Birleşik Krallık Global Talent Vizesi (Küresel Yetenek Vizesi): Türk Sanat Dünyası İçin İngiltere'de Bağımsız Çalışma Ve Oturum Olanağı

1. Giriş

Birleşik Krallık, uzun süredir dünyanın önde gelen kültür ve sanat merkezlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Londra başta olmak üzere ülkenin pek çok şehri; tiyatro, sinema, müzik, moda, görsel sanatlar ve kültürel üretim alanlarında uluslararası ölçekte faaliyet gösteren kurumlara ve sanatçılara ev sahipliği yapmaktadır. Bu ekosistemi güçlendirmek amacıyla Birleşik Krallık, belli alanlarda öne çıkan yetenekleri ülkeye çekmek üzere özel göçmenlik rejimleri geliştirmiştir.

Bu rejimlerden biri olan Global Talent Vizesi, bilim, mühendislik, dijital teknoloji, sanat, kültür ve akademi gibi alanlarda uluslararası düzeyde tanınan liderlere (Exceptional Talent) veya geleceğin liderleri olarak görülme potansiyeli taşıyan kişilere (Exceptional Promise) yönelik olarak tasarlanmış bir vize türüdür.

Global talent vizesinin, Birleşik Krallık'ın sunduğu diğer vizelere kıyasla çok önemli bir farkı bulunmaktadır. Geleneksel çalışma vizeleri (örneğin Skilled Worker), göçmeni belirli bir işverene ve şirkete bağımlı kılan "sponsorluk" sistemi üzerine kuruludur. Bu sistemde vize, kişinin yeteneğine değil, işverenin ihtiyacına endekslidir. Oysa Global Talent Vizesi, başvuru sahibinin bireysel yetkinliğini, potansiyelini ve geçmiş başarılarını esas almaktadır.

Bu sebeple, Türkiye'de aktif olarak sanatını icra eden ve fakat kariyerini Birleşik Krallık'ta sürdürmeyi veya uluslararası ölçekte genişletmeyi planlayan sanatçılar açısından, Global Talent Vizesi son yıllarda giderek daha fazla gündeme gelmektedir.

2. Global Talent Vizesinin Hukuki Çerçevesi ve İki Aşamalı Sistem

Global Talent Vizesi, Birleşik Krallık Göçmenlik Kuralları'nın "Appendix Global Talent" başlıklı bölümünde ayrıntılı olarak düzenlenmektedir. Bu düzenlemeler, vizeye başvuru koşullarını, onay (endorsement) süreçlerini, oturum haklarını ve süresiz oturum (ILR) imkânını belirleyen temel hukuki çerçeveyi oluşturmaktadır. Vize başvuruları için iki aşamalı bir süreç öngörülmüştür: onay ve vize başvuru aşaması

2.1. Onay Aşaması (Stage 1 – Endorsement)
Başvuru sahibinin alanında "lider" veya "potansiyel lider" olduğunu gösteren belgelerle, ilgili onaylayıcı kuruma (endorsing body) başvurması gerekir. Bu aşamada, göçmenlik otoritesinden önce, başvuru sahibinin mesleki yeterliliği ve potansiyeli alanında yetkili kurum tarafından değerlendirilir.

2.2. Vize Başvurusu Aşaması (Stage 2 – Visa Application)
Onay alındıktan sonra, İçişleri Bakanlığı'na (Home Office) vize başvurusu yapılır. Bu aşamada göçmenlik kuralları, mali yeterlilik ve genel uygunluk kriterleri değerlendirilir.

Bazı durumlarda, Nobel, BAFTA, Grammy, Oscar gibi İçişleri Bakanlığı tarafından "prestijli ödül" olarak tanımlanan belirli ödüllerin sahipleri için onay aşamasına gerek kalmaksızın doğrudan vize başvurusu yapılabilmektedir. Prestijli ödüllerin listesine buradan ulaşılabilir.

3. III. Sanat ve Kültür Alanında Global Talent Vizesi

3.1. Global Talent Vizesi Onaylayıcı Kurumları (Endorsing Body)

Yukarıda da açıklandığı üzere, küresel yetenek vizesi, sadece sanat dünyası ile sınırlı olmayıp, akademi ve bilim dünyasında tanınmış kişiler için de başvurulabilecek özel bir vize türüdür. Bu sektörlerin birbirinden çok farklı dinamikleri olması ve vizenin koşulları gereği farklı alanlar ve disiplinlerden başvuran kişilerin yetkinliklerinin tespit edilmesi gerekmesi sebebiyle, farklı alan ve disiplinler için farklı onaylayıcı kurumlar belirlenmiştir:

Bu kurumlar, başvuru sahibinin geçmiş başarılarını, portföyünü ve Birleşik Krallık'ın yaşamına yapabileceği katkıyı değerlendirmekle yükümlüdür. Her kurumun kendi alanına özgü, detaylı onay kriterleri bulunmaktadır.

3.2. Kimler Başvurabilir? Sanatçı Profilleri

Sanat ve kültür alanında Global Talent Vizesi'ne başvurabilecek sanatçılar şunlardır:

• Film ve televizyon alanında çalışanlar:
  Aktörler, yönetmenler, yapımcılar, senaristler, görüntü yönetmenleri, kostüm tasarımcıları, animatörler, post-prodüksiyon ve görsel efekt uzmanları,
• Sahne sanatları:
  Tiyatro, dans ve performans alanında oyuncular, koreograflar, yönetmenler ve yaratıcı ekip üyeleri,
• Müzik:
  Müzisyenler, besteciler, şefler, prodüktörler ve performans sanatçıları,
• Görsel sanatlar:
  Ressamlar, heykeltıraşlar, fotoğrafçılar, yeni medya sanatçıları ve disiplinlerarası üretim yapan sanatçılar,
• Moda ve tasarım:
  Moda tasarımcıları, kreatif direktörler ve moda endüstrisinde yenilikçi tasarımlar üreten profesyoneller,
• Küratörlük ve kültürel programlama:
  Küratörler, sergi ve festival programcıları, sanat yöneticileri,
• Kültürel miras ve kurumlar:
  Müzelerde, galerilerde veya kültürel miras alanında çalışan uzmanlar.

Genel beklenti, başvuru sahibinin profesyonel düzeyde sanatını icra ediyor olması, eserlerinin ulusal ve tercihen uluslararası ölçekte görünür olması, seçili sergilerde, festivallerde veya programlarda yer alması, mümkünse ödüller, burslar veya destek programları ile tanınmış olmasıdır.

3.3. Onay (Endorsement) Süreci

Sanat alanındaki onay başvuruları, iki ana kategori altında değerlendirilmektedir:

1. Exceptional Talent (Olağanüstü Yetenek):
   Halihazırda uluslararası düzeyde tanınan, kariyerinde belirgin bir olgunluk seviyesine ulaşmış sanatçılar ve kültür profesyonelleri.
2. Exceptional Promise (Olağanüstü Potansiyel):
   Kariyerinin daha erken aşamalarında olan, ancak eserleri ve projeleriyle gelecekte alanında lider konuma gelebileceği yönünde güçlü işaretler taşıyan kişiler.

Buna ek olarak, belirli prestijli ödüllerin sahipleri için, onay aşamasına gerek kalmaksızın doğrudan vize başvurusu yapılmasına imkân tanıyan özel bir yol tanımlanmıştır. Sanat ve kültür ile film/televizyon alanındaki bu ödüller, ilgili resmi listelerde ayrıntılı biçimde sayılmaktadır.

3.4 Film ve Televizyon Alanında Onay Kriterleri:

Film, televizyon, animasyon, post-prodüksiyon ve görsel efekt sektörlerinde PACT (the Producers' Alliance for Film and Television) onaylayıcı kurumdur ve sadece Exceptional Talent kategorisinde onay vermektedir. PACT tarafından verilen onay kriterleri esasen ödüllerle sağlanan tanınırlığa dayanmaktadır.

Bu doğrultuda başvurucunun aşağıdaki kriterlerden en az birinin karşılanması gerekir:

• Bir Akademi Ödülü, İngiliz Film ve Televizyon Sanatları Akademisi (BAFTA) ödülü (yalnızca Film, Televizyon, Televizyon Zanaatları, Cymru, Scotland ve Oyun ödülleri), bir Altın Küre veya bir Emmy Ödülünün kazanmış olması; veya
• Son 10 yıl içinde bir Akademi Ödülü, BAFTA ödülü (Film, Televizyon, Televizyon Zanaatları, Cymru, Scotland ve Oyun ödülleri), Altın Küre veya Emmy Ödülü için aday gösterilmiş olması ya da bu ödüllerden birini kazanma veya aday gösterilme sürecine önemli katkıda bulunmuş olması; veya
• Son 15 yıl içinde en az 2 kez Akademi Ödülü, BAFTA ödülü (Film, Televizyon, Televizyon Zanaatları, Cymru, Scotland ve Oyun ödülleri), Altın Küre veya Emmy Ödülü için adaylık elde etmiş olmasu; veya
• Uluslararası dağıtım satışları, medya tanınırlığı ve PACT'in Önemli Endüstri Listesi'nde yer alan belirli ödül kombinasyonları aracılığıyla kayda değer sektör tanınırlığına sahip olması.

3.5 Sanat ve Kültür Alanında Onay Kriterleri:

Arts Council England, birleşik sanatlar, dans, edebiyat, müzik, tiyatro, görsel sanatlar (galeri ve müzelerde sanatsal bağlamda çalışanlar dahil) alanlarında Sanat ve Kültür Global Talent vizesi başvurusunu inceleyip onaylayan kurumdur. Bir başvuru sahibinin Arts Council England tarafından Sanat ve Kültür kategorisinde onay alabilmesi için, uluslararası düzeyde sergilenen, dağıtılan veya yayımlanan üstün nitelikli eserler üretiminde profesyonel olarak yer alması gerekir.

Exceptional Promise başvuru sahiplerinin kariyerlerinin erken aşamasında olmaları beklenir. Kariyerinin daha ileri aşamalarında olan başvuru sahipleri ise Exceptional Talent kriterleri kapsamında başvurmalıdır.

Başvuru sahibi, son 5 yıl içinde kendi alanında düzenli olarak profesyonel uygulayıcı olarak çalışmış olmalı ve Exceptional Talent başvuruları için en az iki ülkede güçlü bir geçmiş, Exceptional Promise başvuruları için ise bir veya daha fazla ülkede gelişmekte olan bir geçmiş sunmalıdır.

Exceptional Talent kapsamında başvuru yapan kişinin, aşağıda belirtilenler arasında en az iki kanıt sunması gerekmektedir:

• Medya Tanınırlığı: En az iki ülkeden (ikamet edilen ülke dahil olabilir) başvuru sahibinin bireysel olarak, bir grubun adıyla veya katkıda bulunan kişi olarak (örneğin uluslararası tanınmış bir orkestra veya dans topluluğu) önemli medya tanınırlığına sahip olduğuna dair en az iki örnek.
• Ödüller: En az bir uluslararası mükemmeliyet ödülünü kazanmış olmak veya kazanılmasına önemli katkıda bulunmuş olmak.
• Performanslar, Yayınlar veya Sergiler: En az iki ülkeden (ikamet edilen ülke dahil olabilir) başvuru sahibinin profesyonel performans, yayın veya sergilerinin uluslararası düzeyde önemli kabul edildiğine dair kanıt, ya da bireysel olarak, bir grubun adıyla veya katkıda bulunan kişi olarak eserlerinin geniş uluslararası dağıtım ve satışına dair kanıt.

Exceptional Promise kapsamında başvuru yapan kişinin ise aşağıda belirtilenler arasından en az iki kanıt sunması gerekir:

• Medya Tanınırlığı: En az bir ülkeden (ikamet edilen ülke dahil olabilir) başvuru sahibinin bireysel olarak, bir grubun adıyla veya katkıda bulunan kişi olarak son dönemde medya tanınırlığına sahip olduğuna dair en az iki örnek.
• Ödüller: En az bir uluslararası mükemmeliyet ödülünü kazanmış olmak, aday gösterilmiş olmak, kısa listeye alınmış olmak veya bu süreçlere önemli katkıda bulunmuş olmak.
• Performanslar, Yayınlar veya Sergiler: En az bir ülkeden (ikamet edilen ülke dahil olabilir) başvuru sahibinin profesyonel performans, yayın veya sergilerinin alanında tanınmış olduğuna dair kanıt, ya da bireysel olarak, bir grubun adıyla veya katkıda bulunan kişi olarak eserlerinin uluslararası dağıtım ve satışına dair kanıt.

4. Vize Başvurusu (Stage 2) ve Oturum Statüsü

Onay alındıktan sonra, ikinci aşamada Home Office'e vize başvurusu yapılır. Başvuru çevrimiçi olarak gerçekleştirilir ve genellikle 3 hafta içinde sonuçlandırılmakla birlikte, süreç süreleri dönemsel olarak değişebilmektedir.

Global Talent Vizesi'nde başvuru sahibi, 1 ile 5 yıl arasında bir vize süresi talep edebilir. Vize alındıktan sonra, sanatçı Birleşik Krallık'ta:

• Serbest çalışabilir,
• Kendi sanat stüdyosunu veya yaratıcılık odaklı girişimini kurabilir,
• Kurumlarla proje bazlı sözleşmeler yapabilir.

5. Sanatçılar İçin Küresel Yetenek Vizesinin Sunduğu Haklar ve Avantajlar

5.1. Genel Haklar

Global Talent Vizesi, sanatçılar açısından diğer birçok çalışma vizesine kıyasla daha esnek ve üretime odaklı bir statü sunar. Öne çıkan avantajları şöyle özetlemek mümkündür:

• Çalışma özgürlüğü:
  Belirli bir işverene sponsorluğa bağlı olmadan, serbest veya proje bazlı çalışma imkânı.
• Aile bireylerinin dahil edilmesi:
  Eş ve çocukların "dependant" statüsünde vizeye dahil edilebilmesi.
• Sponsorluk gerekmemesi:
  Klasik anlamda bir "sponsor işveren" şartı bulunmaması; üretimin niteliği üzerinden değerlendirme yapılması.
• Yatırım veya yüksek sermaye şartının bulunmaması:
  Yüksek miktarda yatırım yapma veya belirli bir sermayeyi ülkeye getirme zorunluluğu olmamasi..

• İlk başvuruda ve uzatma surecinde, İngilizce dil sınavını geçme zorunluluğunun olmaması (Ancak süresiz oturum (yerleşim) hakkı elde edebilmek için yeterli düzeyde İngilizce bilgisine sahip olunması zorunludur).

• Gelir çeşitliliği:
  Sanat satışları, telif gelirleri, performans ücretleri, danışmanlık ve benzeri farklı gelir kaynaklarının tek çatı altında yürütülebilmesi.

5.2. Süresiz oturum (ILR) ve İngiliz Vatandaşlığı Hakkı:

Global Talent Vizesi sahipleri kural olarak Olağanüstü Yetenek statüsünde olanlar için 3 yıl, Olağanüstü Potansiyel statüsünde olanlar için ise 5 yıllık ikamet süresini tamamladıktan sonra, belirli ikamet şartları ve diğer kriterleri karşılamaları hâlinde Birleşik Krallık'ta süresiz oturum izni, yani Indefinite Leave to Remain ('ILR') başvurusu yapma hakkı elde etmektedir. ILR sonrası ise, şartların karşılanması hâlinde İngiliz vatandaşlığına başvuru yolu açılmaktadır.

6. Sonuç

Global Talent Vizesi, sanat ve kültür alanında faaliyet gösteren ve uluslararası ölçekte üretim yapmayı hedefleyen sanatçılar için, Birleşik Krallık'ta çalışma ve yerleşme imkânı tanıyan esnek ve prestijli bir statü sunmaktadır. Bu statü, sanatın öznel ve yaratıcı doğası ile göç hukukunun somut kriterlerini bir araya getiren, dikkatli hazırlanması gereken bir başvuru sürecine dayanır.

Türkiye'den başvurmayı düşünen sanatçılar açısından, sürecin merkezinde; ulusal ve uluslararası tanınırlığın belgelenmesi, üretimin sürekliliğinin gösterilmesi ve Birleşik Krallık kültür sahnesine katkı potansiyelinin ikna edici biçimde ortaya konulması yer almaktadır. Bu unsurların, sağlam bir hukuki çerçeve ve özenle hazırlanmış bir başvuru dosyası ile bir araya getirilmesi, Global Talent Vizesi sürecinde başarı şansını önemli ölçüde artıracaktır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.