'Pazar yeri bankaciligi'

Bankacilik sektörünün dijitallesme serüveninde, bankacilik deneyimi, artan müsteri beklentileri sebebiyle teknolojiye daha uyumlu olmayi gerektiriyor. Platform bankaciligi modeli de dijitallesme sürecinde tasarlanan bankacilik ürün ve hizmetlerinden biri olarak karsimiza çikiyor. Bu yazimizda platform bankaciligi modelini tanimlayacak, kavrami daha anlasilir kilmak adina diger modellerle karsilastirma yapacak ve gerekli uyum süreçlerinden bahsedecegiz.

Platform bankaciligi bir banka veya banka disi bir kurulus tarafindan isletilen, bankacilik ve muhtemelen bankacilik disi hizmetlerin sunuldugu dijital bir pazar yeridir. Dolayisiyla geleneksel ve dijital bankacilik, fintek tabanli sirketler ile üçüncü taraflarin kombinasyonundan olusur. Bu modelde bankalar, sahip olduklari müsteri iliskilerini kendi ekosisteminde tutmaya devam ediyor; fintek sirketleri ise perde arkasindaki platformda bulunuyor. Bu noktada, fintek tabanli sirketler veya yazilim/teknoloji sirketleri tarafindan ürün ve hizmet gelistirilip bir bankaya "kiralaniyor." Bir baska anlatimla, platform bankaciligi, fintek ve teknoloji sirketleri için bir platform olarak bankacilik anlamina geliyor.

Aslinda, potansiyel olarak, üçlü bir kazanma (triple-win) durumu söz konusudur: Banka müsterileri, tercih ettikleri bankalardan yeni ve daha iyi hizmetler aldiklari için kazanir; Fintek tabanli sirketler, ürünlerini kurulu bir isletmeye satarak kâr elde ettigi için kazanir; bankalar ise, müsteri memnuniyetini artirirken ayni zamanda sistemlerini gelistirdigi ve destek süreçlerindeki harcamalari minimalize ettigi için kazanir. Çogu bankanin, platform bankaciligi standartlarini basarili bir sekilde uygulamak için mevcut temel bankacilik uygulama mimarisini ve altyapisini önemli ölçüde yeniden yapilandirmasi gerekecek.

Perakende uygulamalari için bankalarin ihtiyaç kredisi yerine kullanicilara tam anlamiyla "alisveris kredisi" sagladigini söyleyebiliriz. Özellikle e-ticaret kullaniminin artmasi ile birçok ürün tüketici tarafindan kredili aliniyor. Binlerce magaza ve onlarca e-ticaret platformundan kredi ile alisveris yapmanin müsteri açisindan faydalari kredi karti limitinin kullanilmamasi, daha uzun vadede borçlanilmasi ve bütçeye uygun taksitlendirme imkaninin sunulmasidir. Satici taraf ise kredinin otomatik olarak hesaba geçmesi nedeniyle geri ödememe halinde, banka ile tüketicinin süreci sonuçlandiriyor olmasidir. Günün sonunda perakendeciler, e-ticaret sirketleri ve distribütörler, müsterilerine giderek daha fazla finansal ürün sunmaya çalisiyor. Bu da kredi, kredi ve banka kartlari kullanimi olarak karsimiza çikiyor.

BaaP - Neden Simdi?

Platform olarak Bankacilik modeline geçis, birçogu onlarca yildir kendi teknolojilerini tasarlayan, insa eden ve/veya yöneten yerlesik bankalar için büyük bir degisimi temsil ediyor.

Platform bankaciligina geçis için dikkat edilmesi gereken konular ve uyumu gerekli süreçler su sekilde derlenebilir;

  • Açik bankacilik: Tüm dünyada, açik bankacilik mevzuati, bankalarin daha açik ve isbirlikçi hale gelmesini sart kosuyor. Birçok ülkede açik bankaciliga katilim zorunlu, bu nedenle bankalarin kapali "kasa" yaklasimindan kurtulmasi gerekiyor. Zamanla, açik bankacilik, bankalarin is birligini kolaylastiran daha açik, yatay bir mimariye dogru ilerlemesini gerektirecek. TCMB tarafindan 01.12.2022 tarihinde yayinlanan 2022-48 Sayili basin duyurusunda, ödeme emri baslatma hizmeti ile ödeme hesabina iliskin konsolide edilmis bilgilerin çevrim içi platformlarda sunulmasi hizmeti ödeme hizmeti olarak tanimlaniyor. Bu iki hizmet ise Ödeme Hizmetleri Veri Paylasim Servisleri (ÖHVPS) olarak adlandiriliyor. Bu kapsamda, TCMB ve BKM isbirligi ile 'Açik Bankacilik Geçidi' (GEÇIT) altyapisi kuruldu. BKM teknik hizmet saglayici olarak kabul edildi. Ilgili testlerini ve teknik sertifikasyonlarini basariyla tamamlayan alti banka GEÇIT' üzerinden hesap hizmeti saglayicilari olarak hizmet vermeye basladi. Konu hakkinda lisans ve teknik sertifikasyon ile ilgili detayli açiklamalarin yer aldigi bir (ÖHVPS) Rehberi düzenlendi, faaliyet izni basvurularinin TCMB tarafindan degerlendirmeye alinacagi belirtildi.

  • Teknoloji: API'ler on yillardir var olmasina ragmen, son zamanlarda yenilik ve büyümenin itici gücü olarak ana akim haline geldiler. Uber gibi sirketlerin varliklarini API'lere borçlu oldugunu söyleyebiliriz. Ayni zamanda API'lerin faydalarinin hemen hemen her sektörde belirgin oldugunu ve açik bankaciligin ve platform bankaciliginin yapi tasi oldugunu da belirtmek gerekir. ÖHVPS API Ilke ve Kurallari (ÖHVPS API Standardi) adiyla ilgili süreçler detayli bir sekilde açiklandi ve özellikle ödeme emri ve hesap bilgisi rizasinin hazirlanmasi, yetkilendirilmesi, geri alinmasi ve kimlik dogrulama gibi hususlarda prosedürler açikliga kavusturuldu.

  • Müsteriler: Teknoloji, müsterilerin beklentilerini önemli ölçüde arttirdi. "Kitlesel kisisellestirme" çaginda müsteriler, ihtiyaçlarini tam olarak karsilayan finansal hizmetlerin kendilerine sunulmasini bekliyor. BaaP ile bankalar, bir teknoloji ortaginin uzmanligindan, islevselliginden, altyapisindan ve ölçeginden yararlanirken, diger taraftan ürün ve hizmet yeniliklerine odaklanabilirler. Hizmet ve ürün çesitliligi ile bankalar, daha fazla müsteriye ve cografyaya hitap edebilir; böylece müsteri katilimini arttirarak sadakat ortami saglayabilirler.

Karsilastirmalarla Platform Bankaciligi Kavraminin Incelenmesi

  • Açik Bankacilik vs Platform Bankaciligi

Açik bankacilik kisaca, müsterinin talebi üzerine API'ler araciligiyla müsteri verilerinin üçüncü kisilerle paylasilmasi ile hesap bilgileri hizmet saglayici ve ödeme baslatma hizmet saglayici servislerinin saglanmasidir. Bu hizmetlerin karsiligi olarak, müsteriler, tüm banka hesap hareketlerini tek bir ekranda görüntüleyebilir, fiziksel POS cihazlari yerine dijital sistemde ödeme yapabilirler. Müsteriler, kendilerine ait verileri kontrol eder ve bankalari bu verileri güvendikleri üçüncü taraf sirketlere paylasma konusunda yönlendirme yetkisine sahip olurlar. Konu ile ilgili detayli bilgileri içeren yazimiza buradan ulasabilirsiniz.

Platform bankaciligi ise, bir bankanin veya baska bir üçüncü tarafin bankacilik ve bankacilik disi hizmetleri sundugu dijital bir pazar yeridir. Platform bankaciligi, API'ler araciligiyla güvenli veri iletisimini gerektirir. Dolayisiyla, platform bankaciligi, açik bankacilik ile mümkün hale gelir ama ayni anlama gelmez. API'ler vasitasiyla bankalar ve üçüncü taraf kuruluslarla entegrasyon saglanir, müsteriler banka uygulamasindan çikmadan ödeme islemlerini gerçeklestirir.

  • Hizmet Olarak Bankacilik (BaaS) vs Platform Bankaciligi (BaaP)

Hizmet Olarak Bankacilik (kisaca BaaS), sirketlerin genellikle bankalar veya finansal kuruluslarla iliskili finansal hizmetler sunmasina olanak taniyan bir is modelidir. Örnegin genis kullanici tabanlarina sahip platformlar ve pazar yerleri, müsterileri için mevduat hesaplari araciligiyla bir e-cüzdan islevi sunarak büyük fayda saglarlar. "Platform Olarak Bankacilik", "Hizmet Olarak Bankacilik"in tam tersidir. Halihazirda kuruldugu gibi, BaaS is modeli, bankacilik kurumlarinin fintek ve finansal olmayan isletmelerin finansal hizmetler sunmasina olanak tanidigi anlamina gelir. Bir Platform Olarak Bankacilik (kisaca BaaP), fintek ve finans disi sirketlerin bankacilik kurumlarina hizmet vermesini saglar. Dolayisiyla BaaS modelinden farkli olarak bankalar müsteri islemlerini tamamen kendileri yönetir.

  • Geleneksel Bankacilik vs Platform Bankaciligi

Geleneksel bankacilikta; bankalar kendi aglarinda (Sube, Internet-Mobil Bankacilik, ATM.), kendi müsterilerine kendi ürün ve hizmetlerini sunarlar. Platform bankaciliginda ise bankalar, sadece kendi ürün ve hizmetlerini degil, isbirligi yaptiklari firmalarin ürünlerini de müsterilerinin kullanimina açarlar.

Dijitallesme sürecinde yasanilan gelismeler, bankacilik sektörünü platform bankaciligina yöneltiyor. Açik bankacilik girisimi, bankalari tekellerinden vazgeçmeye ve sistemlerini üçüncü sahislara açmaya zorluyor. Bu durum, Avrupa'da PSD2'ye uyum sürecinde de karsimiza çikiyor. Bankalarin bu dönemde platform bankaciliginin beklentilerine hazirlanmalari ve yararlanmalari için yakin ve uzun vadeli is hedeflerini belirlemeleri ve en iyi platform bankaciligi stratejilerini seçmeleri gerekecek.

*Bu makalenin orijinali Harvard Business Review Türkiye'de 15 Mart 2023 tarihinde yayinlanmistir. Orijinal makalenin Türkçe versiyonu için lütfen tiklayiniz."

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.