Turkey: Ülkelerin Kurumlar Vergisini Düşürerek Yabanci Yatirimci Çekme Yönündeki Yarişi Sona Mi Eriyor?

ÖZET

Ülkeler arasında kurumlar vergisi oranını düşük tutma yoluyla yabancı yatırımcı çekme yönünde süregelen bir yarış söz konusudur. Bu durum karşısında büyük ölçekli uluslararası şirketler ve  özellikle çok uluslu teknoloji devi şirketleri, çeşitli işlevlerini düşük oranlı kurumlar vergisine sahip  yurtdışı ilişkili şirketleri üzerinde tutarak kâr aktarımı sağlamakta ve vergi matrahı avantajı elde  etmektedir. Bu durum belirli bir oranın üzerinde kurumlar vergisi oranına sahip ülkeleri etkilemekte  aynı zamanda küresel anlamda daha düşük bir vergi matrahı oluşmasına sebep olmaktadır. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (“OECD”) 12 Ekim 2020 tarihinde yayımladığı 1.Sütun (Pillar 1)  ve 2. Sütun (Pillar 2)'a ilişkin taslaklarda dijital hizmetlerin vergilendirmesine ilişkin sorunlara ve  küresel vergi matrahının düşük kurumlar vergisi belirleme yoluyla yatırımcı çekme amacında olan  ülkeler ve vergi cennetleri tarafından aşındırılması sorunlarına değinmiştir. OECD'nin küresel vergi  matrahının aşındırılmasını önlemeye yönelik olarak bir küresel asgari kurumlar vergisi belirlenmesi  yönündeki görüşü COVID-19'un etkisiyle kötüye giden Amerikan ekonomisini yatırımlar ile canlandırmayı planlayan ve bu yatırımlar için vergiden elde edeceği gelire ihtiyaç duyan Biden tarafından tekrar gündeme getirilmiş oldu. 4-5 Haziran 2021 tarihinde İngiltere'de bir araya gelen G-7 üye  ülkelerinin Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları en az %15 oranında bir küresel asgari  kurumlar vergisi belirlenmesi konusunda görüş birliğine varmıştır.

 Bu makalede, %15 oranında küresel asgari kurumlar vergisi uygulamasının matrah aşındırma ve  kâr aktarımını önlemede etkili olup olmayacağına yönelik eleştiriler incelenecek olup ayrıca Türkiye'de küresel asgari kurumlar vergisi uygulamasının ne şekilde uygulanacağına değinilecektir.

Anahtar Kelimeler: Küresel Kurumlar  Vergisi Oranı, OECD, Kâr Aktarımı.

GİRİŞ

Son 40 yıldır dünya ülkeleri arasında kurumlar vergisi oranını düşük tutma yoluyla  yabancı yatırımcı çekme yönünde bir yarış söz  konusudur.¹  Bu durum karşısında büyük uluslararası şirketler ve özellikle çok uluslu teknoloji  devi şirketleri operasyon, fikri mülkiyet gibi işlevlerini düşük oranlı kurumlar vergisine sahip  yurtdışı ilişkili şirketleri üzerinde tutarak kâr  aktarımı sağlamakta ve vergi matrahı avantajı elde etmektedir. Bu durum belirli bir oranın  üzerinde kurumlar vergisi oranına sahip ülkeleri etkilemekle birlikte aynı zamanda küresel  anlamda daha düşük bir vergi matrahı oluşmasına sebep olmaktadır. Vergilerin ülkelerin  yatırım oluşturmasına olanak sağladığı ve yatırımların getirdiği iş olanakları, iş olanaklarının tüketiciyi harcamaya itmesi ve bu durumun  ekonomiyi canlandırıcı etkisi göz önüne alındığında vergilerin ülkelerin kalkınması açısından  ne derece önemli bir rol oynadığı anlaşılacaktır.

1. ASGARİ KURUMLAR VERGİSİ

1.1. Gelişmeler

Küreselleşmenin ve teknolojik gelişmelerin  kaçınılmaz bir sonucu olarak çok uluslu devlet-er, farklı ülkelerde fiziksel bir varlığa sahip olmadan faaliyet gösterebilmeye başlamıştır. Bu  durum büyük ölçekli şirketlerin ve özellikle teknoloji devi şirketlerin herhangi bir vergilendirmeye tâbi olmaksızın kâr elde etmelerine neden  olmuştur. Bu kapsamda, gerek ülkeler arasındaki vergi rekabet koşulları gerekse piyasadaki  şirketler arası rekabet koşulları farklılaşmıştır.  Çok uluslu şirketlerin kapasitelerinin artması,  küresel vergi adaleti açısından vergi kayıplarının önlenebilmesi için yeni düzenleme ve anlaşma ihtiyaçlarını doğurmuştur. Bu ihtiyaçların ortaya çıkması sonucu, 2013 yılında G20  ülkelerinin çağrısı üzerine²  OECD tarafından  “Matrahın Aşındırılması ve Kârın Aktarılmasına İlişkin Eylem Planı (Action Plan on Base Erasion and Profit Shifting) (“BEPS”) kapsamında,  15 eylem planı için çalışmalar 2015 yılında tamamlanarak nihai raporlar açıklanmıştır.³

Devam eden çalışmalar sonucunda OECD/ G20 Kapsayıcı Çerçeve (Inclusive Framework)  üyeleri tarafından çeşitli raporlar yayımlanmıştır. Son olarak 2020 yılının Ekim ayında,  Dijitalleşmeden Kaynaklanan Vergi Zorlukları  kapsamında Ekonomik Etki Değerlendirme, 1.  Sütun ve 2. Sütun raporları yayımlanmıştır.⁴ Raporlar doğrultusunda OECD tarafından 1.  Sütun ve 2. Sütun geliştirilmiştir. 1. Sütun, dijital ekonominin vergilendirilmesi bağlamında  vergisel bağlantı ilkesini ve kâr dağılımını ele  alırken, 2. Sütun ise BEPS'te anılan diğer problemler bağlamında küresel asgari vergi ödemelerini ele almaktadır.⁵

Ocak 2021'de ABD başkanı olarak göreve başlayan Joe Biden, COVID-19'dan oldukça olumsuz etkilenen ABD ekonomisine can suyu  vermek adına Mart 2021'de COVID-19 Yardım  Paketi imzaladı.⁶  Biden ilgili mali yardım paketini finanse etmek için Nisan 2021'de Made in  America Tax Plan (“Amerika Yapımı”) adlı vergi  reform paketi teklifini basına sunmuştur.⁷  ABD  hükümeti ilgili vergi reform paketinde kurumlar vergisinin düşük olduğu yurtdışı iştiraklere  kâr aktarımı yoluyla vergi kaçırarak ABD'ye  hiç kurumlar vergisi ödemeyen ya da çok düşük  oranda kurumlar vergisi ödeyen şirketlere, globalde en az %15 oranında kurumlar vergisi ödeme yükümlülüğü getireceğini açıklamıştır.

Biden tarafından tekrar gündeme getirilen  küresel asgari kurumlar vergisi G-7 ülkeleri tarafından gündeme alınmıştır. 4-5 Haziran 2021  tarihinde İngiltere'de bir araya gelen G-7 üye  ülkelerinin Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları en az %15 oranında bir küresel asgari kurumlar vergisi belirlenmesi konusunda  görüş birliğine varmıştır.⁸

Download >> Ülkelerin Kurumlar Vergisini Düşürerek Yabanci Yatirimci Çekme Yönündeki Yarişi Sona Mi Eriyor?

Footnotes

1 “Biden Kurumlar Vergisini Yükseltmek İstiyor. Bu Konuda Dünyanın Yardımına İhtiyaç Duyabilir”, Vox Media, Emily Stewart, 7 Haziran 2021, https://www.vox.com/policy-and-politics/22381673/global-minimum-tax-janet-yellen-oecd (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

2 https://www.oecd.org/general/focus/oecd-2013-g20-saint-petersburg.htm (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

3 https://www.oecd.org/ctp/beps-2015-final-reports.htm (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

4 https://www.oecd-ilibrary.org/taxation/oecd-g20-base-erosion-and-profit-shifting-project_23132612?page=3 (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

5 https://www.oecd-ilibrary.org/taxation/tax-challenges-arising-from-digitalisation-report-on-pillar-two-blueprint_abb4c3d1-en (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

6 “Amerika Yapımı Vergi Planı”, ABD Hazine Bakanlığı, Nisan 2021, https://home.treasury.gov/system/files/136/MadeInAmericaTaxPlan_Report.pdf (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

7 “ABD Hazine Bakanlığı En Az %15 Oranında Bir Küresel Kurumlar Vergisi Uygulamayı Düşünüyor”, Reuters, David Lawder, 21 Mayıs 2021, https://www.reuters.com/business/finance/us-treasury-backs-off-21-global-minimum-corporate-tax-rate-wants-least-15-2021-05-20/ (Erişim Tarihi: 12.06.2021)

8 G7 Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanları Bildirisi, Government of the UK, 5 Haziran 2021, https://www.gov.uk/government/publications/g7-finance-ministers-meeting-june-2021-communique/g7-finance-ministers-and-central-bank-governors-communique (Erişim Tarihi: 12.06.2021)