8 Ağustos 2025 tarihli ve 32980 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan Doğrudan Satışlar Hakkında Yönetmelik ("Yönetmelik") kapsamında bir doğrudan satış şirketi tarafından oluşturulan ve iş sözleşmesi ile istihdam edilmeyen, bağımsız temsilci, distribütör, danışman ve benzeri isimlerle komisyon, prim, teşvik ve ödül gibi menfaatler karşılığında faaliyet gösteren doğrudan satıcının, tüketiciye mal veya hizmet sattığı ya da pazarladığı satış sistemi olan doğrudan satış sistemleri yeniden düzenlenmiştir. Bu çerçevede, doğrudan satış sistemi İş Yeri Dışında Kurulan Sözleşmeler Yönetmeliği kapsamından çıkarılmıştır.
Yapılan düzenlemeler, 24 Ekim 2024 tarihinde Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun'da ("Kanun") yapılan ve 30 Temmuz 2025 tarihinde yürürlüğe giren değişikliklere paralel olarak Kanun'da da belirtildiği üzere doğrudan satış şirketinin, doğrudan satıcının ve tüketicinin hak ve yükümlülükleri, kapsam dışı sözleşmeler, mal veya hizmet satışı, cayma hakkı, bilgilendirme yükümlülüğü, teslimat ile diğer uygulama usul ve esasları belirlemeye yöneliktir. Daha önce detaylı düzenlenmeyen doğrudan satış sisteminde ilk defa özel düzenlemeler öngörülmüştür ve yapılan düzenlemelerin amacı, doğrudan satış sistemlerinin piramit satış sistemine dönüşmesinin önlenmesi ve doğrudan satış sistemlerinin şeffaf, adil ve güvenilir şekilde işlemesi ile bu satış sistemine yönelik açık ve denetlenebilir kurallar oluşturulması ihtiyacını karşılamaktır.
Yapılan bazı önemli değişiklikler aşağıda değerlendirilmektedir. Hemen belirtmek gerekir ki bu kurallar, tüketiciye satışların doğrudan satıcılar tarafından yapıldığı doğrudan satış iş modellerine ek olarak üçüncü kişilerin doğrudan satış şirketinden mal veya hizmet alınmasına aracı olduğu ve bu faaliyetleri karşılığında doğrudan satış şirketi tarafından sunulan kazanç planı çerçevesinde komisyon, prim, teşvik ve ödül gibi menfaatler ettiği iş modellerine de uygulanabilecektir. Dolayısıyla, tüketici ile sözleşme ilişkisinin doğrudan satıcılar ile kurulmadığı, üçüncü kişilerin yönlendirmesi ile tüketicinin mal veya hizmetleri doğrudan satış şirketlerinden aldığı iş modelleri de Yönetmelik kapsamındadır.
Sermaye ve Teminat Yükümlülüğü
İş Yeri Dışında Kurulan Sözleşmeler Yönetmeliği'nde doğrudan satış şirketlerine yönelik bir sermaye ve teminat yükümlülüğü bulunmamaktaydı. Buna karşılık Yönetmelik ile beraber doğrudan satış şirketlerine en az 10 milyon Türk Lirası ödenmiş sermayeye sahip olma yükümlülüğü getirilmiştir.
Ayrıca, doğrudan satış şirketlerininTürkiye'de yerleşik bankalarda açılmış olan bloke vadeli mevduat, vadesiz mevduat, özel cari hesap, katılma fonu hesabı, döviz tevdiat hesabı veya kıymetli maden hesabına, üç milyon Türk Lirası tutarında meblağın yatırması zorunludur.
Bu bağlamda güçlü sermayeye sahip güvenilir şirketlerin sektörde etkinliğinin arttırılması ve tüketicinin finansal olarak güvencesiz oluşumlardan korunması hedeflenmektedir.
Cayma Hakkı Süresi ve Cayma Hakkının Kullanılması
Tüketicilere doğrudan satış yoluyla edinilen ürünler için, herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin 30 gün içerisinde cayma hakkı tanınmıştır. Bu süre, Kanun'da öngörülen cayma hakkı süresi olan ve mesafeli satış sözleşmeleri ve diğer iş yeri dışında kurulan sözleşmeler için de geçerli olan 14 günlük cayma süresinin yaklaşık iki katına karşılık gelmektedir. Cayma bildirimine konu malın doğrudan satıcı veya doğrudan satış şirketine ulaştığı tarihten itibaren 30 gün içinde varsa malın tüketiciye teslim masrafları dahil olmak üzere tahsil edilen tüm ödemelerin iade edilmesi zorunludur.
Tüketici, ilgili ürünü teknik özelliklerine ve kullanım talimatlarına uygun kullandığı takdirde 30 günlük süre zarfı içerisinde meydana gelebilecek herhangi bir değişiklik ve bozulmaya karşı bir sorumlu tutulamayacaktır, ürünün kullanılmış olması iadesinin mümkün olmadığı anlamına gelmeyecektir. Cayma hakkının kullanılamayacağı ürünler, mesafeli satışlarda olduğu gibi sınırlı sayıda olarak aşağıdaki şekilde belirlenmiştir:
- tüketicinin istekleri veya kişisel ihtiyaçları doğrultusunda hazırlanan mallar,
- çabuk bozulabilen veya son kullanma tarihi geçebilecek mallar,
- tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olan; iadesi sağlık ve hijyen açısından uygun olmayan mallar,
- tesliminden sonra başka ürünlerle karışan ve doğası gereği ayrıştırılması mümkün olmayan mallar,
- malın tesliminden sonra ambalaj, bant, mühür, paket gibi koruyucu unsurları açılmış olması hâlinde, bilgisayar sarf malzemeleri,
- abonelik sözleşmesi kapsamında sağlananlar dışında, gazete ve dergi gibi süreli yayınların teslimine ilişkin sözleşmeler,
- elektronik ortamda anında ifa edilen hizmetler veya tüketiciye anında teslim edilen gayri maddi mallar,
- cayma hakkı süresi sona ermeden önce, tüketicinin onayı ile ifasına başlanan hizmetler,
- tanıtma ve kullanma kılavuzunda, satıcı veya yetkili servis tarafından kurulum ya da montajının yapılacağı belirtilen mallardan, kurulum veya montajı gerçekleştirilenler.
Doğrudan Satış Sisteminde Doğrudan Satıcılar ile İlgili Özel Düzenlemeler
Yönetmelik, doğrudan satış sisteminde yer alacak kişiler için hem çeşitli sınırlamalar hem de koruyucu önlemler getirmektedir. Buna göre,
- 18 yaşından küçükler, fiil ehliyetine sahip olmayanlar, şirketin ortakları ve yöneticileri ile bunların eşi ve birinci dereceye kadar kan ve kayın hısımları doğrudan satıcı olmamalıdır.
- Eski düzenlemelere paralel olarak doğrudan satıcıdan, sisteme dahil olması ya da sistemde kalması için tüketiciye satışı öngörülen mal veya hizmeti içermeyen yenileme, paket, ücret, aidat ve benzeri isimler altında herhangi bir bedel veya borç altına sokan belge alınamayacağı düzenlenmiştir.
- Satın alınması zorunlu olan giriş paketi, giriş paketinde yer alan mal veya hizmetlerin satış fiyatı ile ilgili sınırlamalar getirilmiştir.
- Doğrudan satıcıların sistemden dilediklerinde ayrılabilmesine ve ayrıldıkları durumunda doğrudan satış şirketinin ürünleri iade alma yükümlülüklerine yönelik düzenlenmeler yapılmıştır.
- Doğrudan satış sistemlerine sistemden elde edilecek kazancın ağırlıklı olarak sisteme yeni doğrudan satıcılar kazandırılması ve bu sayede ortaya çıkan menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulmaması zorunludur. Sistemin amacı ve bu çerçevede kurulan sistemin kendisi, mal veya hizmetin tüketicilere satışını esas almalıdır. Bu kapsamda, 8 Ağustos 2025'te yürürlüğe giren diğer hükümlerin aksine 1 Ocak 2026 tarihinde yürürlüğe girmek üzere doğrudan satış şirketi tarafından doğrudan satıcılara sağlanan komisyon, prim ve benzeri menfaatlere yönelik bazı sınırlandırmalar da getirilmiştir. Bu menfaatlerin toplamı perakende satış kârı hariç olmak üzere, şirketin doğrudan satışa konu mal veya hizmetin yıllık net satışlarının %50'sini geçmemelidir. Bu menfaatler sisteme yeni doğrudan satıcıların katılımından kaynaklı olarak sağlanıyorsa, üst sınır, ilgili takvim yılında dağıtılan tüm menfaatlerin %30'u olabilecektir.
Bilgi / İletişim Sistemi Kurma Yükümlülüğü
Doğrudan satış şirketi, Yönetmelik uyarınca posta, katalog, telefon, faks, elektronik posta, kısa mesaj, internet gibi fiziksel olarak karşı karşıya gelinmeksizin tüketicinin bilgilendirilmesini ve taleplerini iletebilmesini sağlayan bir sistem kurmakla yükümlü kılınmıştır. Bilgilendirme sisteminde yer alması zorunlu bilgiler de Yönetmelik ile detaylı şekilde düzenlenmiştir.
Yetki Belgesi ve Geçiş Dönemi
Doğrudan satış şirketinin faaliyette bulunabilmesi için Ticaret Bakanlığı nezdindeki Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü'nden ("Genel Müdürlük") doğrudan satış yetki belgesi alması zorunludur.
Doğrudan satış faaliyetine başlamak veya halihazırda sürdürdüğü faaliyeti devam ettirmek isteyen şirketler, Yönetmelik'te verilen koşulları sağlamalı ve doğrudan satış yetki belgesi başvurusunda bulunmak zorundadır. Yönetmelik, 8 Ağustos 2025'te yürürlüğe girmiş olmakla beraber halihazırda faaliyette bulunan doğrudan satış şirketleri için 30 Ocak 2026 tarihine kadar bir geçiş süreci tanınmıştır. Söz konusu doğrudan satış şirketleri, Yönetmelik'teki koşullara uyarak 30 Ocak 2026 tarihine kadar Genel Müdürlüğe başvuruda bulunabilecek ve yetki belgesi başvuruları Genel Müdürlük tarafından sonuçlandırılıncaya kadar faaliyetlerine devam edebilecektir.
Doğrudan satış yetki belgeleri, üç yıl süre ile geçerli olacak olup faaliyetlere devam edilebilmesi için geçerlilik süresi dolmadan tekrar başvuru yapılması ve yetki belgesinin yenilenmesi gerekecektir.
Yaptırımlar
Kanun kapsamında Yönetmelik'e uygun hareket edilmediği durumlara ilişkin caydırıcı yaptırımlar da düzenlenmiştir:
- Doğrudan satış şirketinin sermaye şirketi olmadığı, Yönetmelik ile belirlenen koşulları sağlamadığı, sistemde elde edilecek kazancın ağırlıklı olarak sisteme yeni doğrudan satıcılar kazandırılması ve bu sayede ortaya çıkan menfaatlerin dağıtılması üzerine kurulduğu, mal veya hizmetin tüketicilere satışının esas alınmadığı ve/veya sistemin Yönetmelik ile belirlenen ilkelere uygun olmadığı durumlarda her bir aykırılık için 5 milyon Türk Lirası idari para cezası uygulanabilecektir.
- Doğrudan satıcılardan sisteme dahil olmaları veya sistemde kalmaları için tüketiciye satışı öngörülen mal veya hizmeti içermeyen yenileme, paket, ücret, aidat ve benzeri isimler altında herhangi bir bedel veya borç altına sokan belge alındığı, doğrudan satış şirketinin belirlediği miktar ya da tutarda mal veya hizmet satın alınmasının doğrudan satıcının sistem içindeki seviyesini belirlediği, tüketicinin 30 gün içinde herhangi bir gerekçe göstermeksizin ve cezai şart ödemeksizin sözleşmeden cayma hakkına sahip olmadığı ya da bu hakkı etkin şekilde kullanmadığı ve/veya Yönetmelik'teki diğer hükümlere aykırılık oluştuğu durumlarda her bir aykırılık için 2.200 Türk Lirası idari para cezası uygulanabilecektir.
- Tüketicinin bilgilendirilmesini, talep ve bildirimlerini iletebilmesini sağlayan bir sistem kurulmadığı durumda ise bu aykırılığın giderilmesi için üç ay süre verilecektir. Bu süre sonunda aykırılığın giderilmemesi halinde 1.000.000 Türk Lirası idari para cezası uygulanabilecektir.
İdari para cezaları, her sene yeniden değerleme oranında artırılarak uygulanacaktır.
Katkılarından dolayı Ufuk Ege Uçar'a teşekkürler.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
