27 Aralık 2024 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan "Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hâkim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik" ("Yeni Yönetmelik"), 15 Şubat 2009 tarihli ve 27142 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan eski yönetmeliği ("Mülga Yönetmelik") yürürlükten kaldırmıştır. Yeni Yönetmelik ile getirilen başlıca değişiklikleri sizler için derledik.
Yeni Yönetmelik'te, "para cezası" ifadesi "idari para cezası" olarak güncellenmiştir. Bu değişikliğin, cezanın idari nitelikte olduğunu vurgulayarak terminolojideki tutarlılığı artırmayı ve cezaların hukuki niteliğinin daha net anlaşılmasını sağlamayı amaçladığı değerlendirilmektedir.
Uygulamadaki belirsizlik yaratabilecek kavramları açıklamak ve yasal dayanakların anlaşılabilirliğini artırmak amacıyla tanımlar bölümünün genişletildiği görülmektedir. Yeni Yönetmelik'te, 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'da yer alan teşebbüs ve teşebbüs birliği tanımlarına de yer verilmiş olup ayrıca "belirleyici etki" kavramı tanımlar arasına eklenmiştir. Bu kapsamda belirleyici etki, ihlalin oluşmasında ve/veya sürdürülmesinde vazgeçilmez işlev olarak tanımlanmış olup özellikle yöneticilerin ihlalden kaynaklı sorumluluklarını belirlemede kritik bir rol oynamaktadır.
Mülga Yönetmelik'te temel ceza oranı nihai karardan bir önceki mali yıl sonunda oluşan veya bunun hesaplanması mümkün olmazsa nihai karar tarihine en yakın mali yıl sonunda oluşan ve Kurul tarafından saptanacak olan yıllık gayri safi gelirlerin
- Karteller için, %2'si ile %4'ü
- Diğer ihlaller için, %0.5'i ile %3'ü
arasında belirlenmişti.
Yeni Yönetmelik'te ise temel ceza oranları kaldırılarak başlangıç ceza oranının Kurul'un takdirine bırakıldığı görülmektedir. Buna karşın, uygulanacak cezalara ilişkin üst sınır %10 olarak korunmuştur.
Yeni Yönetmelik'te ihlal türüne göre oran belirleme uygulaması ve dolayısıyla kartel tanımının da kaldırılması ile karteller için uygulanabilecek üst ceza oranının da yükseltilmesi mümkün olabilecektir. Bu kapsamda başlangıç ceza oranı belirlenirken "ihlalin niteliğinin açık ve/veya ağır olup olmadığı" gözetilecektir. Ayrıca, ihlalin süresine bağlı uygulanan artış oranlarında da 1-5 yıl arası ihlaller ile 5 yıldan uzun süren ihlaller şeklindeki ikili ayrım daha kademeli bir artış sistemine dönüştürülmüştür. Bu kapsamda Yeni Yönetmelik çerçevesinde, Kurul öncelikle, ihlal dolayısıyla gerçekleşen veya gerçekleşmesi muhtemel zararın ağırlığı ile ihlalin niteliğinin açık ve/veya ağır olup olmadığı gözetilmek suretiyle bir başlangıç ceza oranı takdir edecek, akabinde bu başlangıç oranını ihlalin süresine bağlı olarak aşağıdaki şekilde artıracaktır:
- 1-2 yıl süreli ihlallerde: Temel ceza beşte biri oranında artırılır.
- 2-3 yıl süreli ihlallerde: Temel ceza beşte ikisi oranında artırılır.
- 3-4 yıl süreli ihlallerde: Temel ceza beşte üçü oranında artırılır.
- 4-5 yıl süreli ihlallerde: Temel ceza beşte dördü oranında artırılır.
- 5 yıl ve üzeri ihlallerde: Temel ceza bir katı oranında artırılır.
Ağırlaştırıcı unsurlara bakıldığında, Mülga Yönetmelik'te ihlalin tekrarlanması halinde ceza %50 ila %100 arasında artırılırken, Yeni Yönetmelik'te bu oran %100 (bir katı) olarak belirlenmiştir. Yine Yeni Yönetmelik ile sadece kartel tipi ihlaller için değil her bir ihlal türü için soruşturma kararının tebliğinden sonra ihlale devam edilmesi hali ağırlaştırıcı unsur olarak belirlenmiştir. Ayrıca Yeni Yönetmelik, uzlaşma sürecinde gizlilik yükümlülüğünün ihlal edilmesini ağırlaştırıcı bir unsur olarak düzenlemektedir. Uzlaşma Yönetmeliği'nin 12. Maddesi uyarınca uzlaşma tarafı, uzlaşma görüşmelerinin içeriğini ve bu görüşmeler kapsamında eriştiği bilgi ve belgeleri nihai karara kadar gizli tutmakla yükümlüdür. Bu yükümlülüğün ihlali halinde, teşebbüse uygulanacak idari para cezası ağırlaştırılabilecektir.
Hafifletici unsurlar bakımından ise oldukça önemli bir değişiklik indirim oranlarının tamamen kaldırılması ve Kurul'un takdirine bırakılmasıdır. Bu kapsamda, ihlalde diğer teşebbüslerin zorlamasının bulunması, ihlale katılımın sınırlı olması, ihlal konusu faaliyetlerin yıllık gayri safi gelirler içerisindeki payının düşük olması ve idari para cezasına esas oluşturan yıllık gayri safi gelirde yurt dışı satış gelirlerinin bulunması gibi nedenler hafifletici unsur olarak kabul edilerek Kurul'un takdir ettiği durumlarda cezaların düşürülmesi mümkün olabilecektir. Ayrıca incelemelere aktif yardımda bulunulması ve delillerin kendiliğinden sunulması durumunda da cezanın indirilmesi açıkça düzenlenmiştir.
Son olarak yöneticilere ve çalışanlara verilecek cezalar bakımından önemli bir değişiklik yapılmıştır. Yeni Yönetmelik'te yönetici ve çalışanların cezalandırılabilmesi ancak ihlalde belirleyici etkisi olması koşuluna bağlanmıştır. Ayrıca, Mülga Yönetmelik'te düzenlenen ceza alt sınırı kaldırılarak, ihlalde belirleyici etkisi olarak çalışan veya yöneticiye, teşebbüs ya da teşebbüs birliğine verilen cezanın %5'ine kadar ceza verilebileceği belirtilmiştir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
