7381 sayili Nükleer Düzenleme Kanunu ["Kanun"] 8 Mart 2022 tarihinde Resmî Gazete'de yayimlanarak ayni tarihte yürürlüge girdi. Nükleer enerji ve iyonlastirici radyasyona iliskin faaliyetler ve bu faaliyetlerle ilgili isleten, tesis, cihaz ve sair hususlar Kanun kapsaminda ayrintili olarak düzenleniyor.
Kanun ile Nükleer Düzenleme Kurumu'nun yetki ve sorumluluklarinin çerçevesi belirlenirken, nükleer enerji ve iyonlastirici radyasyona iliskin faaliyetlerin yürütülmesi sirasinda ortaya çikabilecek nükleer zararlar için isletenin kusursuz sorumlulugunu düzenleyen hükümler getiriliyor. Bu yazimizda Kanun'da düzenlenen önemli hukuki konular kisaca anlatilmaktadir.
Nükleer Tesis Isletenin Kusursuz Sorumlulugu ve Sorumlulugunun Sinirlari
Kanun'a göre, nükleer tesisi isleten kisi, nükleer hadisenin meydana gelmesinde kendisinin, personelinin ve tesisle ilgili teknoloji, mal ve hizmet saglayanlarin herhangi bir kusurunun olup olmadigina bakilmaksizin ortaya çikacak nükleer zararlardan ve tazminatlarin ödenmesinden sorumlu olacaktir. Dolayisiyla, nükleer tesis isleten kisinin kusursuz sorumlulugu söz konusudur; diger bir ifadeyle isleten, nükleer hadisenin gerçeklesmesinde herhangi bir kusuru olmasa dahi zararlardan sorumlu tutulabilecektir.
Bununla beraber, isletenin kusursuz sorumluluguna bazi istisnalar da getirilmistir. Buna göre, dogrudan bir silahli çatisma, hasmane hareketler, iç savas ya da ayaklanmadan dolayi meydana gelecek bir nükleer hadiseden kaynaklanan zarardan isleten sorumlu olmayacaktir.
Kanun ayrica, isletenin sorumlu olacagi miktarlarin sinirini da çizmistir. Buna göre, isletenin sorumlulugu:
- Termal gücü on megavatin üzerinde olan nükleer reaktörler ile Kurum tarafindan nükleer tesis isletmek için verilecek lisans öncesi yapilacak degerlendirme ile belirlenecek diger nükleer tesisler için 700 milyon Avro,
- Yukaridaki kapsama girmeyen nükleer tesisler için 70 milyon Avro,
- Nükleer maddelerin tasinmasi için 80 milyon Avro ve
- Nükleer maddelerin Türkiye Cumhuriyeti sinirlari dâhilinde yapilacak transit geçisleri için 700 milyon Avro
ile sinirli olacaktir.
Kanun, nükleer tesis isletenlere yukarida belirtilen miktarlarda sigorta yaptirma veya teminat gösterme zorunlulugu da getirmistir. Bu çerçevede zarar gören kisiler zararlarini, dogrudan isletenden, sigortacidan, nükleer sigorta havuzundan ve diger teminat verenlerden talep edebilecekler.
Yukarida belirtilen sinirlarin asilmasi halinde ise, nükleer zararlarin tazmini için Nükleer Zarar Tespit Komisyonu ["Komisyon"] kurularak zarar görenlerin yaptigi basvurularin degerlendirilmesi üzerine bu kisilerin zararlarinin öncelikli olarak Komisyon tarafindan karsilanabilecektir. Komisyon, zarari tazmin ettikten sonra, zarar gören kisilere ödedigi tazminattan isletenin sorumluluk sinirina giren tutari isletenden, sigortacisindan ya da gösterilen teminattan tahsil edebilecektir.
Yine, sorumluluga iliskin hüküm bulunmayan hallerde Türkiye'nin tarafi oldugu Paris Sözlesmesi'nin uygulanacagi öngörülmüstür.
Zararda Zamanasimi ve Yetkili Mahkeme
Kanun, can kaybi ve kisilerin sagligina verilen zararlarla diger zararlar bakimindan zamanasiminda ayri süreler öngörmüstür. Bu baglamda can kaybi ile kisilerin sagligina verilen zararlarda ileri sürülecek tazminat talepleri, nükleer hadisenin gerçeklestigi tarihten itibaren 30 [otuz] yil; diger zararlar bakimindan ise 10 [on] yilin geçmesiyle zamanasimina ugrayacaktir. Ayrica Türkiye Cumhuriyeti sinirlari içerisinde gerçeklesen nükleer hadiselere iliskin davalar Türkiye mahkemelerinde görülecek olup söz konusu yargilamalarda Ankara mahkemeleri kesin yetkili kilinmistir.
Nükleer Düzenleme Kurumu ve Lisans Zorunlulugu
Kanun kapsaminda belirlenen faaliyetlerin, Nükleer Düzenleme Kurumu'na ["Kurum"] bildirimde bulunulmaksizin veya Kurum'dan yetki alinmaksizin yürütülmesi mümkün degildir. Nükleer tesis, radyasyon tesisi, radyoaktif atik tesisi isletmek veya radyasyon uygulamalarini yürütmek için Kurum'a basvuru yapilarak lisans alinmasi zorunludur.
Diger yandan, Kurum'un görevlerini yerine getirirken ihtiyaç duyabilecegi danismanlik, gözetim, inceleme, arastirma, muayene, test, kontrol, egitim ve sertifikalandirma gibi teknik destek hizmetlerini saglamak amaciyla NÜTED Nükleer Teknik Destek Anonim Sirketi adi altinda özel hukuk tüzel kisiligi kurulmustur.
Diger Hükümler
Kanun'da ayrica ceza hükümleri ve idari yaptirimlar da düzenlenmis ve ilgili hükümlerde sayilan fiilleri isleyenlerin hapis veya para cezasi ile cezalandirilacagi belirtilmistir.
Kanun'un tam metnine buradan ulasabilirsiniz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
