A. GİRİŞ
Çevreye İlişkin Beyanlar İçeren Reklamlar Hakkında Kılavuz (“Kılavuz”), 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'un (“Kanun”) 61, 62, 63 ve 84'üncü maddeleri ile Ticari Reklam ve Haksız Ticari Uygulamalar Yönetmeliği'ne (“Yönetmelik”) dayanılarak hazırlanmış ve Reklam Kurulu'nun 13.12.2022 tarihli ve 328 sayılı toplantısında ilke kararı olarak kabul edilerek Ticaret Bakanlığı'nın internet sitesinde yayımlanmıştır.
Kılavuzun amacı, reklam verenler, reklam ajansları, mecra kuruluşları tarafından gerçekleştirilen ticari reklam ve ticari uygulamalarda yer verilen çevreye ilişkin beyan ve görsellerin ilgili mevzuata uyumlu olmaları konusunda reklamcılık ile ilgili tüm kişi, kurum ve kuruluşlara yol göstermek olarak belirlenmiş olup, Kılavuzun tam metnine buradan ulaşılabilir.
B. KILAVUZDA YER ALAN ÖNEMLİ HUSUSLAR
Kılavuz'da öne çıkan başlıca hususlar aşağıdaki gibidir:
- Yönetmelikte yer verilen tanımlara ilave olarak, “çevresel beyan” tanımı eklenmiştir. Kılavuz'da yer alan tanıma göre “çevresel beyan”, ticari reklam veya ticari uygulama kapsamında bir mal veya hizmetin bileşen, üretimi, piyasaya arz süreci, kullanımı veya bertaraf edilme süreci ile ilgili olarak çevresel fayda sağladığına veya çevreye olumsuz bir etkisinin bulunmadığına ilişkin ibare veya görseli ifade etmektedir.
- Reklamların, tüketicilerin çevre konusundaki duyarlılığını ya da bu alandaki olası bilgi eksikliğini istismar edici mahiyette yapılamayacağı, çevresel işaret, sembol ve onayların tüketicileri aldatıcı şekilde kullanılamayacağı düzenlenmiştir.
- İlgili mevzuatı gereği enerji etiketlemesi zorunlu olan mallara ilişkin reklamlarda, enerji verimliliğine veya fiyata dair bilgilerin yer alması durumunda, ilgili malın enerji verimliliği sınıfının belirtilmesi zorunluluğu düzenlenmiştir.
- Reklamlarda “yeşil”, “sürdürülebilir”, “eko”, “doğa dostu”, “çevre dostu”, “çevreci sloganlar”, “sıfır atık”, “geri dönüştürülebilir”, “çevre açısından güvenli”, “enerji açısından verimli”, “geri dönüştürülebilir”, “karbon nötr”, “yenilenebilir”, “yeşil enerji” gibi genel nitelikteki kavramların açıklama yapılmadan ya da o mal veya hizmetin veya üretim süreçlerinin çevreye etkilerine ilişkin olarak tüketiciler nezdinde belirsizliğe neden olacak şekilde kullanılamayacağı açıklanmıştır.
- Reklamın yayınlandığı mecra açıklayıcı bilgileri vermek için sınırlı ise tüketiciler, ayrıntılı bilgi alabileceği mecraya yönlendirilmelidir.
- Reklamlarda bir mal veya hizmetin ya da reklam verenin ilgili mevzuatı gereği uyması gereken yasal süreçler ve sağlaması gereken standartlara veya hâlihazırda kullanılmayan süreçlerin veya bileşenlerin kullanılmamasına ilişkin çevresel beyanların, o mal veya hizmetin, sürecin veya firmaların rakip ve muadillerinden farklı ya da daha üstün olduğu algısı oluşturacak biçimde kullanılamayacağı belirtilmiştir. Dolayısıyla piyasada var olan diğer markalar için de uyulması zorunlu olan sınırlamanın sadece o ürün için geçerli olduğu yönünde izlenim oluşturmak tüketiciler için yanıltıcı olacaktır.
- Reklamlarda yer verilen çevresel beyanların o mal veya hizmetin hangi bölüm, parça veya sürecine ilişkin olduğunun açıkça belirtilmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, tüketiciler, çevresel beyanın tüm bu unsurları kapsadığı izlenimi ile o malın çevreye gerçekte olduğundan daha olumlu ve sürdürülebilir katkısı olduğu konusunda yanlış yönlendirilebilir.
- Mal veya hizmetlerin gelecekte hedeflenen çevresel etkilerine ilişkin beyanlar, yalnızca kamuya açık ve doğrulanabilir bir strateji belgesinde yer verilmesi halinde reklamlarda kullanılabilecektir.
- Bir malın “biyolojik olarak bozunabilir”, “çözünebilir” veya “geri dönüştürülebilir” olduğuna ilişkin beyanların, malın ambalajı da dahil olmak üzere ürünün tamamıyla mı yoksa bir kısmıyla mı ilgili olduğu, sürecinin hangi koşullarda geçerli olduğu ya da bu sürecin yaygın olarak kullanılmayan özel ekipman veya işlemler gerektirip gerektirmediği konusunda tüketiciler açıkça bilgilendirilmelidir.
- Reklamlarda yer verilen karşılaştırma niteliğindeki çevresel beyanlarda yapılan karşılaştırma durumunda, reklam verenin kendisine ait aynı marka ve içerikte önceki ürünüyle mi yoksa rakiplerinin ürünleriyle mi karşılaştırma yaptığı açıkça belirtilmelidir.
- Reklamlarda çevre kirliliği veya aşırı atık birikmesine yol açacak tüketici davranışlarını önemsiz gibi gösteren, geri dönüştürülebilir olmayan ambalajlara özendiren, tüketicileri, hareketlerinin olumsuz çevresel etkilerini görmezden gelmeye yönlendiren, uygunsuz atık atmayı özendiren veya hoş gören sürdürülebilir tüketim anlayışından uzak iletişimlerden kaçınılması gerektiği düzenlenmiştir.
- Reklamlarda bir mala veya ambalajına ya da bir hizmete ilişkin olarak belirtilen sertifika ve onayların ulusal yetkili kurum ve kuruluşlardan, üniversitelerin ilgili bölümlerinden veya akredite araştırma, test ve değerlendirme kuruluşlarından alınan bilgi ve belgeler ile doğrulanmış olması gerekmektedir. Ayrıca, ambalaj üzerinde yer verilen ifade ve görselin, tüketicileri yanıltıcı olmaması amacıyla kapsamı ve dayanağı belirtilmelidir.
- Tüketiciler, reklamlarda yer verilen beyan ve görseller ile bir malın veya ambalajının bozunabilir olduğu konusunda doğrudan veya dolaylı olarak yanıltılmamalı ve malın veya ambalajın bulunduğu ortama göre bozunma kabiliyeti, bozunma oranı ve kapsamı konularında açık ve anlaşılır bilgiler içermesi gerekmektedir.
- Tüketiciler, reklamlarda yer verilen beyan ve görseller ile bir malın veya ambalajının geri dönüştürülebilir olduğu konusunda doğrudan veya dolaylı olarak yanıltılmamalı ve geri dönüştürülmüş malzemeden üretilen ürünler için nihai malın veya ambalajındaki geri dönüştürülmüş içeriğin miktarı veya oranı hakkında açıkça bilgilendirilmeleri gerekmektedir.
- Tüketiciler, reklamlarda yer verilen beyan ve görseller ile bir malın veya ambalajının üretiminde ya da bir hizmetin sunumunda yenilenebilir enerjinin kullanıldığı konusunda doğrudan veya dolaylı olarak yanıltılmamalıdır. Reklam verenler, malın veya ambalajının üretim süreçlerinde kullanılan yenilenebilir enerjinin kaynağını ve oranını açık ve belirgin bir şekilde belirtmelidir.
- Tüketiciler, reklamlarda yer verilen beyan ve görseller ile bir malın veya ambalajının üretiminde ya da bir hizmetin sunumunda geri kazanılmış su kullanıldığı konusunda doğrudan veya dolaylı olarak yanıltılmamalıdır. Reklam verenler, reklamlarda ürün üretilmesi esnasında kullanılan geri kazanılmış su miktarını veya oranını belirterek tüketicilerin bilgilendirilmesini sağlamalıdır.
Yukarıda belirtilenlere ek olarak, Kılavuz'da aşağıdaki iki önemli hususa da yer verilmiştir:
- Reklam verenler, reklam ajansları ve mecra kuruluşları ticari reklam ve ticari uygulamalarında yer alan çevresel beyanlarına ilişkin olarak Kılavuz hükümlerinden ayrı ayrı sorumludur ve
- Kılavuza uygun olmayan ticari reklam veya uygulamalarının daha sonra düzeltilmesi veya telafi edilmesi tespit edilen aykırılığa ilişkin sorumluluğu ortadan kaldırmayacaktır.
C. SONUÇ
Kılavuz, çevresel beyan içeren reklamların, tüketicilerin özellikle çevre sorunları ile sürdürülebilir tüketim gibi konulara karşı duyarlılığını ya da bu alandaki bilgi eksikliğini istismar edecek biçimde hazırlanamaması adına reklam verenlere, reklam ajanslarına ve mecra kuruluşlarına yol göstermekte ve sağladığı detaylar ile Kanun ve Yönetmelik'in uygulamasına katkı sağlamaktadır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
