Το καλοκαίρι του 1974, η κυπριακή εταιρεία KMC, με μεγάλη εμπειρία στην παραγωγή φορτηγών και εξαγωγική δραστηριότητα, μόλις είχε ολοκληρώσει την κατασκευή ενός νέου εργοστασίου, κοντά στο τότε Διεθνές Αεροδρόμιο Λευκωσίας, και άρχιζε τη μαζική παραγωγή του εικονιζόμενου ελαφρού σπορ αυτοκινήτου Crusader, βασισμένου σε βρετανικά σχέδια. Η τουρκική εισβολή ανέτρεψε το πλάνο. Το εργοστάσιο βρέθηκε στην ουδέτερη ζώνη του ΟΗΕ και παραμένει έρημο μέχρι σήμερα.
Αν και πρόκειται για μία απ' τις πολλές θλιβερές ιστορίες εκείνης της δραματικής περιόδου, ταυτόχρονα υπενθυμίζει ότι οι παραγωγικές δυνάμεις της χώρας μπορούν να εκπλήξουν. Φυσικά, μια ανεξάρτητη βαριά βιομηχανία στην Κύπρο δεν θα ήταν βιώσιμη υπό τις σημερινές συνθήκες. Ωστόσο, η εμπειρία δείχνει ότι, όταν υπάρχει γνώση και θέληση, υπάρχει και τρόπος. Η Κύπρος είναι σε θέση να αναπτύξει έστω μικρής κλίμακας βιομηχανική παραγωγή αξιώσεων. Τα ζητούμενα σε μια πιθανή πρωτοβουλία είναι, ο εντοπισμός του πρόσφορου (με αξιοποίηση των εθνικών συγκριτικών πλεονεκτημάτων) τομέα, η εξασφάλιση βιωσιμότητας και χρηματοδότησης, η επιτυχής διασύνδεση με άλλους τομείς της οικονομίας, και οι κατάλληλες προσαρμογές του υφιστάμενου σχετικού νομικού πλαισίου.
Η πετρελαϊκή κρίση της δεκαετίας του '70, όσο τρομακτική κι αν φάνταζε εκείνη την εποχή, δεν οδήγησε, τελικά, στη στρατηγική στροφή των ενεργειακών προσανατολισμών διεθνώς και στην απεξάρτηση από τα ορυκτά καύσιμα. Παρ' ότι αρκετοί πιστεύουν και σήμερα ότι οι συνέπειες της διατάραξης των ενεργειακών ροών και της συνακόλουθης εκτίναξης των τιμών θα είναι παροδικές, η πραγματικότητα δείχνει προς αντίθετη κατεύθυνση. Aιτίες είναι, η καθολική πλέον συνειδητοποίηση των δραματικών συνεπειών της κλιματικής αλλαγής, το σοκ από τη ανενδοίαστη χρήση των ορυκτών καυσίμων ως στρατηγικού όπλου γεωπολιτικής επιβολής, αλλά και η σημαντική ώθηση του οικονομικού συστήματος προς μια επαναστατική φιλελευθεροποίηση.
Μεταξύ των χαρακτηριστικών της Κύπρου, είναι οι παρατεταμένες περίοδοι έντονης ηλιοφάνειας και οι μικρές αποστάσεις μεταξύ των αστικών κέντρων. Στοιχεία που την καθιστούν ιδανική για επενδύσεις στους τομείς τόσο της ηλιακής ενέργειας, όσο και της ηλεκτροκίνησης. Τα οφέλη σε κάθε περίπτωση μπορούν να είναι μεγάλα, ειδικά με την τροφοδότηση της δεύτερης από την πρώτη και, πιθανώς, ακόμη μεγαλύτερα με την αξιοποίηση των σύγχρονων χρηματοοικονομικών τεχνολογιών.
Η Κύπρος ήδη αναπτύσσει πολιτικές υποστήριξης επενδύσεων σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας με προφανές σκεπτικό και στόχευση. Στο ίδιο πλαίσιο μπορεί να επιδιωχθεί η αύξηση της εγχωρίως παραγόμενης αξίας, με παροχή κινήτρων σε εταιρείες για κατασκευή φωτοβολταϊκών μονάδων ή έστω μερών τους, δραστηριότητες που μπορούν να συνδυαστούν και με υποκατασκευαστικό έργο σχετικά με την παραγωγή ηλεκτρικών οχημάτων. Σε ό,τι αφορά την παραγωγή φωτοβολταϊκών μονάδων, αυτή μπορεί να υποστηριχθεί αποτελεσματικά ενόψει της θεαματικά αυξημένης ζήτησης παγκοσμίως λόγω της παρούσας σφοδρής ενεργειακής κρίσης και της τοπικά υψηλής αποδοτικότητας, ελέω ιδανικών κλιματικών συνθηκών. Ερευνητικό έργο και συμβολή μπορούν εδώ να έχουν και τα Κυπριακά πανεπιστήμια.
Σε ό,τι αφορά την ηλεκτροκίνηση, τα πράγματα είναι πιο σύνθετα. Η κυβέρνηση όμως μπορεί, πέραν της παρούσας απλής επιδότησης αγοράς, να εκπονήσει και να παρουσιάσει σε μεγάλες αυτοκινητοβιομηχανίες ένα συγκεκριμένο πλάνο συνεργασίας. Να προβληθεί η χώρα ως ιδανική περιοχή για επίτευξη self-sustainable ηλεκτροκίνησης. H εγχώρια παραγωγή καθαρής ενέργειας μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εργαλείο marketing, πείθοντας τους ιθύνοντες βιομηχανιών ότι η ζήτηση για ηλεκτρικά αυτοκίνητα στην Κύπρο θα ενισχυόταν θεαματικά αν μέρη τους παράγονται εγχώρια και καταναλώνουν, κατά μεγάλο μέρος, κυπριακή καθαρή ενέργεια. Επιπρόσθετα, το κυπριακό δημόσιο θα μπορούσε να δεσμευτεί για παραγγελίες τροχαίου υλικού από αυτές τις βιομηχανίες, για να υποστηρίξει την επένδυση στο αρχικό στάδιο και, άρα, να την κάνει πιο ελκυστική.
Η εγχώρια παραγωγή συστημάτων, συνοδευόμενη από ισχυρά κίνητρα, είναι κλειδί και για την επίτευξη αποκεντρωμένης παραγωγής ηλιακής ενέργειας από επιχειρήσεις και μεμονωμένα νοικοκυριά, με χαμηλό κόστος έναρξης, για ανακούφιση από τα διογκούμενα ενεργειακά και συναλλακτικά κόστη, προς την κατεύθυνση της φιλοσοφίας "παραγωγοί-καταναλωτές"-"prosumers". Αυτή η ενίσχυση του «εκδημοκρατισμού» και της μαζικοποίησης της παραγωγής ενέργειας θα έχει εξαιρετικά θετική επίδραση και στην ηλεκτροκίνηση, καθώς η ηλεκτρική ενέργεια καθίσταται ασύγκριτα αμεσότερη και φθηνότερη, και «απενοχοποιείται» η χρήση των οχημάτων που τη χρησιμοποιούν.
Επίσης, η αποκέντρωση στην ενεργειακή παραγωγή, σε συνδυασμό με την ανάγκη μικρότερης αυτονομίας των οχημάτων (λόγω των μικρών αποστάσεων στην Κύπρο) συνεπάγονται επιπλέον πλεονεκτήματα, όπως πολύ φθηνότερα οχήματα, αφού θα αρκούν συσσωρευτές μικρότερης χωρητικότητας αλλά και λιγότεροι σταθμοί φόρτισης, καθώς οι ανάγκες θα καλύπτονται σχεδόν καθολικά από τις ιδιωτικές παροχές ρεύματος. Συνέπεια όλων αυτών, η αύξηση πωλήσεων προσιτών ηλεκτροκίνητων οχημάτων και, άρα, η αύξηση της εγχωρίως παραγόμενης αξίας.
Η παραδοσιακές ενεργειακές σχέσεις πριν 50 χρόνια ήταν σχεδόν μονολιθικές ως προς την προσήλωση σε συγκεκριμένους παρόχους ενέργειας και οι αγορές ήταν εξίσου δύσκαμπτες. Σήμερα, με τις πολιτικές ESG (Environmental Sustainable Governance) να κερδίζουν συνεχώς έδαφος, διασυνδέοντας την πιστοληπτική ικανότητα οργανισμών/εταιρειών με την ικανοποίηση των σχετικών όρων (ενώ η ανάγκη απεξάρτησης από τα ορυκτά καύσιμα γίνεται επιτακτική), μια εκ βάθρων ενεργειακή μεταρρύθμιση φαίνεται πιο εφικτή από ποτέ.
Η Κύπρος διαθέτει ήδη εργατικό δυναμικό με υψηλή κατάρτιση, ένα δευτερογενή τομέα με αποδεδειγμένες δυνατότητες, και ένα ραγδαία αναπτυσσόμενο τομέα τεχνολογίας. Το τελευταίο δεν επισημαίνεται τυχαία. Στην τρέχουσα συγκυρία, βρίσκονται σε άνθηση οι τεχνολογίες blockchain και η αξιοποίηση των κρυπτοπεριουσιακών στοιχείων. Οι τεχνολογίες αυτές ήδη αλλάζουν δραματικά το τοπίο των συναλλαγών και μπορούν να συμβάλουν στην υιοθέτηση καθαρότερων μεθόδων παραγωγής ενέργειας και εναλλακτικών στις μετακινήσεις, ένα πεδίο στο οποίο σημαντικό ρόλο θα μπορούσαν να παίξουν και κυπριακές νεοφυείς επιχειρήσεις (startups), όπως εταιρείες smart mobility/leasing/car-sharing.
Η ένταξη των blockchain/cryptos σε ένα ευρύτερο πλαίσιο έμφασης στην παραγωγή και διάθεση καθαρής ενέργειας, θα κάνει καθαρότερη υπόθεση το λεγόμενο mining, το οποίο τώρα καταναλώνει μεγάλο όγκο "μη καθαρής" ενέργειας. Με αξιοποίηση δε και της δυνατότητα της επαλήθευσης/πιστοποίησης της ανανεώσιμης/πράσινης προέλευσης της ενέργειας, που επιτρέπει το blockchain (οι εκεί αποθηκευμένες πληροφορίες θεωρούνται ασφαλείς, έχουν χρονοσήμανση, και άρα μη αλλοιώσιμες) μπορεί να επιτευχθεί και ένα είδος financial branding της διαδικασίας αυτής και να εξασφαλιστεί έτσι συναλλακτική υπεραξία. Στο εγγύς μέλλον, οι σταθμοί ηλεκτρικής φόρτισης είναι δυνατό να επιτρέπουν και εναλλακτικές μορφές πληρωμών, επιτυγχάνοντας έναν επιπλέον δυναμικό συγχρονισμό του εθνικού τεχνολογικού οικοσυστήματος, με τις ενεργειακές και περιβαλλοντικές καινοτομίες.
Η τεχνολογία blockchain μπορεί επίσης να αναβαθμίσει τα παρόντα βιομηχανικά πρότυπα πιστοποίησης για τη διασφάλιση βιώσιμων εσωτερικών λειτουργιών και αλυσίδων εφοδιασμού (industrial branding εδώ), επιτρέποντας και στους καταναλωτές να στρέφονται σε επιλογές που δεν υπονομεύουν τη προστασία του περιβάλλοντος, στα πλαίσια και της αντιμετώπισης του "greenwashing". Συνεπώς, η παραγωγή καθαρής ενέργειας και εξαρτημάτων ηλεκτρικών οχημάτων μπορεί να επαληθευτεί και να ενταχθεί στις σχετικές συναλλαγές, βελτιώνοντας την πρόσβαση σε χρηματοδότηση (υπό του πρίσμα του ESG) και, άρα, τη βιωσιμότητα τέτοιων επιχειρήσεων.
Βεβαίως, απαιτούνται πολιτικές/θεσμικές/νομοθετικές πρωτοβουλίες για μεγιστοποίηση της εκμετάλλευσης των ισχυρών κινήτρων που παρέχει η Ευρωπαϊκή Ένωση για την τόνωση της ενεργειακής μεταρρύθμισης προς καθαρές μορφές και για διευκόλυνση αυτών των επενδύσεων. Εξάλλου, μεταξύ των πυλώνων της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας είναι και η κινητοποίηση της βιομηχανίας για μια καθαρή και κυκλική οικονομία, και η επιτάχυνση των δράσεων για την επίτευξη βιώσιμης και έξυπνης κινητικότητας.
Οι παραπάνω σκέψεις προκύπτουν απ' την ανάγκη δημιουργίας ενός ενάρετου ενεργειακού κύκλου όπου η παραγωγή καθαρής ενέργειας μπορεί να μειώσει, προφανώς, το εθνικό περιβαλλοντικό αποτύπωμα, συμβάλλοντας αποφασιστικά στην επίτευξη των στόχων του Εθνικού Ενεργειακού και Κλιματικού Σχεδίου που υιοθετήθηκε το 2020, να ενισχύσει τους τομείς της βιομηχανίας και των tech/start ups, να απογειώσει την ηλεκτροκίνηση και να επιτρέψει το οικολογικό mining. Τα πολλαπλά οικονομικά οφέλη θα περιλαμβάνουν τη βελτίωση του ισοζυγίου πληρωμών (με την μείωση των εισαγωγών και την αύξηση των εξαγωγών προϊόντων τεχνολογίας), τη μείωση των καταβαλλόμενων προστίμων λόγω περιβαλλοντικών παραβάσεων αλλά και την ενίσχυση του τουρισμού, επιτρέποντας ένα tourism branding οικολογικού προορισμού και τη διευκόλυνση υπαγωγής των τουριστικών επιχειρήσεων στα κριτήρια ESG.
Η επιτυχία σ αυτές τις προσπάθειες θα εξασφάλιζε επίσης προϋποθέσεις επανεπενδύσεων στην έρευνα και καινοτομία (με προφανή οφέλη για τους ερευνητικούς φορείς της χώρας), θα ενίσχυε την εικόνα της Κύπρου σαν ένα RES (Renewable Energy Sources) hub, θα μείωνε σημαντικά τις ενεργειακές/οικονομικές/πολιτικές εξαρτήσεις από το εξωτερικό και θα έθετε στέρεες βάσεις για την επίτευξη του στόχου της αειφόρου ανάπτυξης.
Τέλος, είναι απαραίτητο να επισημανθεί, ότι οι παραπάνω ιδέες δεν είναι ασύνδετες με την αδήριτη ανάγκη αναπροσανατολισμού του παραγωγικού μοντέλου της χώρας, του οποίου οι αδυναμίες γίνονται εμφανείς υπό το φως των συνθηκών που δημιουργούν οι πρόσφατες διεθνείς εξελίξεις...
Originally published by Fileleftheros newspaper.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
