Serbest bölge de şirket kurmak, şirketler yönünden birçok avantajlı durum taşımaktadır. Mevzuat itibariyle Serbest Bölgeler Kanunu ve Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği'ne tabi olan serbest bölgeler, Türkiye sınırları içerisinde olmasına rağmen ticari anlamda gümrük bölgesi dışında bırakılan ve özel koşulları ve ayrıcalıkları olan bölgelerdir.
Serbest Bölge Kimler Faaliyette Bulunabilir?
Serbest bölgelerde yerli veya yabancı gerçek veya yabancı tüzel kişiler gerekli prosedürleri sağlayıp faaliyet ruhsatı alarak faaliyette bulunabilirler. Serbest bölgelerde faaliyet gösterecek tüzel kişiler için yerli veya yabancı sermaye sınırlaması yoktur. Kişiler, münhasıran serbest bölge de faaliyet göstermek koşuluyla ve serbest bölgeyi şirket adresi göstererek şirket kurabilirler.
Serbest Bölge de Şirket Kurmak İsteyen Kişiler Ne Yapmalıdır?
Serbest bölge de şirket kurmak isteyen kişiler öncelikle serbest bölge faaliyet ruhsatı almak zorundadırlar. Faaliyet ruhsatı almak için Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu'nun doldurmaları, form ile birlikte gerekli belgeleri forma eklemeleri ve faaliyet ruhsatı müracaat ücretini Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki Serbest Bölgeler Özel Hesabına yatırılmaları gerekmektedir. (Faaliyet ruhsatı ücreti, Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan 2009/3 sayılı Genelge'ye faaliyet ruhsatı müracaat formuna göre hem kiracı şirketler hem yatırımcı şirketler için 5.000 Amerikan Doları'dır ve bu rakam halen uygulanmaktadır.) Faaliyet ruhsatı başvurusu, form ve ekleriyle birlikte Serbest Bölge Müdürlüğü'ne yapılmalıdır. Başvuru sahipleri başvurularını doğrudan yapabilecekleri gibi taahhütlü olarak posta yoluyla göndermeleri de mümkündür. Serbest Bölgeler Uygulama Yönetmeliği'ne göre Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu ve eklerinin Serbest Bölge Müdürlüğü'ne gönderilmesi ve faaliyet ruhsatı müracaat ücretinin Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası nezdindeki Serbest Bölgeler Özel Hesabına yatırılmasıyla müracaat yapılmış olur.
Faaliyet ruhsatı verilmesini uygun görmesi halinde, bu durum başvuruda bulunana yazılı olarak bildirilir ve faaliyetini sürdüreceği işyerinin teminine yönelik olarak yapılacak sözleşmenin bir örneği ile gerekli diğer belgeleri Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğe iletmesi için 30 günlük süre tanınır. Faaliyet ruhsatı alması uygun görülenler, faaliyetini sürdüreceği işyerini, açık alan kiralayarak veya arazisi özel sektöre ait bazı serbest bölgelerde ise arazi veya işyeri satın alarak temin edebilirler. Bu durumda, faaliyet ruhsatı alması uygun görülen şirketler, 30 gün içinde açık alan kiralayacak iseler serbest bölgede kiralama ruhsatına sahip herhangi bir kuruluş ile kira sözleşmeleri yapmaları gerekmektedir. Arazisi özel sektöre ait bazı bölgelerde ise arazi veya işyeri satın almak isteyen faaliyet ruhsatı alması uygun görülen şirketler, yine 30 gün içinde, serbest bölge işletici kuruluşu ile satış sözleşmesi yapmaları gerekmektedir. İlgili Serbest Bölge Müdürlüğünce onaylanan işyerinin teminine yönelik sözleşmenin bir örneği Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü'ne iletilir ve 30 günlük süre içinde faaliyetini sürdüreceği işyerinin teminine yönelik gerekli sözleşmeyi yapan şirketler adına faaliyet raporu düzenlenir.
Faaliyet Ruhsatı Kaç Yıl Süreyle Alınabilir?
Faaliyet ruhsatı, serbest bölgede kiracı firmalardan üretim faaliyetinde bulunacaklar için 20 yıl süreyle, diğer faaliyet alanlarına ilişkin olarak 15 yıl süreyle verilir. Yatırımcı firmalar için üretim faaliyetlerinde bulunacaklar için 45 yıl, diğer faaliyetlerde bulunacaklar için 30 yıl süreyle faaliyet ruhsatı verilir.
Serbest Bölgede Şirket Kurarak Faaliyet Göstermek İsteyen Tüzel Kişiler Faaliyet Ruhsatını Aldıktan Sonra Şirket Kurma Aşamasına Geçebilirler.
Ancak belirtmek gerekir ki Serbest Bölge de kurulacak şirketlerin ana sözleşmeleri 1998/4 sayılı Genelge'ye uygun olarak hazırlanmalıdır. Akabinde ana sözleşme, Faaliyet Ruhsatı Müracaat Formu ve forma eklenmesi gereken evraklarla birlikte Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü'ne gönderilir. Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü tarafından başvuruya ilişkin uygunluk yazısı gelmesine müteakip şirket kuruluşuna ilişkin gerekli diğer belgelerle birlikte şirket kuruluşu için ticaret siciline başvurulur. Kurulmak istenen şirket, Türk Ticaret Kanunu hükümlerine uygun olarak kurulup serbest bölgede faaliyetlerine başlayabilir.
Peki Serbest Bölge de Şirket Kurmanın Avantajları Nelerdir?
Öncelikle serbest bölgeler gümrük bölgesi dışında kabul edildikleri için bir çok avantaj sağlamaktadırlar. Serbest bölgeler, Serbest Bölgeler Kanunu'nun 6. maddesine göre Avrupa Birliği'ne tam üyeliğin gerçekleşeceği tarihe kadar, gümrük rejimleri bakımından Türkiye Gümrük Bölgesi dışında oldukları kabul edilmektedir. Menşe hükümlerinin uygulanması bakımından ise Türkiye Gümrük Bölgesi sayılırlar. Bu nedenle, Türkiye'den serbest bölgeye sevk edilen mallar ile serbest bölgeden Türkiye'ye sevk edilen mallar dış ticaret rejimine tabi tutulurlar. Ancak, serbest bölgeler ile diğer ülkeler ve serbest bölgeler arasında dış ticaret rejimi uygulanmaz. Türkiye'den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine, serbest bölgeden Türkiye'ye satılan mallar ise ithalat rejimine tabidirler.
Serbest Bölge Kanunu'na göre, serbest bölgelerin Türkiye Gümrük Bölgesi dışında oldukları kabul edilmesine bağlı olarak ülke içinde yürürlükte bulunan bazı kanunlar serbest bölgelerde uygulanmayacaktır. Serbest bölgede uygulanmayan mevzuat hükümleri şöyledir:
- Gümrük ve kambiyo mükelleflerine dair mevzuat hükümleri,
- 4817 sayılı Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun,
- 4875 Doğrudan Yabancı Yatırımlar Kanunu,
- 5393 sayılı Belediye Kanunu'nun ölüm ve yangın halleri, kanalizasyon inşa ve tamiri ile içme, kullanma, endüstri suyunu sağlamaya ve gaz, su, elektrik sarfiyatı denetlemeye yönelik maddeleri dışında kalan hükümleri,
- 5682 sayılı Pasaport Kanunu,
- 5683 sayılı Yabancıların Türkiye'de İkamet Ve Seyahatları Hakkında Kanun,
- Diğer kanunların, Serbest Bölgeler Kanunu'na aykırı hükümleri.
Serbest bölge de faaliyet göstermenin gümrük bölgesi dışında sağladığı avantajları ise şöyle sıralayabiliriz;
- Serbest Bölgeler Kanunu geçici 3. maddesine göre 06.02.2004 tarihi itibariyle faaliyet ruhsatına sahip kişiler, serbest bölgede gerçekleştirdikleri faaliyetler dolayısıyla elde ettikleri kazançları, faaliyet ruhsat süreleri ile sınırlı olmak üzere kurumlar ve gelir vergisinden muaftır.
- Türkiye'den serbest bölgeye satılan mallar ihracat rejimine tabi olması nedeniyle KDV'den muaftır. Yine, serbest bölge hükümlerinin uygulandığı malların teslimi de KDV'den müstesnadır.
- Serbest bölgede faaliyette bulunan şirketler Türkiye'nin taraf olduğu Çifte Vergilendirmeyi Önlenme Anlaşması Hükümlerinden yararlanabilmektedirler.
- Serbest bölgeye getirilen Türkiye veya Avrupa Birliği menşeli ya da buralarda serbest dolaşımda bulunan malların, serbest dolaşımda bulunma statüsü değişmediğinden, Türkiye'ye veya Avrupa Birliği üyesi ülkelere girişinde gümrük vergisi ödenmez. Ayrıca üçüncü ülke menşeli malların serbest bölgeye girişinde ve bu malların Türkiye veya Avrupa Birliği üyesi ülkeler dışındaki üçüncü ülkelere gönderilmesi halinde de gümrük vergisi ödenmez.
- Serbest bölge faaliyetlerinden elde edilen kazanç ve gelirler, hiçbir izne tabi olmaksızın yurt dışına veya Türkiye'ye serbestçe transfer edilebilmektedir.
- Ayrıca, bölgelerde sarf malzemelerinin en kısa sürede teminini sağlayabilmek amacıyla bedeli 5000 ABD Doları veya karşılığı Türk Lirasını geçmeyen Türkiye mahreçli mallar, isteğe bağlı olarak ihracat işlemine tabi tutulmayabilir.
- Gümrük ve kambiyo mükellefiyetlerine dair mevzuat hükümleri ile üretici işletmelerin talepleri hariç olmak üzere, fiyat, kalite ve standartlarla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarına verilen yetkiler serbest bölgelerde uygulanmamaktadır.
Bu bağlamda, serbest bölgelerde faaliyet gösterebilmek için gerekli faaliyet ruhsatı müracaatlarının (yenileme ve süre uzatımı başvuruları dahil) değerlendirilmesinde, serbest bölgeler Genel Müdürlüğünce bölgesel ve sektörel farklılıklar da dikkate alınarak aşağıda belirtilen hususlar göz önünde bulundurulur.
1. Faaliyetin üretim faaliyeti niteliğinde ve çoğunlukla yurtdışına satışa yönelik olması esastır.
2. Alım-satım faaliyetlerinde de yurtdışına satış esas olup, hammadde, aramalı ve yatırım malları öncelikli olmak üzere yurtiçine satışa da belli oranlarda izin verilebilir.
3. Müracaat konusu faaliyetin;
- İnsan sağlığı ve çevre açısından zarar verici mahiyette olmaması,
- Genel Müdürlükçe belirlenecek hassas ürünleri kapsamaması,
- Yurtiçi piyasada yıkıcı ve haksız rekabete ortam sağlayıcı vasıfta olmaması nitelikleri aranır.
4. Faaliyetin;
- Belli kapasitede istihdam yaratacak nitelikte olması,
- Doğrudan yabancı yatırım niteliğinde olması,
- Yeni ve/veya yüksek teknoloji içermesi,
- Uluslararası ticareti destekleyecek bir hizmet mahiyetinde olması,
- Serbest bölgedeki sektörel ihtisaslaşma ve kümelenmeyle uyumlu olması hususları değerlendirme sürecinde göz önünde bulundurulur.
Türkiye ekonomisine sağlanan katkıyla birlikte, esnek ve modern kuruluş yapılarıyla dış ticarete atılmak isteyen şirketlere de gelişmiş bir yatırım ortamı sağlayan serbest bölgeler lojistik merkezler olarak ülkemizde de değerlerini her geçen gün artırmaktadırlar.
Ülkemiz de yer alan serbest bölge müdürlüklerini şu şekilde sıralayabiliriz;
Adana-Yumurtalık Serbest Bölgesi (Ceyhan/Adana), Antalya Serbest Bölge Müdürlüğü (Antalya), Avrupa Serbest Bölge Müdürlüğü (Çorlu/Tekirdağ), Bursa Serbest Bölge Müdürlüğü (Gemlik/Bursa), Denizli Serbest Bölge Müdürlüğü (Çardak/Denizli), Doğu Anadolu Serbest Bölge Müdürlüğü (Erzurum), Ege Serbest Bölge Müdürlüğü (Gaziemir/İzmir), Gaziantep Serbest Bölge Müdürlüğü (Çakmak/Gaziantep), İstanbul Atatürk Havalimanı Serbest Bölge Müdürlüğü (Havalimanı/İstanbul), İstanbul Deri ve Endüstri Serbest Bölge Müdürlüğü (Tuzla/İstanbul), İstanbul Trakya Serbest Bölge Müdürlüğü (Çatalca/İstanbul), İzmir Menemen Deri Serbest Bölge Müdürlüğü (Menemen/İzmir), Kayseri Serbest Bölge Müdürlüğü (Kayseri), Kocaeli Serbest Bölge Müdürlüğü (İzmit/Kocaeli), Mardin Serbest Bölge Müdürlüğü (İstasyon/Mardin), Mersin Serbest Bölge Müdürlüğü (Mersin), Rize Serbest Bölge Müdürlüğü (Rize), Samsun Serbest Bölge Müdürlüğü (Limaniçi/Samsun), Trabzon Serbest Bölge Müdürlüğü (Limaniçi/Trabzon), Tübitak Mam Teknoloji Serbest Bölge Müdürlüğü (Gebze/Kocaeli).
Serbest bölgelerde kurulan şirketlerin faaliyet alanları ise sigortacılık, depo işletmeciliği, üretim bankacılık, montaj-demontaj, işyeri kiralama, alım-satım, bakım-onarım, kıyı bankacılığı ve finansal kiralama olabilmektedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
