5411 sayılı Bankacılık Kanunu'nun Geçici 32'nci maddesi ile Türkiye'deki bankalar, finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleriyle finansal güçlük içinde bulunan ancak finans sektörüne olan borçlarının yeniden yapılandırılması yoluyla faaliyetine devam etmesi olanaklı bulunan (haklarında iflas kararı bulunan borçlularhariç) kredi borçlularına kredi borçlarının çerçeve anlaşma ve sözleşmeleri kapsamında yapılandırılması imkanı sağlanmıştır.
Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmesi (FYY), konkordato ve iflas süreçlerine göre bazı önemli farklılıklara ve avantajlara sahiptir. Konkordato, borçlunun alacaklıları ile anlaşarak borçlarının bir kısmının silinmesini veya vadelerinin yeniden düzenlenmesini içerirken, iflas süreci, borçlu şirketin tasfiyesi ve malvarlığının alacaklılara dağıtılması ile sonuçlanan daha kesin ve zorlayıcı bir yöntemdir. FYY ise, konkordatodan farklı olarak, borçların silinmesi veya azaltılması yerine vadelerin uzatılması, faiz oranlarının düşürülmesi veya ödeme planlarının yeniden düzenlenmesi gibi esnek çözümler sunar. Ayrıca, FYY sürecinde borçlu şirket faaliyetlerine devam eder ve iflas gibi ticari faaliyetlerin tamamen durmasına yol açan bir durumdan kaçınılır.
Geçici 32'nci madde hükmü ile finansal yeniden yapılandırma kapsamında yapılan işlemlere önemli hukuki, mali ve vergisel kolaylıklar ve avantajlar tanınmıştır. Ancak uygulamasında bazı sorunlar yaşanmaktadır.
Finansal yeniden yapılandırma kapsamında sağlanan avantajların ilki durumun korunması sürecidir.
1-Durumun korunması süreci; durumun korunması süreci, tarafların gerek kendi aralarındaki gerekse borçlu ile olan mevcut hukuki statünün, teminat yapısının, ilişki düzeyinin ve borçlu ile ortaklarının varlıklarının, öngörülen makul bir müzakere süresi boyunca korunmasını içeren bir süreçtir 1. Alacaklı Kuruluşlar durumun korunması sürecinin devam edip etmeyeceğine ilk Alacaklı Kuruluşlar Konsorsiyumu (AKK) toplantısında karar verir. Bu konuya ilişkin herhangi bir karar alınmazsa alacaklı kuruluşların kararının durumun korunması sürecinin devam etmesi yönünde olduğu kabul edilir 2.
Bu süreçte Alacaklı Kuruluşlar tarafından borçlu hakkında yapılandırma konusu alacaklara ilişkin olarak; icra takibi yapılamaz, zamanaşımı ve hak düşürücü süreler nedeniyle hak kaybına yol açacak durumlar hariç olmak üzere mevcut takiplere devam edilemez, yeni takipler açılamaz ve diğer yasal yollara başvurulamaz.
Uygulamada ise; zamanaşımı ve hak düşürücü süreler nedeniyle hak kaybına yol açacak durumlar hariç tutulduğundan itirazın iptali davaları açılmakta ve yargılamalarına devam edilmektedir. Yargılama sürecinin uzunluğu dikkate alındığında; dava hemen sonuçlanmamaktadır. Sonuçlansa dahi icra takibine devam edilip edilememesi tereddüt yaratmaktadır.
Doktrinde; PEKSÖZ'ün konu hakkındaki görüşü ise; "İtirazın iptali davası açıldıktan sonra borç yapılandırılması için HMK m. 165 anlamında idari makama başvurulması bekletici mesele yapılabilir. Ancak dava devam ederken yapılandırma plânına göre ödemelerin yapılması, bekletici mesele konusu teşkil edemez. Çünkü sözleşmenin ifasının tamamlanması HMK m. 165 kapsamına girmez. Borç yapılandırma sözleşmesinin mahkeme içi sulhe dönüşmesi halinde, sulh sözleşmesinde icra inkâr tazminatı hakkında ne yönde anlaşma yapıldığına dikkat etmek gerekir. Sulh sözleşmesinde icra inkâr tazminatına yönelik düzenleme yapılmamışsa tarafların tazminat talebinden vazgeçtikleri kabul edilir. Ancak yapılandırma sözleşmesinin mahkeme içi sulhe dönüşmediği ihtimalde, icra inkâr tazminatına karar verilmesi gerekebilir3.
Öte yandan; finansal yeniden yapılandırma sözleşme metinlerinde kredi borçlusundan alınan beyan ve taahhütler arasında haklarında hiçbir idari hukuki ve cezai dava tahkim yargılaması bulunmadığı da yer almaktadır. Bu halde kredi borçluları tarafından itirazın iptali vs sair davaların istisna tutulması talep edilmekte; kabul görmemesi halinde ise ön şartlardan biri olan bu husus sağlanmadığından bahisle Finansal yeniden yapılandırma süreci sonlandırılabilmektedir.
2-Harç muafiyeti; finansal yeniden yapılandırma kapsamında sağlanan avantajların bir diğeri harç muafiyetinin sağlanmasıdır.
Bankacılık Kanunun Geçici 32/a maddesi uyarınca; finansal yeniden yapılandırma kapsamında yapılacak işlemler; cezaevi harcı ve 492 sayılı harçlar kanununa göre alınan harçlar (Yargı harcı dâhil) harçtan muaftır. Kanun hükmü açık olup, icra takip dosyaları kapsamında tahsil edilen alacak bedelleri üzerinden alınan icra tahsil harcı da 492 sayılı Harçlar Kanununa göre alınan harçlardan yargı harçlarından olup harç muafiyeti kapsamındadır.
Bu nedenle de finansal yeniden yapılandırma sürecinde olan borçluların faaliyetinin devamını sağlamak ve sözleşmenin uygulanabilirliğini temin için kredi borçlusu hakkında finansal yeniden yapılandırma sözleşmesi öncesinde açılan icra takip dosyaları kapsamında uygulanan kredi borçlusunun menkul, gayrimenkul malları ile üçüncü kişiler nezdinde mevcut hak ve alacakları ile diğer sair tüm hacizlerin harçsız kaldırılması gerekmektedir.
Uygulamada ise; icra müdürlüklerinin birçoğu hacizlerin harçsız kaldırılmasına dair talepleri kanunun açık hükmüne rağmen ret kararı verilmektedir. Ret kararı üzerine icra hukuk mahkemesi nezdinde icra memurluk işlemi şikâyeti yolu ile hakim kararı ile sorun çözülmektedir. İcra hukuk mahkemesi hakimleri kanuna uygun harçsız kaldırma kararı vermekte ise de kararın verilmesi yargının iş yükü kapsamında sürece uzun bir zaman alabilmektedir. Dolayısıyla da hacizler zamanında kaldırılmadığında borçlunun ticari faaliyeti ve nakit akışı etkilenmektedir.
3-Finansal yeniden yapılandırma kapsamında sağlanan avantajların bir diğeri vergisel kolaylıklardır.
I-Finansal yeniden yapılandırma işlemleri damga vergisi, BSMV ve KKDF'den muaftır.
§ Kurumlar vergisi mükellefi olan borçlular tarafından borçlarına karşılık alacaklı kuruluşlara devredilen taşınmazlar, iştirak hisseleri, kurucu senetleri ve intifa senetleri ile rüçhan haklarının devrinden elde edilen hasılatın bu borçların tasfiyesinde kullanılan kısma isabet eden kazançların tamamı ile alacaklı kuruluşların bu şekilde elde ettikleri söz konusu kıymetlerden taşınmazların satışından doğan kazançların %50'lik, diğerlerinin satışından doğan kazançların %75'lik kısmı kurumlar vergisinden istisnadır.
§ Yine; borçluların aktifinde yer alan taşınmaz ve iştirak hisselerinin alacaklı kuruluşlara devir ve teslimi ile bu taşınmaz ve iştirak hisselerinin alacaklı kuruluşlarca devir ve teslimi KDV'den istisnadır.
Ancak bu belirtilen istisnalar, alacaklı kuruluşların çerçeve anlaşmaları kapsamındaki işlemleri dolayısıyla doğrudan veya dolaylı edindikleri varlıkları ve teminatları, alacaklı kuruluşların kendi aralarında veya borçluya devri hariç, elden çıkardıkları hallerde uygulanmamaktadır 4.
II- Tahsil imkânı kalmayan kredilerin kayıttan düşülmesi ve değersiz alacak sayılması; Özel karşılık ayrıldıktan sonra tahsil imkanı kalmaması nedeniyle kayıttan düşülen kredilerin Vergi Usul Kanununun 322ncimaddesi hükümleri kapsamında değersiz alacak sayılmasına imkan tanınmıştır.5
III-Teşvik belgelerinin, ihracat taahhütlerinin, kredi garanti kurumları tarafından verilen garanti ve kefaletlerin sürelerinin uzaması;
Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmelerine göre borçları yeniden yapılandırılan borçlular tarafından alınmış olan,
§ Teşvik belgelerinin süreleri,
§ İhracat taahhüt süreleri,
§ 28/3/2002tarihli ve 4749 sayılı Kamu Finansmanı ve Borç Yönetiminin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun geçici 20ncimaddesi çerçevesinde sağlanan kefaletleri de içermek üzere kredi garanti kurumları tarafından verilen garanti ve kefaletlerin süreleri, yapılandırma sözleşmeleri ile belirlenen süreler kadar uzatılmış sayılacaktır 6.
Bu madde hükümlerine göre finansal yeniden yapılandırma kapsamına alınan bir borçlunun borçlarının sözleşmenin imza tarihini izleyen yılın başından itibaren iki yıl içerisinde tekrar finansal yeniden yapılandırmaya konu edilmesi hâlinde, bu madde hükmünde belirtilen vergi istisnaları ve teşvikler uygulanmayacaktır. Sözleşmeler ile uygulamaya konulan işlemlerin gerçekleşmemesi halinde dahi, uygulanmış olan vergi, fon ve harç istisnaları geri alınmayacaktır.
KOBİ'lerin finansal yeniden yapılandırmaya daha etkin katılımı için özel teşvikler geliştirilmelidir.
4-Alacaklı kuruluşların çerçeve anlaşmasından kaynaklanan yükümlülüklerini yerine getirmemeleri halinde ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların hakem kurulu tarafından çözülmesi öngörülmüştür. Hakem kurulunun kararları taraflar için bağlayıcıdır. Uygulamada; hakem kurulu kararlarına uymayan Alacaklı Kuruluşlar yönünden nasıl bir uygulama yapılacağı konusunda herhangi bir hüküm getirilmemiştir.7 Bu husustaki yasa boşluğunun doldurulması gerekir.
Sonuç olarak;
FYY; banka ve finansal kuruluşlara borç geri ödemelerinde geçici sorun yaşayan veya sorun yaşaması muhtemel görülen ticari kredi borçlularının alınacak tedbirlerle, geri ödeme yükümlülüklerini yerine getirebilmelerine ve istihdama katkıda bulunmaya devam etmelerine imkan sağlamaktır.
Araştırma sonuçlarına göre 2024 yılının ikinci yarısından yıl sonuna kadar önceki dönemlere göre daha fazla yapılandırmanın gerçekleşmesi beklenmektedir. Yeniden yapılandırma işlemleri, sırasıyla en çok inşaat, tarım, gayrimenkul ve perakende sektörlerinde beklenmektedir. 8
Türkiye'de finansal yeniden yapılandırma sözleşmesi, ekonomik istikrarın korunması adına önemli bir araçtır. Ancak mevcut yasal düzenlemelerin güçlendirilmesi ve süreçlerin daha etkin denetlenmesi gerekmektedir. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin bu süreçlerden daha fazla fayda sağlayabilmesi için teşvik ve destek mekanizmalarının artırılması önerilebilir.
Alacaklıların farklı çıkar ve beklentileri, müzakere sürecini zorlaştırmaktadır. Büyük bankalar ile küçük alacaklıların aynı masada oturması, müzakere süreçlerini karmaşıklaştırmakta ve anlaşmaların gecikmesine yol açmaktadır.
Türkiye'de Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmesi, ekonomik istikrarın korunması adına önemli bir araçtır. Ancak mevcut yasal düzenlemelerin güçlendirilmesi ve süreçlerin daha etkin denetlenmesi gerekmektedir. Özellikle küçük ve orta ölçekli işletmelerin bu süreçlerden daha fazla fayda sağlayabilmesi için teşvik ve destek mekanizmalarının artırılması önerilebilir.
Yargının hızlandırılması ve bilirkişilik müessesesinin etkinleştirilmesi sürecin başarısına katkı sağlayacaktır.
FYY'nin yaygınlaşması ile sağlanan avantaj ve kolaylıkların tanınıp bilinmesi, BDDK veya ticaret odaları tarafından bilgilendirme yazıları yayınlanması, özellikle vergi daireleri, icra müdürlüklerine talimat verilmesi, tanıtım seminerleri düzenlenmesi ve kanun boşluklarının doldurulması ile uygulamada yaşanan tereddütlerin giderileceğine inanıyoruz.
Footnotes
1. Neşe Caymaz; Finansal Sektöre Olan Borçların Yeniden Yapılandırılması,Seçkin Yayınları, Ankara,2021 s.19
2. Ali Batuhan Sevinç Finansal Yeniden Yapılandırma Sözleşmeleri,Onikilevha Yayınları,İstanbul,2024, s.50
3. https://dergipark.org.tr/tr/pub/@vildanpeksoz
4. https://www.neksymm.com
5. https://www.neksymm.com
6. https://www.neksymm.com
7. T.Bankalar Birliği Finansal Yeniden Yapılandırma Çerçeve Anlaşması,
8. EY Yeniden Yapılandırma Nabzı Araştırması İstanbul, 04 Eylül 2024,
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
