4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu, 5737 Sayılı Vakıflar Kanunu (“Kanun”), 27.09.2008 tarihli ve 27010 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Vakıflar Yönetmeliği (“Yönetmelik”) ve 25.03.2013 Tarihli ve 2013/4513 sayılı Bakanlar kurulu Kararı ile düzenlenen Vakıfların Tescil ve İlanı Hakkındaki Tüzük (“Tüzük”) yeni vakıfların kuruluşunu düzenlemektedir. Yeni vakıflar, bir veya birden fazla gerçek ya da tüzel kişinin belirli ve sürekli bir amaca hizmet etmek üzere bağımsız bir tüzel kişilik yaratmak üzere ve bu tüzel kişiliğe mal kazandırmak.

KURULUŞ İŞLEMLERİ

Kanun madde 102 uyarınca, vakıflar1 vakfedenin tek yanlı bir irade beyanı ile kurulmakta olup, sağlar arası hukuki işlem ile veya ölüme bağlı hukuki işlem ile kurulabilir. Vakıf kuruluş işlemlerinin ilk adımı vakıf senedinin hazırlanmasıdır, aşağıda tüm işlemler ayrıntılı şekilde açıklanmaktadır:

  1. Vakıf Senedinin Hazırlanması: Kuruluş işlemleri bakımından ilk adım vakıf senedinin Kanuna ve Yönetmeliğe uygun olarak hazırlanmasıdır. Vakıfta vakfedenin vakıf senedinde somutlaşan iradesi esas alınmaktadır ve Kanun uyarınca vakıf senedinde aşağıdaki unsurların olması zorunludur:
    1. Vakıf Adı: Vakfın adı amaçları ile uyumlu olmalı ve üçüncü kişileri yanıltıcı olmamalıdır. Ayrıca, vakfın adı olarak herhangi bir kamu kurum ya da kuruluşunun isminin kullanılması mümkün değildir. Vakıf senedinin noterde düzeltilmesinden önce, vakfın unvanın sorgulatılarak benzer vakıf unvanı araştırılmasında yarar vardır. Aksi takdirde noterden hazırlanan vakıf senedinde, düzeltme beyanlarının yapılması ihtimali ile karşılaşabilecektir ve burada belirtmek gerekir ki, yapılacak tüm düzeltmelerin kuruluş işlemlerini yapan noter tarafından sürdürülmesi gerekir.
    2. Vakıf Amacı: Vakfın amacı; hukuka uygun, belirli, anlaşılabilir olmalı ve süreklilik arz etmelidir. Mahkeme kurulacak vakfın amacını ve vakıf senedinde yer alan konuları detaylıca inceleyerek nihai kararı verecek ve vakfın kurulmasına onay verecektir. Bu nedenle, vakfın amacının ve yapacağı faaliyetlerinin vakfın gerçek amacını tam yansıtacak şekilde, uygun, açık ve net bir dilde belirtilmesi gerekmektedir.
    3. Vakfa Özgülenen Mal ve Haklar: Vakfa özgülenecek mal varlığı kurucuya ait olmalıdır ve amacını gerçekleştirmek için yeterli olmalıdır. Kanun madde 5 uyarınca, vakıfların kuruluşunda amaçlarına göre özgülenecek asgarî mal varlığı her yıl Meclisçe belirlenir. 2022 yılı için vakıfların kuruluşunda, amaçlarına özgülenecek asgari mal varlığı 90.000 TL (doksan bin Türk Lirası) olarak belirlenmiştir.

      Mahkeme, Vakıflar Genel Müdürlüğüne vakıfların mal varlığının özgülenen amaç doğrultusunda yeterli olup olmadığı, vakıf senedinde belirtilen hususların, vakfın faaliyetinin aykırılık olup olmadığı konusunda 15 (on beş) gün içinde cevap verilmesi için Vakıflar Genel Müdürlüğüne yazı yazmaktadır. Ancak belirtmek gerekir ki nihai karar yetkisi mahkemede olacağından Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından gelecek cevap bağlayıcı değildir, ancak uygulamada etki eder niteliktedir.
    4. Vakıf Organları: Kanun uyarınca vakfın yönetim organının olması zorunludur. Vakıf faaliyetlerine uygun olarak mütevelli heyeti, yönetim organı ve bir denetim birimi yanında onur kurulu, araştırma kurulu, çalışma kurulu görevlendirilmesi de mümkündür. Ancak dikkat edilmesi gereken, bu organların vakfın vakıf senedinde belirlenen amaç ve faaliyetlere uygun olması zorunluluğudur. Vakfın organlarının kaç kişiden oluşacağı, toplantı ve karar yeter sayılarının senet metninde gösterilmesi, organların görev ve yetki sınırlarının yeterince belirtilmesi halinde, vakfın işleyişinde sorun yaşanmaması açısından önemlidir.

      Vakıflarda; hırsızlık, nitelikli hırsızlık, yağma, nitelikli yağma, dolandırıcılık, nitelikli dolandırıcılık, zimmet, rüşvet, sahtecilik, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, güveni kötüye kullanma, kaçakçılık suçları ile devletin güvenliğine karşı işlenen suçların birinden mahkûm olanlar yönetici olamazlar. Ayrıca, Kanun madde 9 uyarınca, vakıf yöneticisi seçildikten sonra yukarıdaki suçlardan mahkûm olanların yöneticiliği de sona erecektir. Burada önemle belirtmek gerekir ki, Vakıflar Genel Müdürlüğü mevzuat uyarınca yönetici olmaya engel konuları kurucular için de uygulamaktadır, bu nedenle hırsızlık, nitelikli hırsızlık, yağma, nitelikli yağma, dolandırıcılık, nitelikli dolandırıcılık, zimmet, rüşvet, sahtecilik, hileli iflas, ihaleye fesat karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, güveni kötüye kullanma, kaçakçılık suçları ile devletin güvenliğine karşı işlenen suçların birinden mahkûm olanlar vakıflarda kurucu olamayacaklardır.
    5. Vakıf Yerleşim Yeri: Vakfın faaliyetlerini yürüteceği merkezin bulunduğu yerin vakıf senedinde belirtilmesi gerekmektedir.
  2. Noterde Resmi Senet Düzenlenmesi: Türk Medeni Kanunu madde 102 uyarınca, sağlar arası hukuki işlem ile vakıf kurma işleminin yapılabilmesi için, tam ehliyetli gerçek kişinin(lerin) veya fiil ehliyetine sahip ve kuruluş statüsünde vakıf kurabileceğine, vakfa malvarlığı özgüleyebileceğine ilişkin hüküm bulunan veya vakıf kurulacağına ilişkin yetkili organ kararı alan tüzel kişinin(lerin) veya usulüne uygun vekilleri aracılığıyla noterlikte resmi senet düzenletmesi gerekmektedir .
  3. Vergi Numarasının Temin Edilmesi: Vakıf senedinin noter tasdiki işlemlerinin ardından, vakıf mal varlığının bankaya bloke edilmesi işlemi için öncelikle vakfın merkezinde bulunan vergi dairesine başvuruda bulunarak, vakıf için potansiyel vergi numarası alınmalıdır. Bu vergi numarasının vakıf kuruluş işlemlerinden sonra da geçerli olacağından oldukça önemli bir işlemdir. Vakıf işlemlerinin vekaleten yapılması halinde bu konunun da vekaletname yetkileri içine eklenmesinde yarar olacaktır.
  4. Paranın Bankaya Blokesi: Vakıf senedinin noter işlemlerinden sonra, mal varlığının bankaya bloke edilmesi işlemi için Türkiye'de bulunan bankalardan birine nakdi olarak mal varlığına özgülenen paranın tümü bloke ederek bankadan alınacak olan resmi yazı, mahkeme evrakların arasına eklenecektir. İlgili kurucu üyenin banka hesabından nakdi malvarlığının banka hesabına gönderilmesi gerekmektedir.
  5. Asliye Hukuk Mahkemesine Başvuru: Vakıf kuruluşu için noterde düzenlenecek resmi senet tek başına yeterli olmayıp, vakfın kurulması için yetkili asliye hukuk mahkemesine başvurulması ve mahkeme nezdinde tutulan sicile tescil edilmesi gerekmektedir. Bu kapsamda mahkemeye sunulması gereken belgeler ile mahkemeye başvuru yapılmalıdır ancak ilgili mahkeme aşağıdaki belgelere ek bilgi ve belge talebinde bulunabileceği belirtilmelidir.

    Tüzük madde 3(4) uyarınca, mahkeme, evrak üzerinde ve gerekirse vakfedeni ve diğer ilgilileri de dinlemek suretiyle inceleme yapacaktır. Mahkemenin, inceleme kapsamında Vakıflar Genel Müdürlüğünün görüşünü alma, gerekirse vakfedeni dinleme ve bilirkişi incelemesi yaptırma imkânı da ayrıca bulunmaktadır. Mahkemenin, verdiği karar Vakıflar Genel Müdürlüğüne re'sen tebliğ eder. Böylelikle Yönetmelik madde 7(3) uyarınca tüzel kişilik kazanan vakıf, yerleşim yeri mahkemesi nezdinde tutulan, vakfeden ile vakıf adının, yerleşim yerinin, organlarının, amaç ve bu amaca özgülenen mal ve haklarının gösterildiği sicil defterine de tescil edilir.

    Mahkemenin tescil istemini reddetmesi durumunda, başvuran ya da Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından bu karara karşı tebliğ kararından başlayarak 1 (bir) ay içinde temyiz yoluna gidilebilir. Belirtmek gerekir ki, Yönetmelik uyarınca vakıf senedinde vakfın amacı ile bu amaca özgülenen mal ve haklar yeterince belirlenmiş ise, diğer noksanlıklar vakfın tüzel kişilik kazanması için yapılan başvurunun reddini gerektirmez ve bu tür noksanlıklar, tescil kararı verilmeden önce mahkemece tamamlattırılabileceği gibi kuruluştan sonra denetim makamının başvurusu üzerine vakfın yerleşim yeri mahkemesi tarafından da tamamlattırılabilir. Ancak uygulamada son dönemde amaca özgülenen mal ve haklar yeterli olmasa da sonradan artırılabilmesi imkânı bulunması nedeni ile mahkemeler malvarlığından dolayı da tescil talebi çoğunlukla reddedilmemektedir. Yönetmelikte de belirtildiği gibi örneğin isim, amaç ve konu hakkında mahkemenin değişiklik talebi bulunabilir, bu durumda vakıf senedinin noterde düzeltilmesi gerekmektedir. Burada düzeltmeler kurucular tarafından ve vakıf senedini düzenleyen noter tarafından yapılması gerektiğinden vekaletname ile kuruluş işleminin yapılması kolaylık sağlayacaktır.

    Özetle, vakfın kurulması için gerekli iki temel aşama bulunmaktadır:  
    • Noter nezdinde vakıf senedinin düzenlemesi ve

     

    Asliye hukuk mahkemesinin vakfı tescil etmesine ilişkin mahkeme kararı vermesi.


  6. Özgülenen Mal ve Hakların Vakfa Geçmesi: Mahkeme kararı yapılan tescilin ardından vakıf tüzel kişilik kazanırken, Yönetmelik madde 11 uyarınca aynı zamanda da tek aşamada vakfedilen mallar ve hakların aitliği teslimsiz, tescilsiz ve temliksiz kazanılacaktır.
  7. İlan: Merkezi sicile kaydedilen vakıf Resmî Gazetede ilan edilir.  Tüzük madde 7 uyarınca Resmi Gazete ilanında verilmesi gereken bilgiler detaylı şekilde açıklanmıştır, ilanın ardından bu bilgilerin yer alıp almadığının kontrolünün yapılmasında yarar olacaktır. İlan için yapılan harcamalar ilgili vakıftan alınmak üzere Vakıflar Genel Müdürlüğünce ödenir

Footnote

1. İşbu makalede vakıf olarak belirtilen tüm kavramlar Vakıflar Kanunu uyarınca yeni vakıfları ifade etmektedir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.