ÖZET
Bu makale, Türkiye'nin su kaynaklarını sürdürülebilir ve verimli kullanma hedefi doğrultusunda hazırlanan Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı ile 27.12.2024 tarihli Su Verimliliği Yönetmeliği'nin su yönetimine getirdiği yenilikleri incelemektedir.
Anahtar Kelimeler: Su Verimliliği, Eylem Planı, Su Yönetimi, Sürdürülebilirlik, Su Tasarrufu, ISO 46001.
GİRİŞ
1. Cumhurbaşkanlığı Eylem Planı
Cumhurbaşkanlığı tarafından yayımlanan Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2023-2033), Türkiye'nin su kaynaklarını daha verimli kullanmayı amaçlayan kapsamlı bir plan sunmaktadır.1 Bu strateji, özellikle suyun yönetimi, korunması ve verimli kullanımı ile ilgili hedefler belirlerken aynı zamanda tarımsal sulama ve sanayi kullanımındaki verimliliği artırmayı da öngörmektedir.
Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı'nın ana hedefleri, su kaynaklarının sürdürülebilir şekilde korunması ve etkin kullanımı üzerine odaklanmaktadır. Öncelikli olarak, mevcut su kaynaklarının daha verimli kullanılması amacıyla su tasarrufu sağlanması hedeflenmektedir. Bu kapsamda, tarımsal sulamada su verimliliğinin artırılması ve daha sürdürülebilir sulama yöntemlerinin teşvik edilmesi büyük önem taşımaktadır. Aynı şekilde, sanayi sektöründe de su kullanımının daha verimli hale getirilmesi amaçlanarak üretim süreçlerinde su tasarrufunu sağlayacak yenilikçi teknolojilerin kullanımı desteklenmektedir. Ayrıca su kayıplarının önlenmesi ve suyun korunması için çeşitli önlemler alınarak doğal su kaynaklarının gelecek nesillere sağlıklı bir şekilde aktarılması hedeflenmektedir.
2023-2033 yıllarını kapsayan bu strateji, belirli eylem adımlarını içermektedir ve tüm ilgili kurumlar tarafından uygulanması zorunludur. Eylem Planı, bu hedeflere ulaşmak için gerekli adımların belirli bir takvim dahilinde atılmasını sağlayacak ve stratejiye uygun olarak ilerleme kaydedilmesi için sorumlu kurumlar belirlenecektir.
2. Su Verimliliği Yönetmeliği
Eylem Planı çerçevesinde bu stratejinin uygulanmasının en önemli adımlarından birini oluşturan Su Verimliliği Yönetmeliği ise 27 Aralık 2024 tarihli ve 32765 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.2 Yönetmelik, su kaynaklarının korunması ve verimli kullanılması maksadıyla tüm sektörlerde uygulanacak su verimliliği sistemlerinin oluşturulması ve belgelendirilmesi ile su verimliliği il planlarının hazırlanması, uygulanması ve izlenmesine ilişkin ilke ve esasları düzenlemektir.
Su Verimliliği Yönetmeliği, su kaynaklarının sürdürülebilir şekilde kullanılmasını sağlamayı ve su israfını önlemeyi amaçlar. Bu yönetmelik, bireylerden sanayiye, tarımdan kamu kuruluşlarına kadar geniş bir yelpazede su tasarrufunu teşvik eden kurallar ve yönergeler sunar. Aynı zamanda, gelecek nesillerin temiz ve erişilebilir suya sahip olabilmesi için mevcut kaynakların korunmasını hedefler.
Yönetmelik kapsamında su verimliliği belgesi almakla yükümlü olan kişiler genel hatlarıyla sanayi alanında faaliyet gösteren işletmeler, ka kurumları, belediyeler, limanlar ve alışveriş merkezleri, turizm işletmeleri, plazalar, tarımsal sulama yapan işletmelerdir.
Yönetmelik tüm bu işletme ve kuruluşlar bakımından bir geçiş süreci öngörmektedir. Yönetmelik'te öngörülen belgelere uygun sistemlerin kurulması için 18 ila 24 ay arasında değişen süreler öngörülmektedir
Yönetmelik uyarınca, sorumlulara verilecek su verimliliği belgesi, mavi, yeşil ve turkuaz olmak üzere üç seviyede düzenlenecektir. Turkuaz Su Verimliliği Belgesi ise gönüllük esasına göre gerekli sistemleri kuranlara verilecektir. Mavi Su Verimliliği Belgesi için başvuru, su verimliliği sistemini kurmakla yükümlü olanlar tarafından yapılacaktır. Mavi Su Verimliliği Belgesi almakla sorumlu olduğu tespit edilen faaliyetler mavi su verimliliği belgesini almalarını takip eden en fazla üç yıl sonunda yeşil su verimliliği belgesini almak üzere başvuru yapmakla yükümlüdür.
Mavi Su Verimliliği Belgesinin geçerliliği, belgeyi alan faaliyetlerin türüne bağlı olarak değişmektedir. Yönetmelik'in 13. maddesinin ikinci fıkrasının (a) bendinde belirtilen faaliyetler için mavi su verimliliği belgesinin geçerliliği üç yıl, (b) bendinde belirtilen diğer faaliyetler için ise beş yıl olarak belirlenmiştir. Yeşil ve turkuaz su verimliliği belgeleri ise beş yıl süreyle geçerlidir.
Her yıl, belge sahibi faaliyetler Bakanlık tarafından yerinde incelenecek ve bu incelemelerde, faaliyetlerin Yönetmelik'te belirlenen kriterlere uygunluğu kontrol edilecektir.
3. ISO 46001 Su Verimliliği Yönetim Sistemi
ISO 46001 Su Verimliliği Yönetim Sistemi, kuruluşların su kullanımını daha verimli hale getirmek ve su kaynaklarının sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla oluşturulmuş uluslararası bir standarttır.3 Bu standart, suyun etkin bir şekilde yönetilmesine yönelik kapsamlı bir yaklaşım sunar ve çevresel etkilerin azaltılması için gerekli adımları belirler. Su verimliliği sisteminin kurulması, kuruluşların su kaynaklarını daha az tüketerek çevresel sorumluluklarını yerine getirmelerine yardımcı olur.
ISO 46001, özellikle su tüketimini daha verimli yönetmek isteyen kamu kurumları ve özel sektör kuruluşları için bir rehber niteliğindedir. Bu standart, su yönetimi süreçlerini sistematik bir şekilde düzenleyerek kuruluşların su tasarrufu sağlamalarını, su kayıplarını en aza indirmelerini ve çevresel etkilerini azaltmalarını sağlar. Bunun yanı sıra, işletmelere yasal uyumluluk açısından da önemli bir çerçeve sunar, çünkü Türkiye'deki çevre kanunları ve su yönetimi düzenlemeleri, ISO 46001 standartlarına uyumu teşvik etmektedir. Yani bu standartları uygulamak hem çevresel sorumlulukları yerine getirmek hem de mevcut çevre yasaları ile uyum sağlamak açısından işletmelere önemli bir avantaj sunar. Yeşil Su Verimliliği Belgesi alınması şartları arasında sayılan bu sertifika ilk belge başvurularında değil ancak yenileme dönemlerinde talep edilecektir.
ISO 46001 Su Verimliliği Yönetim Sistemi Sertifikası, Türkiye Standartları Enstitüsü (TSE) tarafından verilmektedir. Bu sertifika, Su Verimliliği Yönetmeliği'nin yürürlüğe girmesinden önce kurumların su verimliliği alanındaki hazırlıklarını yapmalarını sağlamak adına kritik bir adımdır. Sertifikanın alınması, işletmelere sadece çevresel sorumluluklarını yerine getirme konusunda değil aynı zamanda yasal gereklilikleri karşılamak noktasında da yardımcı olur.
SONUÇ
Sonuç olarak, Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2023-2033) ile Su Verimliliği Yönetmeliği, Türkiye'nin su kaynaklarını sürdürülebilir ve etkin bir şekilde kullanmasını sağlamak amacıyla kapsamlı bir çerçeve sunmaktadır. Tarım, sanayi ve kamu sektörlerinde su tasarrufunu artırmaya yönelik getirilen düzenlemeler, su kayıplarının azaltılması ve yenilikçi teknolojilerin teşviki açısından büyük önem taşımaktadır. ISO 46001 gibi uluslararası standartlarla desteklenen bu süreç hem çevresel sorumluluğun yerine getirilmesine hem de yasal uyumun sağlanmasına katkıda bulunarak gelecek nesillere sağlıklı su kaynaklarının aktarılmasını hedeflemektedir.
Footnotes
1. T.C. Tarım ve Orman Bakanlığı, “Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2023-2033)”, Erişim Tarihi: 09.01.2025 https:// suverimliligi.gov.tr/wp-content/uploads/2023/09/SU-VERIMLILIGI-STRATEJI-BELGESI-ve-EYLEM-PLANI_dikey_260923.pdf
2. T.C. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, “Su Verimliliği Yönetmeliği (Resmî Gazete Tarihi: 27.12.2024, Sayı: 32765)”, Erişim Tarihi: 09.01.2025 https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2024/12/20241227-3.html
3. Türk Standartları Enstitüsü (TSE), “TS ISO 46001 Su Verimliliği Yönetim Sistemi”, Erişim Tarihi: 09.01.2025 https://www.tse.org.tr/ts-iso-46001-su-verimliligi-yonetim-sistemi/
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
