Yakin zamanda oldukça konusulan ancak henüz bir düzenlemesi ile karsilasmadigimiz ve mevcut olarak yasal bir zemini henüz bulunmayan Metaverse'de ödeme araçlari, sanal arazi hak sahipligi gibi unsurlar, insanlarin yapabilecekleri sözlesmeler ve hukuki islemlerin hangi kurallara tabii olacagi önem arz edecektir. Metaverse terimi, sanal gerçeklik ortaminda insanlarin mesafeli olarak birbirleriyle ile es zamanli olarak etkilesimde bulunabilecegi, hukuki islemler gerçeklestirebilecegi kalici çevrimiçi 3 boyutlu sanal ortamlari destekleyen, internetin varsayimsal bir yinelemesi olarak tanimlanabilecektir.

Metaverse adli sanal ortamda, kullanicilarin, baglayici olarak hukuki islemlere taraf olabilecekleri kuskusuzdur. Öncelikle belirtmek gerekir ki, bu ortamda yapilan sözlesmeler, elektronik sözlesme sayilmakta olup, mesafeli sözlesmeler olarak kabul edilmektedirler. Borçlar Hukukuna hakim olan ilkelerin, geçerlilik kosullarinin bu platformlarda da geçerli olacagi, ayni zamanda, Metaverse'de akdedilen sözlesmelerin, mesafeli sözlesmelere iliskin yükümlülüklere tabii olacagi ve Mesafeli Sözlesmeler Yönetmeliginde düzenlenen hükümlere ve taraflardan birinin tüketici olmasi halinde Tüketicinin Korunmasi Hakkinda Kanun'unda düzenlenen hükümlere uyulmasi gerektigi asikardir. Ayni zamanda, Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkinda Kanun'da yer alan, elektronik ticaret hizmet saglayici (elektronik ticaret pazar yerinde ya da kendine ait elektronik ticaret ortaminda mal veya hizmetlerinin teminine yönelik sözlesme yapan ya da siparis alan hizmet saglayici) olarak faaliyet gösteren saticilarin yükümlülükleri ve sorumluluklari da bu platform araciligiyla yapilan ticarette geçerli olacaktir. Ilaveten, platformda gerçeklestirilen faaliyet sonucunda, kimligi belirli veya belirlenebilir gerçek kisiye iliskin kisisel veriler isleniyorsa, Kisisel Verilerin Korunmasi Kanunu'nda belirtilen yükümlülüklere de dikkat edilmesi gerekecektir.

Lakin, Metaverse'de akdedilecek sözlesmeler hakkinda degerlendirme yapmadan önce, Metaverse platformlarinda önemli bir ayrim yapilmasi gerekmektedir. Metaverse platformu, merkezilestirilmis ve merkezi olmayan platformlar olarak ikiye ayrilmaktadir:

  1. Merkezilestirilmis Metaverse: Merkezilestirilmis bir Metaverse, tek bir otoritenin bir Metaverse platformunu yönettigi ve kullanicilarin tüzel kisiligin dahili sunucularina, sartlarina, politikalarina ve parametrelerine uymasi gereken bir platformdur. Kullanicilarin etkilesimleri, kullandiklari tek Metaverse ile sinirlidir. Bu nedenle kullanicilarin erisimi kisitlidir ve diger kullanicilarla paralel bir Metaverse'de etkilesimde bulunamazlar veya ticaret ve takas gibi faaliyetlere katilamazlar.

  2. Merkeziyetsiz Metaverse: Merkeziyetsiz Metaverse platformlari, kullanicilarin akilli sözlesmelerle düzenlendigi ve merkezi tek bir otoritenin olmadigi, kullanicilarin açik kaynakli bir alan yaratmaya çalistigi platformdur. Bu tür platformlarda akilli sözlesme kurallari baglayici olacaktir. Tek bir tüzel kisilik yerine, blok zinciri tabanli bir Metaverse, esas olarak merkezi olmayan özerk bir organizasyon araciligiyla kullanicilar tarafindan kontrol edilir. Kullanicilar akilli sözlesmeler araciligiyla, ticaretin yani sira, yönetime karar verebilir, karar verme stratejilerine katilabilir, oy kullanabilir ve diger rolleri yerine getirebilir.

Yukarida anlatilan Metaverse sistemleri araciligiyla ticaret yapmak isteyen saticilarin veya bu uygulamalari kullanmak isteyen tüketicilerin, merkezilestirilmis veya merkeziyetsiz Metaverse tercih etmeleri kendi takdirlerine bagli olmakla birlikte, her iki tür platformda da, blok zincir teknolojisi kullanilabilecektir. Burada belirtmek gerekir ki, asagida anlatilan blok zincir ve akilli sözlesmelerin dezavantajlari ve tasidiklari riskler, merkeziyetsiz Metaverse alaninda daha ciddi bir seviyeye ulasabilecektir.

Akilli sözlesme ise, blok zincirlerde yer alan kullanicilarin akdettikleri sözlesmesel bir yazilimdir ve dijital algoritmik kodlar halinde düzenlenirler. Akilli sözlesmeler, kurulmalari ve blok zincir veri tabanina kaydedilmeleri ile birlikte, kullanicilarin, yani taraflarin, önceden mutabik kaldiklari sözlesmesel sartlarin gerçeklesmesi halinde, yine taraflarin önceden belirlemis olduklari edim borçlarinin otomatik olarak tamamini veya bir kismini hiçbir dis müdahale gerekmeksizin ifa edebilirler. Bu durum, blok zincir teknolojisi ile faaliyet gösterenlerin gizli kalmasina imkan da tanimaktadir.

Bu sistemin getirdigi gizlilik ve anonimlik, ayni zamanda Metaverse'de akdedilen sözlesmenin karsi tarafinin gerçek kimligini tespit etmeyi imkansiz hale de getirebilecektir. Bu nedenle, bu faaliyetler sonucu dogabilecek uyusmazliklarin çözümüne iliskin olarak da ek düzenlemeler veya çözümler getirilmesi gerekmektedir.

Bu sözlesmeler, blok zincir sistemi sayesinde bloklar araciligiyla birbirlerine bagli olan verilerden olusurlar ve sisteme kaydedildikten sonra degistirilemezler. Bu husus, bu türde sözlesmelerin güvenilirlik ve seffaflik konularinda avantajlarindan biridir. Ancak, geriye dönük olarak degistirilememe özelligi nedeniyle, bu tür sözlesmelerden dogacak uyusmazliklara iliskin teknolojik bir takim çözüm yöntemleri getirilmesi gerekecektir. Ilaveten, yukarida da deginildigi üzere, akilli sözlesmeler ile sözlesmede taraflara ait edim borçlarinin otomatik olarak ifa edilmesi mümkün kilinmaktadir. Bu özellik nedeniyle, sair nedenlerle hukuken geçersiz olan sözlesmeler de kendilerini otomatik olarak ifa edecektir.

Ayni zamanda, sözlesmenin hazirlanmasi asamasinda yapilabilecek yazilim hatalari, sözlesmenin geriye etkili olarak degistirilememesi ve otomatik ifa kabiliyeti nedenleriyle degistirilmesi mümkün olmayan hatalara neden olabilecektir.

Tüm bunlarin yani sira, mevcut kosullar ile akilli sözlesmelerin hazirlanmasi oldukça fazla zaman almaktadir ve blok zincir sistemi araciligiyla yapilan islerde hiz kazandirma özelligini yitirmektedir. Bu sorunun da önüne geçilmesi amaciyla teknolojik yenilikler yapilmasi gerekmektedir.

Mevcut uygulama ile akilli sözlesme akdetmek isteyen taraflar, üçüncü taraf hizmet saglayicilarina muhtaç durumdadir. Zira, sözlesmesel edimlerin sanal ortam disindaki, dis dünyadaki bir borca bagli olmasi halinde, sözlesmenin kendini ifa edebilmesi için, dis dünyada gerçeklesen ifayi, blok zincir sistemine ileten, "oracle" "isimli uygulamalar kullanilmaktadir. Bu noktada da, bu uygulamalarin yanlis çalismasi veya iletilen verinin gerçegi yansitmamasi ihtimalinde de hak kayiplari yasanabilecektir.

Sonuç olarak, ileride Metaverse isimli sanal ortamlarda ticari faaliyet gösterebilecek ve bu dogrultuda akilli sözlesmeler ile islem yapacak kisilerin, bu sistemin tüm dezavantajlarini da göz önünde bulundurarak hareket etmesi gerekmektedir. Akilli sözlesmelerin, Metaverse basta olmak üzere gelecekteki yenilik ve degisiklikleri desteklemesi için hala önemli bir gelistirme ihtiyaci oldugu asikardir.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.