Avrupa Birliği, yapay zekâ konusunda dünyadaki ilk kapsamlı düzenleme olan AI Act ("Yapay Zeka Tüzüğü"), 1 Ağustos 2024 tarihinde yürürlüğe aldı. Bu düzenleme kapsamında, genel amaçlı yapay zekâ modelleri için özel yükümlülükler 2 Ağustos 2025 tarihinden itibaren uygulanmaya başlıyor. Yeni kuralların temel amacı, Avrupa pazarında faaliyet gösteren şirketlerin yapay zekâyı güvenli, etik ve insan odaklı bir şekilde kullanmasını sağlamaktır.
Yapay Zeka Tüzüğü kapsamında yapay zekâ sistemleri dört risk kategorisine ayrılmış durumda:
- Kabul Edilemez Risk: Bu kategoriye giren uygulamalar kesinlikle yasaklandı. Örneğin, sosyal puanlama, zararlı manipülasyon amaçlı yapay zekâ sistemleri, gerçek zamanlı yüz tanıma gibi insan haklarına ve özgürlüklerine doğrudan tehdit oluşturabilecek uygulamalar artık kullanılamayacak.
- Yüksek Risk: Kamu hayatını önemli ölçüde etkileyebilecek kritik alanlarda kullanılan sistemler bu gruba giriyor. Eğitimden sağlığa, işe alımdan sınır güvenliğine kadar birçok alanda kullanılan yüksek riskli yapay zekâ sistemleri için çok katı kurallar getirildi. Bu sistemlerin güvenli olması için ayrıntılı risk değerlendirmeleri, veri kalitesi standartları, sistem aktivitelerinin kayıt altına alınması, insan gözetimi ve güçlü güvenlik önlemleri zorunlu hale geldi.
- Şeffaflık Riski: Bu kategori, yapay zekâ kullandığının açıkça belirtilmesi gereken durumları içeriyor. Özellikle chatbot ya da yapay zekâ destekli müşteri hizmetleri uygulamalarında kullanıcıların bir yapay zekâ ile iletişimde olduklarını bilmesi gerekiyor. Ayrıca, yapay zekâ tarafından oluşturulan içeriklerin de açıkça belirtilmesi zorunlu hale getiriliyor.
- Asgari veya Hiç Risk Taşımayan Sistemler: Spam filtreleri, oyun uygulamaları gibi kullanıcılar açısından risk taşımayan sistemler bu düzenlemeden muaf tutuluyor. Avrupa Komisyonu, Yapay Zeka Tüzüğü tahtında gönüllü bir girişim başlattı. Bu girişim, şirketlerin yeni düzenlemeye hızlıca uyum sağlamasını teşvik ediyor ve şirketler arasında bilgi paylaşımını kolaylaştırıyor.
Genel amaçlı yapay zekâ modelleri (örneğin ChatGPT, Gemini, Claude, Grok gibi büyük dil modelleri) için geçerli olan yeni kurallar şeffaflık ve telif hakları konularında şirketlere ek sorumluluklar yüklüyor. Ayrıca yüksek risk oluşturabilecek modeller için özel risk yönetim süreçleri gerekiyor.
Yapay Zeka Tüzüğü'nün uygulamasını Avrupa Yapay Zeka Ofisi takip edecek. Yapay Zeka Kurulu, Bilimsel Panel ve Danışma Forumu ise yönetişim süreçlerini destekleyecekler.
Yapay Zeka Tüzüğü Uygulama Takvimi:
- 1 Ağustos 2024: Yapay Zeka Tüzüğü yürürlüğe girdi.
- 2 Şubat 2025: Yasaklanan uygulamalar ve temel farkındalık yükümlülükleri devreye girdi.
- 2 Ağustos 2025: Genel amaçlı yapay zekâ modelleri için yeni kurallar uygulanmaya başlanacak.
- 2 Ağustos 2026: Yüksek riskli yapay zekâ sistemleri için tüm kurallar tam anlamıyla yürürlüğe girecek.
- 2 Ağustos 2027: Düzenlenmiş ürünlerle birlikte çalışan yüksek riskli sistemler için geçiş süreci son bulacak.
Türk şirketleri için Yapay Zeka Tüzüğü'ne uyum sağlamak, Avrupa pazarıyla iş yapabilmek açısından çok önemli bir fırsat. Düzenlemeye erken uyum sağlayan ve adapte olan şirketler, rekabet avantajını elde edeceklerdir.
Yapay Zeka Tüzüğü hakkında daha fazla bilgi almak ve şirketinizin uyum sürecini planlamak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
