Turkey: Trabis El Kitabi

A. TRABİS nedir?

".tr" Ağ Bilgi Sistemi ("TRABİS"), ".tr" uzantılı internet alan adı sisteminin ve buna ait merkezi veri tabanının işletilmesine, rehberin oluşturulmasına, güncellenmesine ve rehberlik hizmetinin sunulmasına ve alan adı başvuru işlemlerinin gerçek zamanlı olarak yapılmasına imkân veren, tüm bu faaliyetlerin güvenli ve iş sürekliliğini sağlayacak şekilde gerçekleştirildiği platformdur.

B. TRABİS dönemi̇nden önce ".tr" uzantılı alan adlarının yönetimi ve TRABİS dönemine geçiş

TRABİS faaliyete geçmeden önce, Orta Doğu Teknik Üniversitesi ("ODTÜ"), 1991 yılında IANA/ ICANN'den aldığı uluslararası yetki kapsamında kurduğu nic.tr üzerinden ".tr" uzantılı alan adlarının tahsis ve idaresine yönelik işlemleri uzun yıllar boyunca yönetmiştir. Nitekim, ".tr" alan adı işlemleri için gerekli olan politika ve prosedürler, 1991-1998 yılları arasında, ODTÜ - Bilgi İşlem Daire Başkanlığı'nca oluşturulmuş ve uygulanmıştır. Alan adı tahsisi işleri ve gerekli olan destek ve danışmanlık hizmeti 1998 yılından beri nic.tr tarafından ODTÜ - Enformatik Enstitüsü binasında sağlanmaktaydı. nic.tr mevcut kurallar dahilinde, ".tr" uzantılı alan adı başvurusunda bulunan yurt içi/yurt dışı tüm kurum, kuruluş ve şahısların, alan adı başvurularını değerlendirmek ve uygun olan başvuruların tahsis işlemlerini sonuçlandırmak ve mevcut alan adları ile ilgili gerekli olan veya talep edilen idari, mali ve teknik işlemleri gerçekleştirmek hususlarında tüm alan adı işlemleri sırasında telefon, mesaj ve e-posta aracılığı ile destek vermekteydi.

2008 yılında yayımlanan 5809 sayılı Elektronik Haberleşme Kanunu uyarınca Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu'nu ("BTK") ".tr" uzantılı alan adlarının tahsisi ve yönetimi için görevlendirmiştir. Bunu takiben, ODTÜ ve BTK arasında imzalanan 21 Aralık 2018 tarihli sözleşme ile ODTÜ sahip olduğu ".tr" uzantılı alan adı kayıt otoritesi yetkisini, BTK'ya devretmiştir. Bu doğrultuda, 7 Kasım 2010 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 27752 sayılı İnternet Alan Adları Yönetmeliği ("İAA Yönetmeliği") kapsamında, ".tr" uzantılı alan adlarına ilişkin her türlü işlemin TRABİS adlı platform üzerinden gerçekleştirileceği duyurulmuş ama TRABİS faaliyete geçene kadar İAA Yönetmeliği'nin çoğu maddesinin yürürlüğü ertelenmişti. ODTÜ'nün ".tr" uzantılı alan adlarının yönetim ve tahsisine ilişkin her türlü yetkisini BTK'ye devrettiği Aralık 2018 tarihli sözleşmeyi takiben, Ağustos 2020'de nic.tr adlı platformun kullanıma kapatılması ve TRABİS'in faaliyete geçmesi öngörülmüş fakat geçiş tamamlanamamıştır.

BTK tarafından TRABİS'in 14 Eylül 2022 tarihinde faaliyete başlayacağı duyurulmuş olup söz konusu tarihte TRABİS faaliyete geçirilmiştir. TRABİS'in faaliyete geçişi ile birlikte, İAA Yönetmeliği'nin TRABİS'in devreye alınmasına kadar ertelenen maddeleri de aynı gün yürürlüğe girmiştir.

C. TRABİS döneminde geçerli̇ olan kurallar ile nic.tr döneminde uygulanan kurallar arasındaki̇ başlıca farklılıklar

D. TRABİS'in beraberi̇ne getirdiği temel kavram ve kısaltmalar

TRABİS'in faaliyete geçişi ile birlikte ".tr" uzantılı alan adlarının yönetim ve idaresine ilişkin köklü değişiklikler meydana geldiği gibi, nic.tr'nin faaliyet gösterdiği dönemde kullanılmakta olan pek çok kavram ve kısaltma da değiştirilmiş veya geliştirilmiştir. İAA Yönetmeliği, İAA Tebliği ve İAA Uyuşmazlık Çözüm Tebliği uyarınca, TRABİS dönemi aşağıdaki kavram ve kısaltmaları beraberinde getirmektedir:

• Alan Adı: ".tr" uzantılı internet alan adını ifade etmektedir.
• İnternet Alan Adı ("İAA"): İnternet üzerinde bulunan bilgisayar veya internet sitelerinin adresini belirlemek için kullanılan internet protokol adresini tanımlayan adları nitelemektedir.
• İnternet Alan Adı Sistemi: Okunması ve akılda tutulması kolay olan ve genelde aranan adres sahipleri ile ilişkilendirilebilen simgesel isimlerle yapılan adreslemede, karşılığı olan internet protokol adresini bulan ve kullanıcıya veren sistemi ifade etmektedir.
• İnternet Protokol Adresi: Belirli bir ağa bağlı cihazların birbirini tanımak, birbirleriyle iletişim kurmak ve veri alışverişinde bulunmak için kullandıkları internet protokolü standartlarına göre verilen adresi ifade etmektedir.
• internet Alan Adı Sahibi ("İAAS"): Alan adının hamilini belirtmek için kullanılan kavramdır.
• Kayıt Kuruluşu ("KK"): Başvuru, yenileme ve iptal başta olmak üzere alan adlarıyla ilgili işlemlerin yapılmasına aracılık eden tarafı ifade etmekte olup METUnic, TRABİS akreditasyonunu tamamlamış bir KK olarak faaliyet göstermektedir.
• Alan Adı Tahsisi: Belgeli ve belgesiz olmak üzere iki yöntemle yapılmaktadır. Belgesiz alan adı tahsisi, "ilk gelen ilk alır" prensibine göre yapılmakta olup ilk gelenin tespitinde, alan adı başvurusunun TRABİS'e ulaştığı zaman kaydı esas alınacaktır. Belgeli alan adı tahsisi ise ilan edilecek belgelerin sunulması ile gerçekleştirilecektir. Tüm belgeler ve başvurular TRABİS tarafından değerlendirilecek olup KK'lar, belge ve başvuru değerlendirme süreçlerinde yetkili olmayacaktır. Alan adı en az bir, en çok beş yıl süre için tahsis edilebilir.
• Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu ("BTK"): Türkiye'de telekomünikasyon sektörünü düzenleyen ve denetleyen bağımsız idari otorite niteliğini haiz kurumdur. BTK, yasal mevzuat çerçevesinde gerekli gördüğü düzenlemeleri yapmaya, KK'lar ve UÇHS olarak yetkilendirilenler üzerinde denetim yapma ve bunların faaliyetine son vermek dahil gerekli idari yaptırımları uygulamaya yetkilidir.
• Tahsisi Kısıtlı Adlar Listesi ("TAKIL"): Çeşitli sebeplerle kayıt otoritesi tarafından tahsisi kısıtlanan ve başvuru esnasında belge talep edilecek olan alan adlarının listesidir. Tahsise Kısıtlı Adlar Listesi; tarihi ve kültürel değerler bakımından halka mal olmuş adlardan, şehir isimlerinden, internet kullanıcılarını aldatmaya yönelik olarak hazırlanabilecek finans kuruluşları ve devlet kurumları adlarını içeren sahte İAA'ların tahsisini zorlaştırmak için bank, banka, finans, bakanlık gibi adlardan oluşur.
• Tahsise Kapalı Adlar Listesi ("TAKAL"): Mevzuata, kamu düzenine ve genel ahlaka aykırı olma gibi sebeplerle kayıt otoritesi tarafından tahsisine izin verilmeyen alan adları listesidir. Mevzuata, kamu düzenine, ülke güvenliğine, genel ahlaka, sağlığa ve emniyete aykırı olma gibi sebeplerle tahsisine izin verilmeyen adlar TAKAL kapsamına alınır.
• Kayıt Kuruluşları Arası Transfer: nic.tr süreçlerinde "Sorumlu Değişikliği" işlemi olarak adlandırılan işlem olup farklı bir KK'da bulunan alan adının transfer kodu ile METUnic'te bir panele transfer edilmesidir.
• Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcı ("UÇHS"): Alan adları ile ilgili ihtilafların çözüm sürecini hakemler veya hakem heyetleri vasıtasıyla yürüten tarafları ifade eder.
• Feragat: nic.tr'nin faaliyeti sürecinde "Silme" olarak adlandırılan işlemdir. Feragat işlemi alan adı sahibinin, alan adının süresi dolmadan kullanıma son vermek istemesi durumunda gerçekleştirilir. Bu işlem ile alan adı sahibi, ilgili alan adının silinmesi işlemini talep ederek her türlü hakkından feragat etmiş olur.
• İptal: Alan adı sahibinin ve METUnic'in bilgilendirilmesiyle yapılabilecek bir işlem olup alan adı tahsisi TRABİS vasıtası ile iptal edilebilecektir.
• Yenileme: Hâlihazırda mevcut olan bir alan adının sahipliğinin ödeme yapılarak devam ettirilmesi işlemi olup alan adının tahsis süresinin bitmesine asgari üç ay kala METUnic, alan adı sahibini e-posta yolu ile bilgilendirir ve alan adı sahibinden yenileme işlemini gerçekleştirmesi talep edilir.
• Satış: nic.tr'nin faaliyet sürecinde izin verilmeyen bir işlem olmakla birlikte TRABİS döneminin başlamasıyla gerçekleştirilebilecektir. Ne var ki alan adı satışı, TRABİS'in faaliyete geçmesinden üç yıl sonra yapılabilecektir.
• Devir: nic.tr'nin faaliyet sürecinde izin verilmeyen diğer bir işlem olup TRABİS döneminin başlamasıyla alan adı devri gerçekleştirilebilmektedir.

E. TRABİS döneminde ".tr" uzantılı alan adlarının yönetim ve idaresi̇ için yapilabilecek işlemler

TRABİS döneminde ".tr" uzantılı alan adlarının konu edilebileceği işlemler başlıca aşağıdaki şekildedir:

• Alan adı başvurusu
• Alan adı tahsisi
• Alan adının yenilenmesi
• Alan adından feragat
• Alan adının iptali
• Alan adının yeniden tahsisi
• Alan adının satış
• Alan adının dev

1. Alan Adı Başvurusu
   • Kimler başvuruda bulunabilir?
     ".tr" uzantılı bir alan adını kendi adına tahsis ettirmek isteyen gerçek veya tüzel kişilerin başvuruda bulunması mümkündür. Nitekim kişilerin, birden fazla alan adı için başvuruda bulunmasına da olanak tanınmıştır.
     
   • Başvuru nasıl yapılır?
     Herhangi bir ".tr" uzantılı alan adını kendi adına tahsis ettirmek isteyen gerçek veya tüzel kişiler, alan adı başvurusu için BTK'nın internet sitesinde yer alan KK'lardan birini tercih etmelidirler. Kişiler, tercih ettikleri KK'nın internet sitesinde yer alan başvuru formunu doldurmak suretiyle başvuruda bulunurlar. İlgili KK, alan adı başvuru talebini aldıktan sonra TRABİS üzerinden gerekli işlemleri yapar. Hemen belirtmek gerekir ki, alan adı başvurusunun kabul edilebilmesi için başvuru formunun tam ve doğru olarak doldurulması gerekir, aksi halde başvuru kabul edilmez.
     
2. Alan Adı Tahsisi
   • Alan adı tahsisinde izlenecek usul nedir?
     İAA Yönetmeliği uyarınca, ".tr" uzantılı alan adı tahsisleri belgeli veya belgesiz olarak iki yöntemle yapılır:
     
     • Belgesiz alan adı tahsisi: İAA Yönetmeliği uyarınca ".tr" uzantılı alan adları kural olarak belgesiz tahsis edilmektedir. Belgesiz alan adı tahsislerinde "ilk gelen ilk alır" prensibi geçerli olacak ve "ilk gelen"in tespitinde alan adı başvurusunun TRABİS'e ulaştığı zaman kaydı dikkate alınacaktır. Başka bir deyişle, ".tr" uzantılı bir alan adını kendi adına tahsis ettirmek isteyen kişilerden hangisinin başvurusu TRABİS'e daha önce ulaşırsa, o başvuru dikkate alınmak suretiyle alan adının tahsisi işlemine geçilir.
     • Belgeli alan adı tahsisi: Belgeli alan adı tahsisleri ise ilgili bilgi ve/veya belgelerin başvuru sahibi tarafından KK'ya verilmesini ve bu bilgi ve/veya belgelerin TRABİS'e ulaştırılmasını müteakip yapılan tahsisler olarak tanımlanmıştır.
       Belgeli olarak tahsis edilebilecek ".tr" uzantılı alan adlarının listesi İAA Yönetmeliği'nin ekinde düzenlenmiştir. Söz konusu alan adları, yalnızca belli kişi, kurum, kuruluş veya taraflar adına tahsis edilebilecek olup bu alan adları için başvuruda bulunanların, alan adını kendi adlarına tahsis ettirebileceklerini belgeli olarak göstermeleri gerekmektedir. Belgeli olarak tahsis edilebilecek olan alan adları aşağıda listelenmiştir:

To view the full article, click here.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.