adli ceza söz konusu olur.

2.2. Elektronik Ortamda Gönderim

Elektronik ortamda şüpheli işlem bildiriminde bulunmak isteyen veya MASAK tarafından uygun görülen yükümlüler elektronik ortamda şüpheli işlem bildiriminde bulunabilirler.

Kendilerine elektronik ortamda ŞİB formu düzenleme imkanı verilen yükümlüler izin tarihinden itibaren şüpheli işlem bildirimlerini elektronik olarak EMIS.ONLINE (https://online.masak.gov.tr) üzerinden yapmak zorundadırlar. Söz konusu yükümlüler bu tarihten sonra kağıt ortamında bildirimde bulunamazlar. EMIS.ONLINE sisteminin kullanımına dair bilgiler "EMIS.ONLINE Kullanım Kılavuzu" içerisinde yer almaktadır.

Elektronik ortamda gönderilecek şüpheli işlem bildirimlerinde, form MASAK'a gönderilmeden önce yükümlü tarafından mutlaka formun elektronik bir görüntüsünün (PDF) alınması ve elektronik ortamda yine 8 yıl muhafaza edilmesi ve MASAK'a ve/veya denetim ile görevlendirilen denetim elemanlarına ibraz edilmesi gerekir, aksi takdirde yine adli para cezası söz konusu olur.

3. İÇERİK

  1. Formu düzenleyen yükümlünün bilgileri,
  1. Şüpheli işlem bildiriminin yeni bir işleme mi yoksa mevcut bir işleme dair ek niteliğinde mi olduğuna dair seçim [Şüpheli işlem birden çok işlemi kapsayabilir.],
  1. Erteleme talepli olup olmadığına dair seçim:
  • Şüpheli işlemin ihtiyaten durdurulması (ertelenmesi) talep edilebilir. Bu halde, bu işlemin Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelik ile belirlenen emarelere sahip olması gerekir6. Bu emarelere haiz olsa dahi, yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılmaya teşebbüs edilen ya da halihazırda devam eden işlemlere ilişkin olarak bildirim gönderilecek ise, örneğin stok hâlde bulunan mal varlığı değerlerine ilişkin şüpheli işlem bildirimleri gibi, bu işlemler bakımından ertelenme talep edilemez.
  • Şüpheli işlem bildirimini işlemin ertelenmesi talebi ile MASAK'a gönderen yükümlülerin, işlem hakkında Bakan tarafından verilecek karar MASAK kendilerine tebliğ edilinceye kadar işlemi gerçekleştirmekten imtina etmeleri gerekmektedir. Ancak yükümlünün imtina etmesi 7 gün süre ile sınırlandırılmıştır. Buna göre işlem hakkındaki kararın söz konusu süre içerisinde tebliğ edilmemesi durumunda erteleme talebine konu işlem gerçekleştirilmelidir.
  • ŞİB formunun bildirimin aciliyeti kısmında "İşlemin Ertelenmesi Talepli" seçeneği işaretlenerek gönderilir.
  1. Bildirimin aciliyeti seçimi [normal / ivedi / çok ivedi],
  1. Bildirim kategorisi [(1) suç gelirlerinin aklanması / (2) terörizmin finansmanı konularından birinin seçilmesi istenir. Terörizmin finansmanı hakkında yeterli şüphe yok ise sadece suç gelirlerinin aklanması seçilmelidir.],
  1. Şüpheli işlemi gerçekleştiren gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan teşekküller hakkındaki bilgiler [Şüpheli işlem ile ilgili gerçek kişileri belirtirken, temsilci veya vekil aracılığı ile gerçekleştirilen işlemlerde hem işlemi yapanın hem de adına işlemi yapılan kişinin bilgilerine ayrı ayrı yer verilmelidir. Ayrıca sadece şüpheli işlemi gerçekleştiren veya adına işlem gerçekleştirilen kişilerin verilmesi yeterli değildir. Bu alanda şüpheli eylem veya şüpheli eylemi gerçekleştiren kişiler ile dolaylı olarak ilişkili olan diğer gerçek kişilere dair bilgilere de yer verilmelidir.],
  1. Şüpheli işlemin niteliği hakkındaki bilgiler [Bu alanda işleme dair istenen bilgilerin başlıkları yer almaktadır. İstenen bilgiler ilgili boşluklara girilmelidir. Keza işlemin teşebbüs aşamasında olup olmadığı, tarihi, işlemin konusu varlık, işlem kanalı, işlemin transfer kodu (Transaction ID) gibi bilgiler girilmelidir. İşlemler, herhangi bir parasal sınır gözetmeksizin bildirilir.],
  1. Hesap bilgileri [Şüpheli işlem bildirimine konu olan işlemler bir veya daha fazla banka hesabı aracılığı ile gerçekleştirilmiş ise, bu alanda bu banka hesaplarına dair bilgiler verilecektir. Şüpheli işleme konu olan birden fazla hesap olması durumunda bu bölüm her bir hesap için tekrarlanacaktır.],
  1. Suça İlişkin Şüphe Kategorisi [Şüpheli işlemin, formda yer alan şüphe kategorilerinden hangisine girdiğine dair seçim yapılır. Kılavuzda bu kategorilere dair açıklamalara da yer verilmiştir. Örneğin, kazanç elde etmek amacıyla başkasına ödünç para veren kişi/kişiler ile ilgili şüpheli işlem bildirimlerinde tefecilik kategorisi seçilmelidir, daha fazla bilgi için bkz. Rehber s. 25 vd.],
  1. Açıklamalar [Şüpheli işleme dair yükümlü nezdinde yapılan araştırma ve incelemeler sonucunda elde edilen tüm bulguların bu alan içerisinde genel olarak açıklanması gerekmektedir.],
  1. Şüphe Tipleri [Bir işlemin şüpheli işlem olarak kabul edilebilmesi için gerek müşteri gerekse işlem bakımından karşılaşılabilecek tiplemeler, Rehber'de örnekleme yoluyla sayılmıştır. Burada sayılanlar yükümlüye örnek olması açısından sayılmış olup bir şüpheli işlemin sayılan tiplemelere uymasa da buradakilere benzer haller mevcut ise yine şüpheli işlem olarak kabul edilebilecektir.]

Aşağıda sayılan şüphe tipleri, müşterilerde veya işlemlerinde gözlemlenebilecek olağandışı davranışlar ya da tespit edilebilecek aykırılıklar örnekleme yoluyla sayılmıştır. Konu bütünlüğü açısından birbiri ile bağlantılı olan aykırılıklar kapsayıcı başlıklar altında toplanmıştır. En son olarak kripto varlık hizmet sağlayıcılarının bünyelerinde gerçekleşebilecek aykırı işlemler de örnekleme yoluyla sayılmıştır. Bu örneklerin hepsi Rehber'de bulunmaktadır.

4. YÜKÜMLÜLÜĞÜN İHLALİ

Yapılan yükümlülük denetimleri sonucunda, Kanun'un 13'üncü maddesinin birinci fıkrasına göre; yükümlülük Kanun kapsamındaki herhangi bir yükümlülüğünün ihlal ettiğinin tespiti halinde, MASAK tarafından Kanunda belirtilen miktarlarda ve işlem başına idari para cezası verilir.

Uygulanacak idari para cezasının toplam tutarı; her bir yükümlülük için, ihlalin yapıldığı yıl itibariyle belli bir tutarı aşamaz. Üst tutardan ceza uygulanan yükümlüler nezdinde takip eden yılda aynı neviden bir yükümlülük ihlali olması durumunda bu hadler iki kat olarak uygulanır.

Yükümlünün şüpheli işlem bildirim yükümlülüğünü ihlal etmesi halinde her bir ihlal (eylem) için en az 50.000 TL olmak üzere 4.000.000 TL tutarına varan idari para cezasına çarptırılabilir.

Footnotes

1 01.05.2021 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren Suç Gelirlerinin Aklanmasının ve Terörün Finansmanının Önlenmesine Dair Tedbirler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile 5549 sayılı Suç Gelirlerinin Aklanmasının Önlenmesi Hakkında Kanunun uygulanmasında yükümlü olarak kabul edilenlerin arasına, kripto varlık hizmet sağlayıcılar eklenmiştir.

2 Kripto varlık hizmet sağlayıcının ne olduğu ilgili yasal düzenlemelerde yer almamaktadır. Ancak MASAK'ın bu kuruluşlar için hazırladığı bir diğer Rehberde kripto varlık hizmet sağlayıcılarının tanımı için ilk olarak kripto varlığı tanımlanmış, ardından bu varlıkların alım satımlarına elektronik işlem platformları üzerinden aracılık eden kuruluş olarak açıklamıştır.

3 Şüpheli işlemin tanımı, Terörün Finansmanına Yönelik Şüpheli İşlemlerin Bildirimi Genel Tebliği'nde yer almaktayken 2008 yılında kaldırılmıştır. Zira rehberde görüleceği üzere şüpheli işlemin ne olduğuna ilişkin kesin ve sınırlayıcı bir tanımlama benimsenmemiş, örnekleme yoluyla sayılan tiplemeler üzerinden işlemin ne şekilde tezahür edebileceği açıklanmıştır.

4 Kripto varlık hizmet sağlayıcılarının MASAK nezdindeki diğer tüm yükümlülüklerinin yer aldığı rehber için bkz. https://ms.hmb.gov.tr/uploads/sites/12/2021/05/Kripto-Varlik-Hizmet-Saglayicilar-Rehberi.pdf

5 Konuya ilişkin tüm formlar ayrıca https://masak.hmb.gov.tr/sektorel-sib-rehberleri sitesinde mevcuttur.

6 Yükümlüler nezdinde veya bunlar aracılığıyla yapılmaya teşebbüs edilen ya da hâlihazırda devam eden işleme konu mal varlığının aklama veya terörizmin finansmanı suçu ile ilişkili olduğuna dair salt şüpheden öte şüpheyi destekleyen belge veya ciddi emare bulunması (işlemin, olağandışı nitelikli olması, işlemi yapan kişi ya da kişilerin suçla ilgili olduğunun veya olabileceğinin anlaşılması, suçtan elde edilen gelirlere el koymayı engelleyeceğine veya zorlaştıracağına ilişkin tehlikeli bir hâlin bulunması) durumunda ertelenmesi gerekli işlem olarak kabul edilebilir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.