İşçilik alacaklarının belirlenmesinde net ve brüt tutar ayrımı, mahkeme kararlarının uygulanması ve infaz aşaması ile icra süreci açısından önemli sonuçlar doğurmaktadır. İşçi lehine hükmedilecek ücret ve/veya tazminatların net veya brüt olarak belirlenmesi, hem işverenin yükümlülükleri hem de işçinin alacağı açısından birtakım hukuki ve mali farklılıklar ortaya çıkarmaktadır. Bu bilgi notunda, işçilik alacaklarının net veya brüt üzerinden karara bağlanmasının hukuki çerçevesi incelenecek ve brüt tutar üzerinden verilen mahkeme kararlarının icra aşamasında nasıl takip edileceği ele alınacaktır.
The distinction between net and gross amounts in determining labor claims has significant legal and financial implications in terms of court rulings and enforcement procedures. Whether an employee's compensation is determined as net or gross affects both the employer's obligations and the employee's entitlements. This legal memorandum examines the framework governing the determination of labor claims as net or gross and explores the enforcement process for court decisions rendered on a gross basis.
1-İşçilik Alacaklarında Brüt ve Net Kavramları
İşçilik alacaklarının belirlenmesinde, ücret ve/veya tazminatların net veya brüt olarak hesaplanması büyük önem taşır. Türk İş Hukuku mevzuatında "brüt" ve "net" ücret kavramları açıkça tanımlanmamış olsa da, 4857 sayılı İş Kanunu'nun 32. maddesi ücreti, "bir kimseye bir iş karşılığında işveren veya üçüncü kişiler tarafından sağlanan ve para ile ödenen tutar" olarak tanımlar. Bu tanım, brüt ücreti ifade eder. Net ücret ise, brüt ücretten yasal kesintilerin (SGK primi, gelir vergisi, damga vergisi gibi) çıkarılmasıyla elde edilen ve çalışanın eline geçen tutardır. Fazla mesai, kıdem ve ihbar tazminatı gibi işçilik alacakları genellikle brüt tutar üzerinden hesaplanır, ancak işçinin elde edeceği nihai ödeme net olarak belirlenir.
2-İşçilik Alacaklarına Brüt veya Net Üzerinden Karar Verilmesi
İş mahkemeleri, işçilik alacaklarını net ya da brüt olarak belirlerken bazı kriterleri göz önünde bulundurur. Yargıtay içtihatlarına göre:
- Net tutar talep edilmemişse, mahkeme brüt tutar üzerinden karar vermelidir.
- Net tutar talep edilmişse, mahkeme kararı net tutar üzerinden olmalıdır.
- Mahkeme kararında net veya brüt olduğuna dair bir ibare yoksa hükmedilen alacak tutarının brüt olduğu kabul edilir.
Özetle, işçilik alacaklarının brüt veya net olarak belirlenmesi mahkeme hükmünde açıkça belirtilmelidir. Net tutar üzerinden karar verildiği açıkça belirtilmediği sürece, mahkemelerin brüt tutar üzerinden hüküm kurduğu anlaşılmalıdır. İş mahkemelerinde genellikle alacaklar brüt tutar üzerinden hüküm altına alınır fakat infaz aşamasında nete çevrilerek icra takibine konu edilmelidir.
3-Brüt Tutar Üzerinden Karar Verildiğinde İcrası Nasıl Olur?
Brüt tutar üzerinden verilen mahkeme kararlarının icrası aşamasında bazı hukuki ve mali sorunların doğabileceği unutulmamalıdır. Mahkemeler brüt üzerinden karar verdiğinde alacaklı işçi, yasal kesintileri yaparak net tutarları icra takibe koymalıdır zira yasal kesintilerin işveren tarafından infaz aşamasında yapılacağı ve ilgili kurumlara yatırılacağı öngörülür. Böylece, devletin vergi ve prim kaybına uğramaması da sağlanır. İcra aşamasındaysa özellikle şu hususlar dikkat çekmektedir. :
- Yasal Kesintilerin Yapılması:
Brüt tutar üzerinden karar verildiğinde, icra aşamasında sigorta primi, gelir vergisi ve damga vergisi gibi kesintilerin yapılması gerekir. Bu bağlamda;
- %15 sigorta primi (çalışan payı)
- %15-40 gelir vergisi (vergi dilimine bağlı olarak değişir)
- %0,759 damga vergisi kesintisi uygulanır.
Kesintilerin eksik veya yanlış yapılması, hem işveren hem de işçi açısından mali sorunlara yol açabilir. Vergi ve sigorta kesintileri yapılmadan brüt tutarın doğrudan icraya konulması hukuka aykırıdır ve işveren için ek yükümlülükler doğurabilir. Yargıtay kararlarında, brüt tutar üzerinden başlatılan icra takiplerinde yasal kesintilerin infaz aşamasında dikkate alınması gerektiği açıkça belirtilmektedir.
İşveren, brüt tutar üzerinden yapılan icra takibine süresiz şikâyet hakkına sahiptir ve icra hukuk mahkemesine icra emrinin iptali talebiyle başvurabilir.
- İcra Takibinde Uygulama:
İşçi alacakları brüt olarak hüküm altına alınmışsa, icra aşamasında nete çevrilerek takip edilmelidir. Mahkeme ilamında açıkça net tutar belirtilmişse, bu tutar doğrudan icra edilebilir.
Brüt tutar üzerinden icra takibi yapıldığında, borçlu işverenin süresiz şikâyet hakkı bulunur ve bu husus tek başına takibin iptali sebebi olmasa da icra hukuk mahkemesi bilirkişi incelemesi yaptırarak brüt tutarların nete çevrilmesi suretiyle icra emrini düzeltebilir ve brüt tutarların konu edildiği icra emrinin iptaline karar verir.
Sonuç olarak;
- İşçilik alacaklarının net veya brüt üzerinden belirlenmesi, hem işçi hem de işveren açısından önemli sonuçlar doğurur. Brüt tutar üzerinden hüküm kurulması, icra aşamasında ek işlemleri zorunlu kılarken, net tutar üzerinden karar verilmesi daha hızlı ve kesin çözümler sunar.
- Bu nedenle, iş mahkemelerinin kararlarında net veya brüt hususunu açıkça belirtmesi, icra işlemlerinde yaşanabilecek hukuki uyuşmazlıkları en aza indirecek ve tarafların haklarını koruyacaktır. Yargıtay kararlarına göre, işçilik alacakları kural olarak brüt tutarlar üzerinden karara bağlanır. Ancak açıkça net tutarlar üzerinden talepte bulunulması gerekmektedir. Aksi takdirde hükmedilen brüt tutarlar infaz aşamasında nete çevrilerek takibe konulmalıdır.
- İşçilik alacaklarının brüt olarak icraya konulması durumunda, süresiz şikâyet yoluyla mahkemeye başvurulabileceği ve icra hukuk mahkemesinin bilirkişi incelemesiyle net tutarı tespit edebileceği unutulmamalıdır.
- Bu doğrultuda infaz aşamasında tarafların mağduriyet yaşamaması adına, iş mahkemeleri tarafından hüküm kurulurken brüt ve net ayrımının sarih şekilde yapılması büyük önem taşımaktadır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
