De ontwikkelingen in Europese wetgeving volgen elkaar in rap tempo op. Door derden opgelegde kaders kunnen worden opgevat als vervelende hindernissen of als een uitnodiging om op creatieve wijze te komen tot oplossingen en implementaties. De General Counsel is de spil tussen wensen vanuit de business en dit juridische speelveld en kan helpen bij het realiseren van nieuwe kansen.
Ontwikkelingen uit Europa: juridische complexiteit neemt
toe
Het economisch verkeer juridificeert steeds verder. Ook de Europese
wetgever laat zich hierbij niet onbetuigd. Europese wetgeving
beheerst het juridische landschap in toenemende mate en op tal van
terreinen. Gedacht kan onder meer worden aan regels over
productaansprakelijkheid (nieuwe PLD), duurzaamheidsverslaglegging
(CSRD/CSDDD), AI (AI Act), consumentenbescherming (Omnibus II,
Right to Repair), privacy (GDPR, Data Act), platformdiensten
(Digital Markets Act), cybersecurity (NIS-2, DORA), groene
industrie (CRMA, Net-Zero Industry Act), etc. Bedrijven moeten dus
goed op de hoogte zijn van ontwikkelingen in de (Europese)
wetgeving om te weten wat zij contractueel met hun klanten en
toeleveranciers mogen c.q. moeten afspreken, hoe zij hun processen
dienen in te richten, op welke wijze hun medewerkers moeten worden
opgeleid en op welke wijze zij hun activiteiten mogen c.q. moeten
documenteren. Dat geldt te meer omdat markttoezichthouders meer
bevoegdheden hebben gekregen en daar in de praktijk ook in
toenemende mate gebruik van maken. Ook kan daardoor PR-schade op de
loer liggen.
Gevolgen voor het Nederlandse
ondernemingsklimaat?
Een welgehoorde opvatting is dat dit complexe web van wet- en
regelgeving het ondernemingsklimaat in Nederland inmiddels negatief
zou beïnvloeden. Die opvatting leefde bijvoorbeeld bij het
Kabinet, dat eind 2022 – in reactie op stemmen uit het
bedrijfsleven – een pakket maatregelen presenteerde ter
verbetering van het ondernemingsklimaat. Onderdeel daarvan was
– naast maatregelen in de fiscale sfeer – dat zou
moeten worden bezien "hoe de Nederlandse vertaling van
EU-regels zich verhoudt tot vergelijkbaar beleid in andere
(Europese) landen en wat het effect hiervan is op onze
concurrentiepositie". Hiermee werd bedoeld dat waar
richtlijnen voorzien in een verplichting tot minimumharmonisatie,
het Nederlandse recht met het oog op het ondernemingsklimaat niet
'strenger' zou moeten zijn voor bedrijven dan het nationale
recht van andere lidstaten. Hoe dan ook zullen Nederlandse rechters
in juridische procedures het nationale recht zo veel mogelijk
richtlijnconform moeten uitleggen. Daarbij helpt het natuurlijk als
procespartijen rechters goed kunnen informeren over de inhoud van
Europees recht.
De spilfunctie van de General Counsel
Ook binnen bedrijven wordt een grote regeldruk nog weleens als een
stremmende factor ervaren. De General Counsel voert in dit verband
een ingewikkelde balanceeract uit. Aan de ene kant zal de General
Counsel namelijk moeten waarborgen dat (materiële) juridische
risico's tijdig en adequaat worden onderkend en – voor
zover nodig – worden geadresseerd. Dat veronderstelt minimaal
(1) kennis van de precieze bedrijfsactiviteiten (en dus een General
Counsel die voldoende is 'aangehaakt'), (2) zicht op de
daarop toepasselijke wet- en regelgeving of – ten minste
– de wetenschap dat het aan een of beide ontbreekt
("To know that we know what we know, and to know that we
do not know what we do not know, that is true knowledge"
(aan Confucius toegeschreven citaat)) en (3) overredingskracht en
een zekere mate van onafhankelijkheid van andere stakeholders. Aan
de andere kant verdient in de praktijk natuurlijk niet ieder
(theoretisch) risico aandacht van die andere stakeholders, en loopt
de General Counsel die op iedere slak zout legt het risico al snel
zijn of haar rol als sparringpartner voor de business te verliezen.
Het inspelen op (nieuwe) wet- en regelgeving is, met andere
woorden, een praktisch-gerichte en geen academische exercitie,
waarbij het creëren en instandhouden van draagvlak cruciaal
is.
Kansen voor de General Counsel en de juridische
afdeling
Of bepaalde( nieuwe) juridische kaders onder aan de streep voor
bedrijven negatief uit (moeten) pakken, valt in algemene zin niet
te zeggen. Onderzoek van de Harvard Business Review uit 2019
('Why Constraints Are Good For Innovation') laat
zien dat kaders onder de juiste voorwaarden juist ook kunnen zorgen
voor focus en een omgeving waarin creativiteit meer tot wasdom kan
komen, mede omdat een gebrek aan kaders kan leiden tot beslissingen
en acties die te veel drijven op intuïtie en het nemen van de
weg van de minste weerstand. Muzikanten, schilders en dichters
leggen zichzelf doorlopend bewust beperkingen op om hun creatieve
output te stimuleren, en ook Google omarmt het principe
'creativity loves constraints'. Hier liggen dus
absoluut kansen voor de hedendaagse General Counsel. Geldende wet-
en regelgeving dient daarbij eerst scherp in beeld te zijn
gebracht, waarna op basis van een actieplan in samenwerking met
andere stakeholders een concrete vertaalslag naar oplossingen en
kansen kan worden gemaakt.
Originally published by name GCN General Counsel Netherlands
14 Feb 2024
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
