ÖZET
Isbu makalemizde sermaye sirketlerinde gerçeklesen sermaye artirimi sonucunda, meydana gelen yeni hisselerin iktisap tarihinin belirlenmesinde sirketin mevcut pay sahiplerinin rüçhan hakkinin etkisi güncel mevzuat ve özelgeler kapsaminda ele alinmaktadir.
Anahtar Kelimeler: Sermaye Artirimi, Rüçhan Hakki, Hisse Senetlerinin Iktisap Tarihi.
GIRIS
Sermaye bir sirketin toplam malvarligini ifade etmekte olup; sirketler var olan malvarliklarini arttirmak, ek kaynak yaratmak amaciyla sermayelerini arttirmaktadir. Sermaye artiriminin gerçeklesmesi sonucunda, sirketin büyümesinin de bir sonucu olarak ortaya yeni hisseler çikar ve söz konusu hisseler, kural olarak pay sahiplerine, sirkette sahip olduklari paylar oraninda dagitilir. Makalemizin ilerleyen bölümlerinde daha detayli bahsedilecegi üzere, bu yeni hisselerin ortaklar tarafindan ne zaman iktisap edilecegi hususu hisse devri durumunda sürenin hesaplanmasi açisindan önem arz etmektedir.
1. ORTAKLAR HISSELERI NE ZAMAN IKTISAP ETMIS SAYILIR?
Hisseler, satin alma, yeni sirket kurulusu, var olan bir sirkete istirak etme veya halihazirda ortagi oldugu bir sirketin sermayesinin artmasi yoluyla iktisap edinilmektedir. Bu bakimdan satin alma yoluyla edinilen istirak hisseleri açisindan elde etme tarihi bu hisselerin devralindigi tarihtir.1 Yeni sirket kurulusu yahut mevcut sirkete sonradan nakden veya ayni sermaye konulmasi suretiyle elde edilen hisselerin edinim tarihi ise kurulus veya sermaye artirimi isleminin tescil tarihidir. Ancak burada tartismali olan husus iç kaynaklardan yapilan sermaye artirimi yoluyla olusan yeni hisselerin edinim tarihinin sermaye artiriminin tescilinden öncesi bir tarihte edinilmis sayilmasidir. Bu konuda geçmisten beri benimsenen uygulama, sermaye veya kâr yedeklerinin sermayeye ilavesi sonucu olusan ve bedelsiz olarak iktisap edilen bu hisselerin, söz konusu bedelsiz hisse edinimine dayanak teskil eden hisselerin edinim tarihinde elde edilmis sayilmasi yönündedir2.
- RÜÇHAN HAKKI KAVRAMI VE HISSELERIN IKTISAP TARIHINE ETKISI
Rüçhan hakki 6102 sayili Türk Ticaret Kanunu ("TTK")'nun sermaye artiriminin düzenlendigi bölümünde, 461. maddede düzenlenmis olup mezkûr madde asagidaki gibidir:
"(1) Her pay sahibi, yeni çikarilan paylari, mevcut paylarinin sermayeye oranina göre, alma hakkini haizdir.
(2) Genel kurulun, sermayenin artirimina iliskin karari ile pay sahibinin rüçhan hakki, ancak hakli sebepler bulundugu takdirde ve en az esas sermayenin yüzde altmisinin olumlu oyu ile sinirlandirilabilir veya kaldirilabilir. Özellikle, halka arz, isletmelerin, isletme kisimlarinin, istiraklerin devralinmasi ve isçilerin sirkete katilmalari hakli sebep kabul olunur. Rüçhan hakkinin sinirlandirilmasi ve kaldirilmasiyla, hiç kimse hakli görülmeyecek sekilde, yararlandirilamaz veya kayba ugratilamaz. ...
...
(4) Rüçhan hakki devredilebilir.
(5) Sirket, rüçhan hakki tanidigi pay sahiplerinin,
bu haklarini kullanmalarini, nama yazili paylarin devredilmelerinin esas sözlesmeyle sinirlandirilmis oldugunu ileri sürerek engelleyemez."
Bu bakimdan, rüçhan hakki bir sirkette mevcut pay sahibinin sirkette yeni çikarilan paylari öncelikli olarak alma hakki olup bu özelligi bakimindan bir ön alim hakkidir. Söz konusu madde uyarinca, her pay sahibinin kural olarak rüçhan hakki mevcuttur.
Sermaye artirimi dolayisiyla iktisap edilen hisse senetlerinin iktisap tarihlerinin belirlenmesini de düzenleyen ve 23.03.2000 tarihli Resmi Gazete'de yayimlanan "232 No.lu Gelir Vergisi Genel Tebligi ("Teblig")"nin 2. maddesinin 1. fikrasi asagidaki gibidir:
"Hisse senetlerinin elden çikarilmasindan dogan kazançlarin vergilendirilmesinde, sermaye ve kâr yedeklerinin sermayeye eklenmesi dolayisiyla sahip olunan hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak, daha önceden sahip olunan hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alinacaktir..."
Teblig'den de görülecegi üzere, iç kaynaklarin sermayeye eklenmesi yoluyla edinilen hisseler her ne kadar sermaye artiriminin tescil edildigi tarihte olsa da vergisel açidan eger mevcut hisse sahibi bu hisseleri iktisap etmisse yani makalemizin bir sonraki bölümünde de detayli açiklanacagi üzere rüçhan hakki sahibi iç kaynaklardan sermayeye eklenen bu hisseleri iktisap etmisse tescil tarihi degil, hisselerin edinim tarihi esas alinacaktir.
Nitekim, Istanbul Vergi Dairesi Baskanligi'nin 23.02.2012 tarih ve B.07.1.GI- B.4.34.16.01-GVK mük.80-712 sayili ve "Sermaye artiriminda bulunarak hisse senedi bastirmadan yapilan hisse satisindan elde edilecek kazancin vergilendirilmesi" konulu özelgesinde de sermayenin iç kaynaklardan artirilmasi yoluyla elde edilen hisseler bakimindan iktisap tarihi olarak sermaye artirim tarihi degil rüçhan hakkina sahip ortak bakimindan hisseyi aldigi tarihin esas alinacagi düzenlenmistir:
". 257 seri no.lu Gelir Vergisi Genel Tebliginin "2.4.1.4. Sermaye artirimlari dolayisiyla sahip olunan hisse senetlerinin alis tarihi ve bedelleri" baslikli bölümünde ise; "Sermaye ve kâr yedeklerinin sermayeye eklenmesi dolayisiyla sahip olunan hisse senetlerinin alis tarihi olarak daha önceden sahip olunan hisse senetlerinin alis tarihi esas alinacaktir. Bedelli sermaye artirimi sebebiyle rüçhan hakki kullanilmak suretiyle itibari degerleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de alis tarihi olarak, sahip olunan eski hisse senetlerinin alis tarihi esas alinacaktir.
Sirketlerin sermaye yedekleri ile sermaye artiriminda bulunmalari halinde, bu islem sonrasinda gerek önceden sahip olunan gerekse sermaye artirimi dolayisiyla alinan hisse senetlerinin alis bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin alis bedelinin, sermaye artirimi sonrasinda sahip olunan toplam hisse senedi sayisina bölünmesi suretiyle tespit edilecektir.
Kâr yedekleri kullanilmak suretiyle sermaye artiriminda bulunulmasi halinde, bu islem dolayisiyla sahip olunan hisse senetlerinin alis bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin alis bedeli ile yeni alinan hisse senetlerinin itibari degerleri toplaminin sermaye artirimi sonrasinda sahip olunan toplam hisse senedi sayisina bölünmesi suretiyle hesaplanacaktir.
Hisse senedi sahipleri tarafindan rüçhan hakki kullanilmak suretiyle itibari degerleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de alis bedeli, daha önce sahip olunan hisse senetlerinin alis bedeli ile yeni alinan hisse senetleri için ödenen bedelin toplaminin sermaye artirimi sonrasinda sahip olunan toplam hisse senedi sayisina bölünmesi suretiyle hesaplanacaktir." düzenlemesine yer verilmistir.
Bu hüküm ve açiklamalardan da anlasilacagi üzere, ortagi oldugunuz sirketin geçmis yil kârlari ile yasal yedeklerinin sermayeye ilavesi veya yetkili organ karari ile ortaklarin taahhüdüne bagli olarak sermayenin artirilmasi yeni bir edinim olmayacagi gibi geçmis yil kârlari ile yasal yedeklerin sermayeye, ilavesi mukabili sahip olunan bu hisselerin iktisap tarihinin tespitinde daha önce sahip olunan hisse senetlerinin alis tarihinin dikkate alinmasi gerekmekte olup bedelli sermaye artirimi sebebiyle rüçhan hakki kullanilmak suretiyle itibari degeri ödenerek sahip olunan hisse senetlerinin iktisap ta rihi olarak da sahip olunan eski hisse senetlerinin alis tarihinin dikkate alinmasi gerekmektedir.
Bu itibarla, söz konusu satis isleminin, hisse senedi bastirilmis ve hisse senedi yerine geçen geçici ilmühaberle temsil edilen tam mükellef kuruma ait ortaklik hisselerinin iktisap tarihinden itibaren iki yildan fazla süre ile elde tutulduktan sonra satilmasi seklinde gerçeklestirilmesi durumunda, satistan dogan kazanç vergilendirilmeyecektir. Ancak sahibi bulundugunuz söz konusu bastirilmis hisse senetlerinin veya hisse senedi yerine geçen geçici ilmühaberlerin bu süre dolmadan satisi halinde ise elde edilecek kazancin, GVK'nun mükerrer 80. maddesinin birinci fikrasinin (1) numarali bendi kapsaminda deger artis kazanci olarak vergilendirilmesi gerekmektedir."
Ayrica Teblig'in yine 2. maddesinin 1. fikrasina göre: "Sirketler tarafindan sermaye artirimina gidildigi durumlarda, ortaklar rüçhan haklarini kullanmak suretiyle artirilan sermayeyi temsil eden hisse senetlerini almaktadirlar. Hisse senedi sahipleri tarafindan rüçhan hakki kullanilmak suretiyle itibari degerleri ödenerek sahip olunan hisse senetleri yönünden de iktisap tarihi olarak sahip olunan eski hisse senetlerinin iktisap tarihi esas alinacaktir. Ortaklarin rüçhan haklarini sinirlamak suretiyle sermaye artirimini temsil eden hisse senetlerinin satilmasi durumunda ise yeni bir alim isleminin gerçeklestigi kabul edilecektir."
Söz konusu maddelerde açiklandigi üzere, sermaye artiriminda mevcut ortaklarin rüçhan haklarini kullanmak suretiyle, artirilan sermayeyi temsil eden yeni hisselere nominal bedel ödeyerek sahip olmalari durumunda iç kaynaktan yapilan sermaye artirimlarinda oldugu gibi yeni olusan hisselerin edinim tarihi olarak rüçhan hakkina dayanak teskil eden hisselerin edinim tarihi kabul edilmektedir3.
Bu husus, 1 No.lu KV Tebligi'nin 5.6.2.3.1.1. no.lu bölümünde kurumlar açisindan da teyit edilmistir: "Bunun disinda, rüçhan hakki dolayisiyla itibari degerinden farkli bir degerle hisse senedi iktisap edilmesi durumunda bu hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak, eski hisse senetleriyle iliskilendirilmeksizin, fiilen kurumun aktifine girdikleri tarih esas alinacaktir."
SONUÇ
Mevcut mevzuat hükümleri ve Idare tarafindan verilmis özelgeler kapsaminda bir inceleme yapildiginda, hem gelir vergisi mükellefleri hem de kurumlar vergisi mükelleflerinin hisseleri iktisap tarihi hususu önem arz etmekte olup sermaye ve kâr yedeklerinin sermayeye eklenmesi yoluyla yapilan sermaye artirimi dolayisiyla ortaya çikan hisse senetlerinin iktisap tarihi, pay sahiplerinin önceki hisse senetlerinin iktisap tarihi olarak kabul edilmelidir.
Footnotes
1 Mehmet MAÇ, "Anonim Sirketlerde Hisse Devrinin Geçerli Olmasi Için Gerekli Hukuki Sartlar ve Islemler", Lebib Yalkin, Temmuz 2010.
2 Mehmet MAÇ, "2 Yillik Sürelerin Hesabi Açisindan Istirak Hisselerinin Elde Edilme Tarihinin Tespitine Iliskin Mevzuat ve Idari Görüsler", Yaklasim, Eylül 2011.
3 MAÇ, a.g.m., 2011
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
