Fazla Çalışma ve Ücreti
İş Kanununa göre "Fazla
Çalışma"
İş Kanunun 41. Maddesinde tanımlanan fazla
çalışma, haftalık kırk beş saati
aşan çalışma olarak
tanımlanmıştır. Çalışma
süresini tanımlayan İş kanunun 63. Maddesine
göre, haftalık çalışma süresi kural
olarak 45 saattir.
Ancak tarafların anlaşarak, çalışma sürelerini, iş günlerine eşit olarak bölmek yerine denkleştirme yoluna giderek farklı günlerde farklı çalışma süreleri belirleyebilir. Ancak her halükarda çalışma süresi günlük 11 saati geçemez. İşçi işveren ilişkisi açısından, fazla çalışmanın yapılabilmesi için işçiden her yıl yazılı onay alınmalı ve bu onay belgesi, işçinin özlük dosyasında saklanmalıdır.
Fazla Çalışma Ücreti
Nedir?
İş kanununun 41. Maddesi fazla çalışma
ücret tutarını belirlemiştir. İlgili
maddeye göre fazla çalışma için
verilecek ücret, normal çalışma
ücretinin saat başına düşen
miktarının yüzde elli yükseltilmesi suretiyle
ödenmektedir. Ücretin hesabında, önce
işçinin saat başına düşen
ücreti bulunur ve bulunan miktar yüzde elli
artırılarak, fazla çalışma ücreti
bulunur. Bu hesapta, işçinin son ücreti
değil, fazla çalışmanın
gerçekleştiği dönemdeki ücreti dikkate
alınır. İşçinin geçmiş
dönemlere ait ücretinin bilinmemesi halinde, bilinen
ücretin asgari ücrete oranı yapılarak,
bilinmeyen ücretin buna göre tespiti
yapılır.
Üst Düzey Yöneticiler Fazla
Çalışma Ücretine Hak Kazanabilirler
Mi?
İşçiler açısından özellikle
üst düzey yöneticilerde fazla
çalışma ücreti genel kuralın bir
istinasını teşkil etmektedir.
Yargıtay'ın istikrarlı
içtihatlarında üst düzey
yönetici konumundaki işçilerin,
yaptıkları işin niteliği itibari ile fazla
çalışma yapsalar bile görev ve
sorumluluklarının gerektirdiği ücretin
ödenmesi nedeniyle fazla çalışma ücreti
talep edemeyeceklerini belirtmektedir.
Üst düzey yöneticinin niteliğinin belirlenmesinde, işçinin çalışma gün ve saatlerini bizzat belirleyip belirlememesi önem taşımaktadır. Eğer, üst düzey yönetici konumunda olan işçiye, aynı yerde görev ve talimat veren bir yönetici veya şirket ortağı bulunuyorsa, mesai saatleri ve fazla mesai açısından bu kişilerden talimat aldığı var sayılmaktadır. Talimat alan işçilerin fazla mesai ücreti talep edebileceği kabul edilirken, mesai saatlerini kendileri belirleyen üst düzey yönetici niteliğindeki işçilerin fazla mesai ücreti talep hakkı olmadığı kabul edilir.
Fazla Çalışmanın İspatı
Nasıl Olur?
Fazla mesainin ispatı açısından ise,
fazla çalışmanın
yapıldığının ispatı
işçiye, fazla çalışma ücretinin
ödendiğinin ispatı ise işverene
aittir. İşçi, fazla mesai
yaptığı iddiasını her türlü
delille (tanık, işe giriş
çıkış kayıtları, puantaj
kayıtları, mail ve diğer yazışmalar vb.)
ispatlayabilir. Yargıtay'a göre, ücret
bordrosunda fazla çalışma sütunun
bulunması halinde, bordroyu ihtirazı kayıt koymadan
imzalayan işçi sonradan fazla çalışma
ücreti isteyemez. Aynı şekilde, banka
aracılığı ile işçiye yapılan
ödemelerde fazla çalışma ücreti
ödemesi olarak yapılan ödemelerde, ihtirazı
kayıt koymayan işçi sonradan fazla
çalışma ücreti ödeyemez.
Öte yandan, ücret bordrosunda fazla mesai sütunu boş bırakılmışsa, işçinin falza mesai yaptığı ispatlaması halinde fazla çalışma ücretine hak kazanır.Önemle belirtmek gerekir ki, bordroda tahakkuk bulunmaması veya fazla çalışma alanının 0 gösterilmesi halinde, işçi fazla çalışma yaptığını tanık dahil her türlü delille ispatlayabilir. Ancak dinlenilen tanıkların işverenle davalarının bulunması, davalı işverenle aralarında husumet bulunması hallerinde tanıklıklarına tam olarak itibar edilmez. Tanıkların davacı ile aynı dönemde çalışmış ve çalışma gün ve saatlerini bilen kişiler olması gerekir.
Fazla Çalışma Ücreti Ne Zaman
Talep Edilebilir?
Fazla çalışma ücreti, iş ilişkisi
devam ederken veya iş ilişkisi sona erdikten sonra talep
edilebilir. Dolayısıyla, işçilerin iş
ilişkisinin sona ermesinden sonra bile sadece fazla
çalışma ücreti talepli olarak dava
açabilmeleri mümkündür. Talep edilen fazla
çalışma ücreti 5 yıllık
zamanaşımı süresi ile
sınırlandırılmıştır. Bu
süre iş ilişkisinin sona ermesinden değil,
fazla çalışma ücreti alacak
hakkının doğduğu tarihte işlemeye
başlar. sona ermesini takip eden 5 yıllık
zamanaşımı süresi içerisi için
talep edilebilir.
Fazla Çalışma Ücreti, Aylık
Ücrete Dahil Edilebilir Mi?
İş sözleşmelerinde fazla
çalışma ücretinin aylık ücrete
dahil olduğu yönünde kurallara
sınırlı olarak değer verilebilir. Yargıtay
içtihatlarına göre, yıllık 270 saatle
sınırlı olarak söz konusu hükümlerin
geçerli olduğu kabul edilmektedir. Bu sürenin
aşılması halinde ise, aşılan sürenin
fazla çalışma olarak değerlendirilip,
ücretlenmesi gerekecektir.
Tanık İfadelerine Göre İspatlanan
Fazla Mesailerde Hakkaniyet İndirimi
Tanık ifadelerine göre ispatlanan fazla mesailerde
Yargıtay hakkaniyet indirimine gidilmesini
öngörmektedir. Buna göre, işçinin uzun
süre her gün fazla
çalıştırılması hayatın
olağan akışına aykırı olup,
işçinin uzun süre hiç izin kullanmadan veya
hastalanmadan fazla çalışma yapması
düşünülemez. Uygulamada, mahkemeler genellikle
%30 oranında hakkaniyet indirimine göre hesaplama
yapmaktadırlar. Ancak fazla çalışmanın
tanık anlatımları yerine yazılı belgelere
ve işyeri kayıtlarına dayanması halinde
hakkaniyet indirimi uygulanmamaktadır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
