ÖZET

6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu ("ETK")'nda ticaret şirketlerinin tür değiştirmesine yönelik genel hükme "nev-i değiştirme" kenar başlığıyla 152. maddede yer verilmiştir. ETK'da olduğu gibi 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu ("TTK")'nda da tür değişikliği düzenlemesine 180 ve 190. maddeler arasında yer verilmiştir. TTK'daki tür değişikliğine ilişkin düzenleme ETK'daki düzenlemeleri kapsamakla birlikte daha ayrıntılı biçimde oluşturulmuştur. Gerek ETK'da gerekse TTK'da anılan maddelerinin oluşturulmasında İsviçre'nin 30.10.2003 tarihli "Birleşme, Bölünme, Tür Değiştirme ve Malvarlığı Devrine İlişkin Federal Kanunu"'ndan yararlanılmıştır.1

Günümüzde limited şirketler çeşitli sebeplerle anonim şirkete dönüşmek için tür değiştirme yoluna gitmektedirler. Bu makale boyunca limited şirketlerin anonim şirkete dönüşme sebepleri ile tür değişikliği esnasında takip edilmesi gereken usul ve esaslar değerlendirilecektir.

Anahtar Kelimeler: Limited Şirketler, Anonim Şirketler, Tür Değişimi, Türk Ticaret Kanunu.

GİRİŞ

Anonim şirket ve limited şirket türleri ülkemizde en çok kurulan şirket türleri olup, her bir türün kendine has özellikleri bulunmaktadır. Anonim şirketler ile limited şirketler pek çok bakımdan birbirlerine benzemekle birlikte, bazı kendilerine has özellikleri şirket kurulum esnasında birbirlerine nazaran tercih edilmelerine sebep olmaktadır.

Anonim şirketler hisse devirlerinde sağlamış olduğu kolaylıklar, kayıtlı sermaye sistemine dahil olabilmekteki kolaylık sebebiyle yatırımlarını büyütmeyi hedefleyen yerli ve yabancı yatırımcılar tarafından limited şirketlere nazaran daha çok tercih edilmektedirler. Limited şirketler ise genellikle az sermaye ile kurulmaları sebebiyle tercih sebebi olmaktadır. Genellikle limited şirketler küçük aile şirketleri tarafından tercih edilmektedir.

I. ANONİM ŞİRKET TÜRÜNÜN TERCİH EDİLME SEBEPLERİ

Anonim şirketler, limited şirketlere göre giriş kısmında kısaca belirtmiş olduğumuz sebeplerden dolayı yatırımcılar tarafından daha çok tercih edilmektedir. Bu başlık altında ise anonim şirketlerin limited şirketlere nazaran tercih edilme sebepleri izah edilecektir. Hem limited hem anonim şirketlerin tek ortakla kurulabilmeleri mümkün olup, TTK'nın 574. maddesi uyarınca limited şirketlerin ortak sayısının elliyi aşamayacağı kararlaştırılmıştır.  Anonim şirketlerde ise bu yönde bir kısıtlama yoktur, istenilen sayıda ortak şirket yapısına katılabilir.

Sermaye Piyasası Kanunu'nun 3. maddessinin (e) fıkrasında halka açık ortaklıklar "Kitle fonlaması platformları aracılığıyla para toplayanlar hariç olmak üzere, payları halka arz edilmiş olan veya halka arz edilmiş sayılan anonim ortaklıklar" olarak tanımlanmıştır. Bu yüzden şirket halka açılmak ve hisselerinin borsada işlem görmesini istiyorsa mutlaka anonim şirket yapısında olmalıdır.

Limited şirketlerde şirket payının devri anonim şirketlere kıyasen daha zor şartlara bağlanmıştır. Anonim şirketlerin aksine limited şirketlerde hisse devri serbestçe yapılamaz ve şekle bağlıdır. TTK'nın 595. maddesi uyarınca şirket esas sermaye payının devri ve devir işlemi doğuran işlemler yazılı şekilde yapılmalıdır ve tarafların imzaları noter tarafından onanmalıdır. Esas sermaye payının devri için genel kurulun onayı şarttır. Pay devrinin onaylanması kararı, TTK'nın 621. maddesinde sıralanan önemli kararlardan olmayıp olağan kararlardan sayıldığı için TTK'nın 620. maddesi uyarınca toplantıda temsil edilen oyların salt çoğunluğu ile alınır. Ortaklar genel kurulu sebep göstermeksizin bu devri onaylamama hakkına sahiptir. Öte yandan genel kurulun pay devrini reddetmesi şirket esas sözleşmesiyle çeşitli kurallara bağlandıysa genel kurul ancak bu sebepleri göstererek pay devrini reddedebilecektir. TTK'nın 593. maddesi uyarınca limited şirketlerde esas sermaye pay senetleri nama yazılı olarak da düzenlenebilir. Fakat Kanun'un gerekçesinde belirtildiği üzere, pay senetleri nama yazılı olarak düzenlenmiş olsa bile TTK'nın 595. maddesindeki kurallara uyulmalı, devir sözleşmesi yazılı yapılmalı ve genel kurulun onayı alınmalıdır.

Anonim şirketlerde ise şirket payının devri limited şirketlere nazaran çok daha kolay bir biçimde gerçekleştirilebilmektedir. TTK'nın 489. maddesi uyarınca, hamiline yazılı şirket pay senetleri zilyetliğin geçirilmesiyle devredilmiş olacaktır. Bunun dışında şirket payları nama yazılı olarak da düzenlenmiş olabilir. Burada Kanun, nama yazılı payların devir sürecini bedeli tamamen ödenmiş ve ödenmemiş payların devri olarak ikiye ayırmıştır. Bedeli tamamen ödenmiş olan nama yazılı paylar TTK'nın 490. maddesi uyarınca ilke olarak herhangi bir sınırlamaya bağlı olmadan devredilebileceklerdir. Bedeli tamamen ödenmemiş olan nama yazılı payların devri ise, TTK'nın 491. maddesi uyarınca kural olarak genel kurul onayına bağlıdır. Fakat anonim şirketlerdeki şirket genel kurulları limited şirketlerdeki gibi sebep göstermeksizin pay devrini reddedemezler. Kanunda belirtilen sebepleri göstermekle yükümlüdürler. TTK'nın 491. maddesinin 2. fıkrası uyarınca sadece, devralanın ödeme yeterliliği şüpheli ise ve şirketçe istenen teminat verilmemişse onay vermeyi reddedebileceklerdir.

Limited şirket ile anonim şirketi birbirinden ayıran diğer önemli husus ise, kamu borçlarından sorumluluktur Şirket tüzel kişiliğinden tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan bir kamu borcu söz konusu olduğunda ortakların ya da yöneticilerin belirli şartlar dâhilinde sorumluluğu doğmaktadır. Bu sorumluluğun sınırları 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun (6183 Sayılı Kanun)'un 35 ve mükerrer 35. maddelerinde düzenlenmiştir. 6183 sayılı Kanun'un 35. maddesine göre, limited şirket ortakları kamu borçlarından sermayeleri oranında doğrudan doğruya sorumludurlar. Bununla birlikte, yine aynı Kanun maddesi uyarınca ortağın şirketteki sermaye payını devrettiği halde bile, payı devreden ve devralan şahıslar devir öncesine ait kamu alacaklarının ödenmesinden müteselsilen sorumlu tutulacaklardır. Görüldüğü üzere, 6183 sayılı Kanun, limited şirket ortaklarına kamu alacaklarının tahsili konusunda büyük bir sorumluluk yüklemiştir.

Anonim şirket ortakları TTK'nın 329. maddesi uyarınca, sadece taahhüt ettikleri sermaye payları ile şirkete karşı sorumludurlar. Anonim şirket ortaklarının şirketin kamu borçları dolayısıyla herhangi bir sorumluluğu bulunmamaktadır. 6183 sayılı Kanun'un mükerrer 35. maddesine göre, tüzel kişilerin mal varlığından tamamen veya kısmen tahsil edilemeyen veya tahsil edilemeyeceği anlaşılan kamu alacakları, kanuni temsilcilerin şahsi mal varlıklarından bu Kanun hükümlerine göre tahsil edilir. TTK'da istisnai hükümler saklı olmak kaydıyla anonim şirketin, yönetim kurulu tarafından yönetilip temsil olunacağı belirtilmiştir. Ayrıca "Temsil Yetkisi" başlığını taşıyan 370. Maddede, esas sözleşmede aksi öngörülmemiş veya yönetim kurulu tek kişiden oluşmuyorsa temsil yetkisinin çift imza ile kullanılmak üzere yönetim kuruluna ait olduğu belirtilmiştir. Buna göre, Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun'un mükerrer 35. maddesi uyarınca anonim şirket kanuni temsilcisi/temsilcileri kamu borçları dolayısıyla şahsi malvarlıkları ile bizzat sorumlu olacaklardır.

II. TÜR DEĞİŞTİRMEDE UYGULANACAK İLKELER

Limited şirketin anonim şirkete dönüşmesindeki temel ilke, TTK'nın 180. maddesinde ifade edilen "yeni türe dönüştürülen şirketin eskisinin devamı olması"dır. Tür değiştiren şirketin hukuki ilişkilerinin eskisi gibi devam edeceğini belirten bu hüküm, ETK'daki "yeni nev'e çevrilen şirket, eskisinin devamıdır." ilkesinin devam ettiğinin göstergesidir.

Yeni türdeki şirketin eskisinin devamı olması ilkesi, ortaklık yapısında da kendini gösterir. TTK'nın 183. maddesi uyarınca, tür değiştirme sürecinde ortakların şirket payları ve hakları korunacaktır.183. maddenin devamında ise, imtiyazlı paylar karşılığında aynı değerde payların verileceği ya da uygun bir tazminat ödeneceği; intifa senetleri karşılığında aynı değerde haklar verileceği veya tür değiştirme planının düzenlendiği tarihteki gerçek değerin ödeneceği belirtilmiştir. Maddenin gerekçesinde bu hükmün "eşit değerlilik" ilkesine ilişkin olduğu belirtilmiştir. Gerekçe uyarınca payların ve intifa senetlerinin tam karşılığını almak kanuni bir haktır. Şirketin bu konuda seçme hakkı bulunmamakta ve ancak olanaklar tam karşılığını vermeyi mümkün kılmıyorsa tazminat gündeme gelmelidir. Türk Ticaret Kanunu Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu2'na göre tür değiştirme bahane edilerek hiçbir ortak şirketten çıkarılamaz ve hiçbir ortağın ortaklık hakları zedelenemez, azaltılamaz ve sınırlandırılamaz. Rapordan da anlaşılacağı üzere, tür değiştirmenin şirket ortaklarının şirketten uzaklaştırılması veyahut haklarının zedelenmesi amacıyla kullanılması mümkün değildir.

III. TÜR DEĞİŞTİRME PROSEDÜRÜ VE TÜR DEĞİŞİKLİĞİ İŞLEMLERİ ESNASINDA GEREKLİ OLAN BELGELER

3.1. ARA BİLANÇONUN HAZIRLANMASI

Tür değiştirme esnasında bazı durumlarda ara bilançonun hazırlanması gerekmektedir. TTK'nın 184. maddesi uyarınca, tür değiştirme esnasında bilanço günüyle tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı aydan fazla zaman geçmişse veya son bilançonun çıkarıldığı tarihten itibaren şirketin malvarlığında önemli değişiklikler meydana gelmişse ara bilanço çıkarılmaktadır.

TTK ara bilanço çıkarılmasını zorunlu kılmamakla birlikte, çeşitli şartlara bağlamıştır. Ara bilanço çıkarılması için gereken ilk sebep bilanço günüyle tür değiştirme raporunun düzenlendiği tarih arasında altı ay olmasıdır. Bunun sebebi altı ayı aşan faaliyetin eski bilançonun değer ve sonuçlarını olumlu veya olumsuz yönde değiştirmiş olmasıdır. Durumun tam olarak görülebilmesi ve tür değiştirmeyi hesaben yapılandırabilmek için yeni bir bilançoya gereksinim duyulmaktadır. 3

Ara bilanço çıkarılması gereken ikinci sebep ise, tür değiştiren şirketlerin malvarlıklarında önemli bir değişim olmasıdır. Malvarlığında önemli değişikliğe, şirketin faaliyet yılı zararının anormal artması, büyük bir tesisin satılması gibi durumlar örnek gösterilebilir.4 Yine aynı madde uyarınca, bu ara bilanço için fiziki envanter çıkarılması gerekmemektedir.

3.2. TÜR DEĞİŞTİRME PLANININ HAZIRLANMASI

Limited şirketin müdürü ya da müdürler kurulu TTK'nın 185. maddesi uyarınca, bir tür değiştirme planı hazırlamakla yükümlüdür. Plan yazılı şekilde yapılmalıdır. Hazırlanan tür değiştirme planı genel kurulun onayına sunulmadır. Tür değiştirme planı; şirketin tür değiştirmeden önceki ve sonraki ticaret unvanını, merkezini ve yeni türe ilişkin ibareyi, yeni türün şirket sözleşmesini, ortakların tür değiştirmeden sonra sahip olacakları payların sayısını, cinsini ve tutarını veya tür değiştirmeden sonra ortakların paylarına ilişkin açıklamaları içerir.

3.3. TÜR DEĞİŞTİRME RAPORUNUN HAZIRLANMASI

Limited şirket yönetim organı tür değiştirme planının yanında tür değiştirme hakkında yazılı bir rapor hazırlamakla yükümlüdür. Bu raporda TTK'nın 186. maddesi uyarınca, tür değiştirmenin amacı ve sonuçları, yeni türe ilişkin kuruluş hükümlerinin yerine getirilmiş bulunduğu, yeni şirket sözleşmesi, tür değiştirmeden sonra ortakların sahip olacakları paylara dair değişim oranı, varsa ortaklar ile ilgili olarak tür değiştirmeden kaynaklanan ek ödeme ile diğer kişisel edim yükümlülükleri ve kişisel sorumluluklar, ortaklar için yeni tür dolayısıyla doğan yükümlülükler hukuki ve ekonomik yönden açıklanır ve gerekçeleri gösterilir.

TTK'nın getirdiği bu yükümlülüğün amacı, tür değiştiren şirketlerin ortaklarının tür değişimine ilişkin bilgi verilmesini sağlamaktır.

3.4 TÜR DEĞİŞTİRME KARARININ GENEL KURUL ONAYINA SUNULMASI

Tür değiştirme kararı, tür değiştirmenin hukuken gerçekleştirilmesinin en önemli aşamasını oluşturur.5 TTK'nın 189. Maddesi uyarınca limited şirket yönetim organı tür değiştirme planı ile yeni türün şirket sözleşmesini genel kurul onayına sunmalıdır. Limited şirketlerde tür değiştirme kararı genel kurulda sermayenin en az dörtte üçüne sahip bulunmaları şartıyla, ortakların dörtte üçünün olumlu oyuyla alınır.

Son aşama olarak limited şirket müdürü ya da müdürler kurulunun tür değiştirmeyi ve yeni şirketin sözleşmesini ticaret sicil müdürlüğü nezdinde tescil ettirmek üzere sunması gerekmektedir. Tescil işlemi tamamlandıktan sonra tür değiştirme hukuki geçerlilik kazanır ve tür değişikliği Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi'nde yayınlanır (TTK, m.189/f.2).

IV. TÜR DEĞİŞTİRME ESNASINDA ALACAKLILARIN VE ÇALIŞANLARIN KORUNMASI

TTK'nın 190. maddesi şirket ortaklarının sorumluluğu hakkında TTK'nın 158. maddesine atıfta bulunmuştur. Anılan hüküm uyarınca tür değiştiren şirketin borçlarından tür değişiminden önce sorumlu olan ortakların sorumlulukları tür değiştirmeden sonra da devam edecektir. Fakat bu borçlar tür değiştirme kararının ilanından önce doğmuş olmalı veya borçları doğuran sebepler de bu tarihten önce oluşmuş bulunmalıdır. Tür değiştirme kararının ilanından sonra doğan borçlar için kişisel sorumlu ortağı sorumlu tutmaya devam etmek şirketler hukukuna uygun olmayacaktır. TTK bu sorumluluk konusunda özel bir zamanaşımı öngörmüştür. TTK'nın 158. maddesinin 2. fıkrası uyarınca, tür değiştiren şirketin borçlarından doğan, ortağın kişisel sorumluluğuna ilişkin istemler, tür değiştirme kararının ilanı tarihinden itibaren üç yıl geçince zamanaşımına uğrar.

TTK'nın 190. maddesi aynı zamanda şirketin iş sözleşmelerinden doğan borçları hakkında da TTK'nın 178. maddesine göndermede bulunmuştur. Bu hüküm uyarınca, işçilerle yapılan hizmet sözleşmeleri, işçi itiraz etmediği takdirde, tür değiştirme gününe kadar bu sözleşmeden doğan tüm hak ve borçlarla yeni türe geçmektedir. İşçiler muaccel olan alacaklarının teminat altına alınmasını isteyebileceklerdir.

SONUÇ

Limited şirketler iş hacimlerini genişletmek ve yeni yatırımlara yönelmek amacıyla sıkça tür değiştirme prosedürüne başvurup şirketlerini anonim şirket türüne dönüştürmektedirler. Nitekim makale boyunca izah ettiğimiz hususlarda anonim şirketler ortakların sorumluluğu açısından ve ticari yatırımlara uyum açısından limited şirketlere kıyasen daha avantajlı bir konumdadırlar.

Tür değiştirme işlemleri bizzat şirket yönetim organı tarafından takip edilmektedir. Tür değişikliği işlemleri esnasında limited şirket yönetim organı ara bilanço, tür değiştirme planı ve raporu hazırlayıp bu belgeleri genel kurul onayına sunmalıdır. Genel kurul onayı sonrasında kanunen gereken diğer belgeler toplanıp tür değiştirme tescil ettirilir ve tescil edildikten sonra tür değiştirme kararı hukuki geçerlilik kazanacaktır. Tür değişikliği işlemi tamamlandıktan sonra bu değişikliğin vergi dairesi ve ticaret yapılan diğer kişi ve/veya kurumlara bildirilmesi ticari hayatta herhangi bir problemle karşılaşmamak adına yerinde olacaktır.

Footnotes

1 Soner Altaş, Türk Ticaret Kanunu'na Göre Limited Şirketler, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2015

2 1/324 Esas Nolu Türk Ticaret Kanunu' Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu S. Sayısı 96

3 Soner Altaş, Türk Ticaret Kanunu'na Göre Limited Şirketler,Seçkin Yayıncılık,İstanbul,2015

4 1/324 Esas Nolu Türk Ticaret Kanunu' Tasarısı ve Adalet Komisyonu Raporu S. Sayısı 96

5 Soner Altaş, Türk Ticaret Kanunu'na Göre Limited Şirketler,Seçkin Yayıncılık,İstanbul,2015

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.