Turkey: Hacze Kabil Olan Ve Olmayan Mallar

HACZE KABIL OLAN VE OLMAYAN MALLAR

Hacze Kabil Olan ve Olmayan Malin Tanimi

Kanun koyucu, basta sosyal nedenler olmak üzere çesitli sebeplerle, bazi hak ve mallarin haczedilemeyecegini hükme baglamistir. Bu hükümlerin temel amaci; toplumdaki sosyal ve hukuki dengeyi saglamak, borçlunun ve özellikle yakin çevresinin yasamlarini idame ettirebilmesini saglamak ve gerek ulusal hükümlerle, gerek uluslararasi hükümlerle koruma altina alinmis olan temel hak ve özgürlükleri korumaktir.

Hacze Kabil Mal; borçlunun, borçlarindan ötürü haczedilebilen mallaridir.
Hacze Kabil Olmayan Mal; borçlunun, borçlarindan ötürü haczedilmesi hukuki düzenlemeler ile yasaklanmis olan mallaridir.

Ilginizi çekebilir: Haczedilemeyen mallar nelerdir?

Kural olarak borçlunun her türlü malvarligi hacze kabildir yani haczedilebilir durumdadir. Bir malin haczedilememesi için bu durumun yasal olarak düzenlenmis olmasi gerekmektedir. Icra ve Iflas Kanunu'nun 82. maddesinde tamami haczedilemeyen malvarligi degerleri; 83. maddesinde ise bir kismi haczedilemeyen malvarligi degerleri düzenlenmistir. Bunlar disinda, çesitli özel kanunlarda haczedilemeyecek olan baska mallar da düzenlenmistir. Ancak, bu yazida yalnizca Icra ve Iflas Kanunu'nda düzenlenmis olan, hacze kabil olmayan mallar açiklanacaktir.

A) Hacze Kabil Olan Mallar

Hacze kabil olan mallar, haczin konusunu olusturur. Dolayisiyla haczin konusunu, hacze kabil olan borçlunun tasinir ve tasinmaz mallari, üçüncü kisilerdeki alacaklari ve diger parasal mal varligi degerleri olusturur.

Bu husus, Icra Iflas Kanunu md. 85/1'de; "Borçlunun kendi yedinde veya üçüncü sahisla olan tasinir mallariyla tasinmazlarindan ve alacak ve haklarindan alacaklinin ana, faiz ve masraflar da dahil olmak üzere bütün alacaklarina yetecek miktari haczolunur" denilerek açik bir sekilde ifade edilmistir.

Haczin konusu bakimindan suna dikkat etmek gerekir: Borçlunun bütün malvarligi degil, sadece kiymet takdirine göre, borcu karsilamaya yeten mallari haczedilir. Dolayisiyla icra müdürünün borcu asan miktarda yaptigi hacizler askin haciz sebebi ile sikayet edilebilir.¹

B) Hacze Kabil Olmayan Mallar

Icra ve Iflas Kanunu ve takip hukuku uyarinca, asil olan alacaklinin alacagina kavusmasini saglamak oldugu için, kural olarak borçlularin bütün mal ve haklari haczedilebilir. Bu ana kural oldugundan ötürü, bunun aksinin söz konusu olabilmesi, yani bir malin haczedilememesi için, yasal düzenlemenin bulunmasi zorunludur. Haczedilememezlik durumu istisnai oldugu için bu tür yasal düzenlemeler dar yorumlanmalidir.

Mesela, çiftçilere yapilan dogrudan gelir destegi ödemelerinin haczedilemeyecegi yönünde Icra ve Iflas Kanunu'nda, 5488 sayili Tarim Kanunu'nda ya da diger kanunlarda hüküm bulunmuyor. Bu sebeple çiftçilere yapilan dogrudan gelir destegi ödemeleri haczedilebilir.²

Kanun koyucu; borçlunun ve ailesinin yasamasi ve ekonomik varligini devam ettirmesi, tamamen topluma muhtaç hale gelip toplumsal dengenin bozulmamasi için borçlunun bazi mal ve haklarinin tamaminin veya bir kisminin haczedilemeyecegini kabul etmistir.³

a) Tamami Haczedilemeyen Mal Varligi Degerleri

aa) Maddi Hukuk Bakimindan Baskasina Devri Mümkün Olmayan Mal ve Haklar

Maddi hukuk açisindan baskasina devredilemeyen mal ve haklar haczedilemez. Bu durum kanuna dayanmaktadir. Eger böyle bir yasal düzenleme yapilmamis olsaydi, taraflar aralarinda birtakim sözlesmeler yaparak, bu tür mal ve haklarin haczedilebilecegini öngörebilirdi. Zira, kisiler yasal sinirlar içerisinde kalarak her zaman mal ve haklarinin haczedilebilecegini kararlastirabilirler. Maddi hukuk bakimindan baskasina devredilemeyen mal ve haklara örnek verirsek;

• Kisiye siki sikiya bagli haklar (TMK md. 23),
• Ana ve babanin çocuk mallari üzerindeki kullanma hakki ( TMK md. 838),
• Oturma hakki ( TMK md. 823),
• Diger irtifak haklari ( TMK md. 677),
• Manevi tazminat istemleri ( TBK md. 56-58).

bb) Icra Iflas Kanunu'nun 82. Maddesine Göre Tamami Haczedilemeyen Mal Ve Haklar

aaa) Devlet Mallari

Türkiye Cumhuriyeti'ne ait olan mallar haczedilemez. Su nokta vurgulanmalidir ki; bu kural ile yasaklanan islem 'haciz' islemidir. Dolayisiyla Türkiye Cumhuriyeti'ne karsi icra takibi yapilmasina ya da devletin kiralamis oldugu bir bina veya isyerinden tahliye edilmesine iliskin bir islem yapilmasina bir engel bulunmaz.

Devlet mallarinin haczedilemeyecegine iliskin yasak, kamu düzenindendir ve bu sebeple bu mallarin haczedilemeyecegi süresiz sikayet yolu ile her zaman ileri sürülebilir.

Bu mallarin neden haczedilemeyecegi Hukuk Genel Kurulu'nun 26.02.2003 tarihli, 2003/12-116 Esas, 2003/111 Karar Numarali, kararinda su sekilde ifade edilmistir; "Devlet mallarinin haczedilemezligi kurali, kamu hizmetlerinin düzenli ve araliksiz olarak yürütülmesini saglamak için öngörülmüstür. Devletin kendisine ait olan borcu ödemesi zorunlulugu, kamu kisiliginin sayginligi ve onuru geregince bulunmaktadir. Dolayisiyla, devletten alacakli olan kisiler takip yollarina basvurmadan, alacaklarini alabilmelidirler. Ayrica, devleti niteleyen egemenlik, devlete karsi zorlayici güç (cebir) kullanilmasiyla bagdasmaz. Cebir, devlete taninmis bir yetkidir ve devlete karsi kullanilamaz."

Genel ve özel bütçeye tabi olan idarelerin mallari devlet mali sayilir ve mesela devlet tüzel kisiligine ait olan binalar, araçlar, devlet ormanlari ve bunlardan çikarilan ham ve yari mamul maddeler haczedilemez.⁴

Ancak, düzenleyici ve denetleyici kamu kurumlari ile sosyal güvenlik kurumlari ve yerel yönetimlerin mallari 5018 sayili kanun geregince devlet mali degildir. Dolayisiyla bu kurumlarin mallarinin haczedilip, haczedilemeyecegine iliskin olarak özel yasalara bakmak gerekir. Eger bu yasalarda da aksi bir hüküm yoksa, bu kurumlarin mallari haczedilebilir.⁵

Yargitay'a göre, özel yasalarinda bir kurulusun kamu tüzel kisisi oldugunun belirtilmesi, basli basina o kurulusun mallarinin Icra Iflas Kanunu uyarinca haczedilemeyecegi anlamina gelmez. Bir kamu tüzel kisisinin mal ve gelirlerinin haczedilememesi için özel yasasinda bu yönde açik bir hükmün bulunmasi gerekir.⁶

Bu hususla ilgili bir örnek verirsek: Mesela, belediye kanunu md. 15/6'ya göre; belediye'nin proje karsiligi, borçlanma yoluyla elde ettigi gelirleri, sartli bagislar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanilan mallari ile belediye tarafindan tahsil edilen vergi, resim ve harç gelirleri haczedilemez.

Ayni sekilde, Il Özel Idaresi Kanunu md. 7'ye göre; Il Özel Idaresinin proje karsiligi borçlanma yoluyla elde edilen gelirleri; vergi, resim ve harçlari, sartli bagislar ve kamu hizmetlerinde fiilen kullanilan mallari haczedilemez.

Görülügü üzere, belediye'ye veya Il Özel Idaresi'ne ait olan bir malin haczedilemezligi ancak fiili durumun tespiti ile belirlenebilir. Eger bu kurumlara ait olan bir mal, kamu hizmetinde fiilen kullaniliyorsa haczedilemez, önemli olan fiilen kullanilmasidir. Kamuya özgülenmis olmasi yeterli degildir. Dolayisiyla, mesela; belediye otobüsleri, çöp kamyonlari, itfaiye araçlari gibi mallar haczedilemez.

Bu konuda Yargitay 12. Hukuk Dairesinin, 16.02.2016 tarihli, 2015/27315 Esas Nolu, 2016/3967 Karar Sayili, kararina göre; "Belediye baskaninin makam aracinin haczi mümkündür. Çünkü bir aracinü makam araci olarak kullaniliyor olmasi, onun fiilen kamu hizmetinde kullanildigi anlamina gelmemektedir. Ayrica, kamu hizmetinin yürütülebilmesi için belediye baskaninin makam aracinin bulunmasi da gerekmez. Zaten belde sakinlerinin ortak nitelikteki gereksinimlerini karsilamak üzere kurulan belediye tüzel kisiliginin borcu varken, belediye baskaninin makam araci kullanmasi, Anayasa'ya ve Avrupa Insan Haklari Sözlesmesi'ne aykiridir ve kamu vicdanini rahatsiz eder."⁷

Köy orta mallari da haczedilemez. Çünkü, 442 sayili Köy Kanunu md. 8'e göre, köyün orta mali kanun karsisinda devlet mali gibi korunur. Ancak köyün orta mali niteliginde olmayan, malvarligindan kaynaklanan özel gelirleri haczedilebilir. Mesela, köyün özel hukuktan dogan alacaklari bu kapsamdadir.⁸

Yargitay'a göre de, köy orta mali; köy tüzel kisiliginin tasinir ve tasinmaz tüm mallarini kapsayan bir kavramdir ve köye ait tasinir ve tasinmaz mallar haczedilemez. Örnegin; köye ait mera ve otlaklar, köy hizmetleri için köylüden toplanan para ve köyün bankadaki parasi haczedilemez.⁹

bbb) Ekonomik Faaliyeti, Bedeni Çalismasina Bagli Borçlunun Meslegini Sürdürebilmesi Için Gerekli Olan Her Türlü Esya

Icra Iflas Kanunu md. 82/1-2'ye göre; Ekonomik faaliyeti, sermayesinden ziyade bedeni çalismasina dayanan borçlunun meslegini sürdürebilmesi için gerekli olan her türlü esya haczedilemez.

Burada önemli olan, borçlunun ekonomik faaliyetinin bedeni çalismasina dayanmasidir. Eger bir meslegi icra eden borçlunun kisisel çalismasi ve faaliyeti ön plana çikiyorsa, ekonomik faaliyetinin bedeni çalismasina dayandigi kabul edilebilir. Mesela; bir doktorun stetoskobu veya terzinin dikis makinesi haczedilemez.

Ancak eger sermaye, kisisel çabadan daha üstünse bu durumda bir tesebbüs söz konusu olacagi için tesebbüsün mallari haczedilebilecektir. Mesela; özel bir hastanenin bilgisayari, ultrason cihazi veya bakkalin buzdolabi ya da seyahat sirketinin otobüsü.

Her ne kadar, borçlunun meslegini sürdürebilmesi için gerekli olan esya satilamaz denilse de eger bu esyanin degeri fazlaysa, bu esya haczedilerek satilir, fakat satis bedelinden borçlunun durumuna uygun olan bir kismi, ihtiyacini karsilayabilmesi için borçluya birakilir.

ccc) Borçlu ve Ayni Çati Altinda Yasayan Aile Bireyleri Için Gerekli Esya

Icra Iflas Kanunu md. 82/1-3'e göre; Borçlu ve ayni çati altinda yasayan aile bireyleri için gerekli esya satilamaz. Bu kapsamda mesela; aile bireyleri için gerekli olan yatak, soba, elbise, mutfak esyasi, perde, koltuk takimi, buzdolabi, çamasir makinesi, bulasik makinesi, firin, hali gibi ev esyalari haczedilemez.

Ancak degeri yüksek, muhafaza etmesi ve satilmasi kolay olan televizyon, kurutma makinesi gibi esyalar borçlu ve ailesi için gerekli esyalardan degildir.¹⁰

Ancak, Yargitay tarafindan televizyonun haczedilebilecegi yönünde kararin elestirisi de doktrinde oldukça fazladir. Televizyonun bir temel ihtiyaç, lüzumlu ihtiyaç oldugu bu sebeple haczedilemeyecegi görüsü yogunluktadir. Fakat icra müdürlükleri tarafindan genel uygulamalar, televizyonun büyük ekran, lcd, internet baglantili olmasi gibi özellikler dikkate alinarak uygulamada haciz gerçeklestirilmektedir.

Borçlunun evinde iki tane buzdolabi veya çamasir makinesi varsa bunlardan biri haczedilemez. Böyle bir durumda dogal olarak korunmasi ve satilmasi kolay olan esyalar haczedilmelidir. Degeri düsük, korunmasi ve satilmasi zor olan borçluya birakilmasi, digerleri haczedilmelidir.¹¹

". Haczedilen 'Show' marka tüplü televizyonun borçluya birakilip ayni amaca hizmet eden, degeri daha yüksek olup satisi kolay olacak olan 'Vestel' marka LCD televizyonun haczedilmesi, yine ayni gerekçe ile 'Casper' marka tüplü bilgisayarin ve kasasinin borçluya birakilip 'Exper' marka bilgisayar kasasi ve LCD bilgisayar monitörünün haczi gereklidir. Ayrica, lüzumlu esya sayilmayan 'Goodmen' marka kosu bandi, 'HP' marka yazici, 'Canon' marka fotokopi makinesinin haczi isabetlidir.''¹²

Gerekli esya kavramindan ne anlasilmasi gerekir?

Yargitay'a göre; mütevazi bir yasam standardinin sürdürülebilmesi ve içinde bulunulan toplumsal statünün asgari kosullarinin korunmasina yarayan, borçlunun yasamini sürdürebilmesi için zorunlu olan her türlü esya gereklidir.

Gerekli esyanin degeri çok fazla olmadigi sürece, haczedilmezlik sikayeti dinlenmelidir.¹³

Son olarak; para, kiymetli evrak, altin, gümüs, degerli tas, antika veya süs esyasi gibi kiymetli seyler her durumda haczedilebilir.

ddd) Çiftçinin Kendisinin ve Ailesinin Geçimi Için Zorunlu Olan Esyalar, Çiftçi Olmayanlarin Meslek ve Sanati Için Gerekli Olan Araç ve Gereçleri Ile Kitaplari ve Ayrica Arabaci, Kayikçi, Hamal Gibi Küçük Nakliye Erbabinin Geçimlerini Saglayan Nakil Araçlari

Eger borçlu çiftçi ise, kendisinin ve ailesinin geçimi için zorunlu olan arazi ve çift hayvanlari (at, öküz, katir vb.) ve nakil araçlari (at veya öküz arabasi veya römork vb.) ve diger eklentiler ve tarim aletleri (tirmik, çapa, sapan vb.) haczedilemez. Nakil araçlarindan traktöre ayri bir parantez açmak gerekir. Eger traktör, borçlu ve ailesinin geçimi için zorunluysa haczedilemez ancak degilse haczedilebilir.¹⁴

Bir traktörün borçlunun haline uygun olup olmadigi, haciz anindaki sosyal durumuna ve borçlu ile ailesinin gereksinimlerine göre belirlenir. Bura­daki 'aile' terimi, genis anlamda olup, borçlu ile birlikte ayni çati altinda yasa­yan, bakmakla yükümlü oldugu kisileri kapsar.

Yargitay'a göre icra mahkemesi­nin sikâyet basvurusu üzerine ilgilinin çiftçilik meslegini devam ettirebilmesi için bu meslegi icra ettigi arazinin miktar ve niteligi de gözetilerek traktöre ge­reksinimi olup olmadigi, gereksinimi varsa sikâyete konu traktörün kiymeti ile borçlunun haline münasip traktörü edinmesi için gerekli bedel bilirkisilere tes­pit ettirildikten sonra, haczedilen traktörün kiymeti bundan fazla ise satilmasi­na karar verilmeli ve satis bedelinden yukarida nitelikleri belirlenen traktör için gerekli olan miktar borçluya birakilmali, kalani hak sahiplerine ödenmelidir. Bu ölçütleri asan nitelik ve sayidaki traktör ise maddede öngörülen amaca aykiri­dir. Borçlunun büyük ölçekte tarim arazisine sahip olmasi, çok sayida traktöre sahip olmasini gerektirmedigi gibi, çok nitelikli ve birden fazla traktöre sahip olmasi da maddenin amacina aykiridir.¹⁵

Borçlunun IIK'nun 82. maddesinin birinci fikrasinin 4. bendinden yararlanabil­mesi için asil mesleginin çiftçilik olmasi, yani geçimini çiftçilik ile saglamasi gerekmektedir.

Bunun için borçlunun kendisinin ziraat yapmasi zorunlu olmayip, tarim arazisini ortakçiya (yariciya) vermek suretiyle isletmesi veya kiraya vermesi durumunda de bu madde uyarinca haczedilmezlik sikâyetinde bulunabilir. Asil isi çiftçilik olan borçlunun yan gelir elde etmek amaciyla yan isler yapmasi çiftçilik sifatini orta­dan kaldirmaz. Böyle bir durumda, borçlunun kendisi ve ailesinin geçimi için zo­runlu olan arazinin miktari tespit edilerek borçlunun sikâyet konusu yaptigi mal veya araçlarin hangilerinin borçlunun çiftçilik mesleginin devami için zorunlu, vazgeçilmez oldugunun kesif ve bilirkisi incelemesi ile belirlenmeli ve borçlunun elde ettigi ek gelirler de dikkate alinarak hesaplama yapilmali ve olusacak sonuca göre karar verilmelidir.¹⁶

Haczedilmemesi gereken tasinir ve tasinmaz mallar ve miktarlari tespit edilirken borçlunun ve ailesinin geçimi için zorunlu olup olmadigi ve tarimsal faaliyetini sürdürebilmesi için gerekli olup olmadigi hususunun göz önünde tutulmasi gerekmektedir.¹⁷

Borçlu çiftçi degilse meslek ve sanati için gerekli olan araç ve gereç­leri ile kitaplari ve ayrica arabaci, kayikçi, hamal gibi küçük nakliye erbabinin geçimlerim saglayan nakil araçlari haczedilemez. Meslek için gerekli olan aletlerin haczedilemez sayilabilmesi için borçlunun haciz aninda bu meslegi fiilen icra etmekte ve kendisi ve ailesinin geçimi için gerekli olan parayi bu meslegin icrasi suretiyle saglamakta olmasi gerekir. Örnegin; boyacinin boya sandigi ya da hamalin el arabasi haczedilemez.

Bu konuda bir örnek karari incelersek;

Eger bu mallarin degeri fazlaysa, bu mallar haczedilir ve satilir. Ancak satis bedelinden, borçlunun durumuna uygun bir kismi; ihtiyacini karsilayabilmesi amaciyla borçluya birakilir.

eee) Borçlu ve Ailesinin Idaresi Için Gerekli Olan Hayvanlar Ile Bunlarin Üç Aylik Yem ve Yatakliklari

IIK md. 85/ 1-5'e göre; Borçlu ve ailesinin idaresi için gerekli ise borçlunun seçecegi bir süt veren mandasi ya da inegi veya üç keçisi ya da koyunu ve bunlarin üç aylik yem ve yatakliklari haczedilemez. Bu mallarin haczedilemez sayilabilmesi için borçlunun çiftçi olmasi gerekmez.

Ayrica, evcil hayvanlarin haczi ile ilgili düzenleme 5199 sayili Hayvanlari Koruma Kanunu'nda yapilmis ve kanun koyucu evcil hayvanlarin haczini yasaklamistir. Nitekim Hayvanlari Koruma Kanunu'nun 5.maddesi "ticari amaç güdülmeden bilhassa ev ve bahçesi içerisinde bakilan ev ve süs hayvanlari sahiplerinin borcundan dolayi haczedilemezler" hükmünü haizdir. Bu madde hükmü açikça evde, herhangi bir ticari amaç gütmeden yetistirilen süs hayvanlarinin (köpek, kedi gibi) haczini yasaklamaktadir.

fff) Borçlunun ve Ailesinin Yiyecek ve Yakacaklari Ile Borçlu Çiftçi Ise Tohumlugu

IIK md. 85/1-6'ya göre; Borçlunun ve ailesinin iki aylik yiyecek ve yakacaklari ile borçlu çiftçi ise ayrica gelecek mahsul için gerekli olan tohumlugu haczedilemez. Buradaki iki ay, haczi takip eden iki aydir ve ihtiyaç bu iki aya göre belirlenir.

ggg) Borçlunun Kendisini ve Ailesinin Geçinmeleri Için Zorunlu Olan Bag, Bahçe Ile Gerekli Olan Araç ve Gereç

IIK md. 82/1-7'ye göre; Borçlu bag, bahçe, meyve veya sebze yetistiricisi ise kendisi ve ailesinin geçinmesi için zorunlu olan bag, bahçe ile bu sanat için gerekli olan araç ve gereç haczedilemez. Borçlu, geçimini hayvan yetistirmek yoluyla sagliyorsa kendisini ve ailesinin geçinmeleri için zorunlu olan miktarda hayvan ve bu hayvanlarin üç aylik yem ve yatakliklari haczedilemez. Eger bu bag, bahçe ile araç ve gereçlerin degeri fazlaysa, bunlar haczedilir ve satilir. Ancak satis bedelinden, borçlunun durumuna uygun bir kismi; ihtiyacini karsilayabilmesi amaciyla borçluya birakilir. Bahçenin haczedilemez olarak nitelendirilebilmesi için islenmis olmasi gerekmektedir. Dolayisiyla ekilmeyen bahçe haczedilebilir.

hhh) Haczolunmamak Üzere Kurulmus Olan Ömür Boyu Gelirler

Icra ve Iflas Kanunu md. 82/1-8'e göre; Haczolunmamak üzere kurulmus olan ömür boyu gelirler haczedilemez.

iii) Ordu ve Kolluk (Zabita) Hizmetlerinden Malul Olanlara Baglanan Emekli Maaslari Ile Bir Kisim Maas, Tazminat ve Ikramiyeler

Icra ve Iflas Kanunu md. 82/1-9'a göre; Memleketin ordu ve kolluk (zabita) hizmetlerinden malul olanlara baglanan emekli maaslari ile bu hizmetlerden birinin ifasi nedeniyle ailelerine baglanan maaslar ve ordunun hava, denizalti mensuplarina verilen uçus ve dalis tazminat ve ikramiyeleri haczedilemez.

iii) Bir Yardimlasma Sandigi veya Dernegi Tarafindan Hastalik, Zaruret ve Ölüm Gibi Durumlarda Baglanan Maaslar

Icra ve Iflas Kanunu md. 82/1-10'a göre; Bir yardimlasma sandigi veya dernegi tarafindan hastalik, zaruret ve ölüm gibi durumlarda baglanan maaslar haczedilemez. Mesela; baro yardimlasma sandiginin ya da Kizilay'in yaptigi yardimlar haczedilemez.

jjj) Tazminat Olarak Zarar Görenin Kendisine veya Ailesine Toptan ya da Irat Seklinde Verilen veya Verilmesi Gereken Paralar

Icra ve Iflas Kanunu md. 82/1-11'e göre; Vücut veya saglik üzerine verilen zararlar için tazminat olarak zarar görenin kendisine veya ailesine toptan ya da irat seklinde verilen veya verilmesi gereken paralar haczedilemez. Mesela; haksiz eylemden kaynaklanan cismani zarardan dolayi ödenmesine karar verilen para.

kkk) Borçlunun Haline Münasip Evi

Genel olarak Icra ve Iflas Kanunu md. 82/1-12'ye göre; Borçlunun haline münasip (kendisine yeten) evi hac­zedilemez.

Ev, yerel geleneklere göre konut olarak kullanilmaya elverisli olan yerlerdir. Bagimsiz ev, apartman dairesi, payli mülki­ yet veya elbirligi mülkiyeti payi da bu anlamda ev sayilir.¹⁹

Ayrica IIK m. 82, I/12'ye paralel bir düzenleme AATUHK m. 70, I/11'de de yer almaktadir.

Bahsi geçen maddeye göre; "borçlunun haline münasip evi ancak evin degeri fazla ise bedelinden haline münasip bir yer alinabilecek miktari borçluya birakilmak üzere haczedilerek satilabilir."

Bir evin borç­lunun haline uygun olup olmadigi, onun haciz anindaki sosyal durumuna ve borçlu ile ailesinin gereksinimlerine göre belirlenir. Buradaki "aile" terimi, genis anlamda olup borçlu ile birlikte ayni çati altinda yasayan, bakmakla yükümlü oldugu kisileri kapsar.²⁰

Haczedilen evin ayni zamanda aile konu­tu oldugu durumlarda, hâline münasip ev kavrami yalnizca borçlunun degil borçlunun ve ailesinin sosyal ve ekonomik durumuna uygun olan konut bi­çiminde anlasilmalidir.²¹

Örnek mahkeme kararlarini incelersek;

".IIK'nin 82. maddesinin 1. fikrasinin 12. bendi geregince: borç­ lunun "haline münasip'' evi haczedilemez. Bu maddeye dayali haczedilmezlik sikâyetinde bulunma hakki borçlunun sahsina siki sikiya baglidir. Bir baska ifadeyle meskeniyet sikâyeti, sahsi hak niteliginde olup iddiada bulunan kisinin ihtiyaci ve haczedilen meskenin bu sahsin haline münasip olup olmadigi arastirilarak sonuçlandirilmasi gerekir. Bu nedenle, haczedilmezlik sikâyetinin incelenmesi sirasinda sikâyetçi borçlunun ölümü ha­linde mirasçilarin yargilamayi sürdürmeleri mümkün degildir.

Somut olayda, borçlu Hafize ...'in haczedilmezlik sikâyetinde bulunduktan sonra 21.12.2019 farilimde öldügü dosyada mübrez nüfus kayit örneginden anlasilmaktadir. Bu mirasçinin kendisi ve ailesinin ihtiyaci nedeniyle bu yargilamaya devam etmesi olanakli degildir. O halde, mah­kemece sikâyetçi borçlu Hafize ... m ölümü nedeniyle meskeniyet iddiasinin dayanagi ve dolayisiyla haczedilmezlik sikâyetinin konusu kalmadigindan istemin vefat eden borçlu yönünden reddi gerekirken, sikâyetin esasi incelenerek kabulüne karar verilmesi isabetsizdir."²²

"... IIK'nin 82. maddesinin 1. fikrasinin 12. bendinde: borçlunun haline münasip evinin haczolunamayacagi ifade edilmistir. Anilan yasal düzenleme uyarinca, meskeniyet sikâyeti, yalnizca takip borçlusuna ta­ unmus bir hak olup: takipte borçlu sifati tasimayan üçüncü kisinin bu si­kâyette bulunmaya hakki yoktur.

Somut olayda, sikâyetçi A. Ö.'nün yukarida deginilen yasal düzenleme ve açiklamalar uyarinca icra takibinde "borçlu" sifatini tasimamasi nedeniyle takip borçlusu Dikmen Ikan'nin ise tasinmazin maliki olmama­si sebebiyle meskeniyet sikâyetinde bulunamayacaklari açiktir. Bu du­rumda mahkemece sikâyetin aktif husumet yoklugu nedeniyle reddine karar verilmesi gerekir."

lll) Ögrenci Burslari

Icra ve Iflas Kanunu md. 82/1-13'e göre, ögrenci burslari haczedilemez.

cc) Icra Iflas Kanunu'nun 83. Maddesine Göre Bir Kismi Haczedilemeyen Mal Ve Haklar

Icra ve Iflas Kanunu md. 83'e göre bir kismi haczedilemeyen mal ve haklar sunlardir;

aaa) Maaslar, Ödenekler ve Her Türlü Ücretler

IIK m. 83'te kismen haczi caiz olan seyler sayilmistir. Buna göre, her tür ücretler, maaslar ve ödenekler, intifa haklari ve hasilati, ilama bagli olmayan nafakalar ve emekli ayliklari kismen haczedilebilir.

bbb) Intifa Haklari ve Hasilatlari

Buradan anlasilmasi gereken sey, intifa hakkinin kullanilmasidir.

ccc) Ilama Bagli Olmayan Nafakalar

Sözlesmeye dayanan nafaka alacaklari kismen haczedilebilir. Ancak ilama bagli nafakalar hiçbir sekilde haczedilemez. Çünkü mahkeme nafaka alacaklisinin geçinmesi için zorunlu olan miktari dikkate alarak nafakayi takdir etmistir.

ddd) Sigortalar Veya Emekli Sandiklari Tarafindan Tahsis Edilen Gelirler (Iratlar)

Icra Iflas Kanunu'na göre bir kismi haczedilemeyen bu mallar, ancak borçlu ve ailesinin geçinmeleri için icra memurunca takdir edilen miktar çikarildiktan sonra haczolunabilir. Fakat haczolunacak miktar bunlarin dörtte birinden az olamaz.

Yani borçlunun ücretinin tamami borçlunun ve ailesinin geçinmeleri için yeterli olmasa dahi icra müdürü, borçlunun ücretinin dörtte birini her durumda mutlaka haczetmek zorundadir. Bu en alt sinirdir, daha fazlasi da haczedilebilir. Icra memuru haczedecegi miktarin azami sinirini belirlerken borçlunun ve ailesinin gereksinimini göz önünde bulundurur. Icra memuru bu takdiri kendisi yapabilecegi gibi, bunun için bilirkisiye basvurabilir.

Anahtar Kelimeler: Hacze Kabil Olan ve Olmayan Mallar, Hacze Kabil Olan Mallar, Hacze Kabil Mallar, Hacze Kabil Olmayan Mallar.

Referanslar

• 1. ERCAN, s. 387.
• 2. Hukuk Genel Kurulu, 09.04.2008 tarihli, 2008/12-310 Karar Numarali Karar; 12. Hukuk Dairesi, 29.04.2008 Tarihli, 2008/6126 Esas Numarali, 2009/8991 Karar Numarali Karar.
• 3. PEKCANITEZ/ATALAY/SUNGURTEKIN/ÖZEKES, s. 151.
• 4. KURU, s. 232.
• 5. OSKAY/KOÇAK/DEYNEK/DOGAN s. 2336.
• 6. Hukuk Genel Kurulu, 26.02.2003, E. 2003/12-116, K. 2003/111.
• 7. 12. Hukuk Dairesi, 16.02.2016, E. 2015/27315, K. 2016/3967.
• 8. 12. Hukuk Dairesi, 24.02.2011, E.2010/13310, K. 2011/1884.
• 9. 12. Hukuk Dairesi, 24.02.2011, E.2010/13310, K. 2011/1884.
• 10. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 04.04.2013, E. 2013/3365, K. 2013/12821.
• 11. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 04.04.2013, E. 2013/3365, K. 2013/12821.
• 12. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 26.03.2013, E. 2012/27279, K. 2013/11536.
• 13. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 17.04.2015, E. 2015/1100, K. 2015/10128.
• 14. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 14.11.2013, E. 2013/26694, K. 2013/36036.
• 15. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 21.03.2018, E. 2016/30070, K. 2018/2878.
• 16. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 21.03.2013, E.2016/30070, K2018/2878.
• 17. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 14.11.2013, E. 2013/26694. K. 2013/36036.
• 18. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 04.05.2015, E. 2015/3221, K. 2015/12125.
• 19. ULUKAPI, s.84.
• 20. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 24.4.2007, E. 2007/5814. K. 2007/7966.
• 21. Anayasa Mahkemesi, 12/12/2019, BN 2016/10454 [GK], 42.
• 22. Yargitay 12. Hukuk Dairesi, 21/09/2020, E. 2020/3733, K. 2020/7289.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.