27 Aralık 2024 tarihli ve 32765 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan Rekabeti Sınırlayıcı Anlaşma, Uyumlu Eylem ve Kararlar ile Hakim Durumun Kötüye Kullanılması Halinde Verilecek İdari Para Cezalarına İlişkin Yönetmelik ("Yeni Ceza Yonetmeliği") ile birlikte 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun'un ("4054 sayılı Kanun") ihlal edilmesi durumunda uygulanacak ceza oranının belirlenmesine ilişkin usullerde önemli değişiklikler yapılmıştır.
Yeni Ceza Yönetmeliğinde ihlal süresi bazında para cezasındaki artış oranı, baz para cezasının kaldırılması ve hafifletici sebeplerde değişiklik gibi önümüzdeki yıllarda yürütülecek rekabet soruşturmalarının sonuçlarına önemli ölçüde etki edecek ve Kurul'un 2009 yılından bu zamana kadarki uygulamasında değişiklikler yaratabilecek düzenlemeler getirilmiştir.
Temel para cezası Kaldırılmıştır
Eski yönetmelik, kartel ve diğer ihlaller olmak üzere iki kategori benimsemiş ve bu kategoriler üzerinden temel para cezasını belirlemişti. Bu kapsamda karteller için %2-4 arasında, diğer ihlaller için %0,5-3 arasında Kurulun belirleyeceği oranda bir para cezası belirlenmesi bunun da ihlalin süresine göre artırılması öngörülmekteydi. Yeni Ceza Yönetmeliği ise bu kategorileri ve temel para cezasına yer vermemiş ve Rekabet Kuruluna geniş bir takdir yetkisi bırakmış gözükmektedir.
İhlal süresine göre para cezasında kademeli bir artış öngörülmüştür
Eski yönetmelik altında bir yıldan uzun, beş yıldan kısa süren ihlaller için yarı oranında, beş yıldan uzun süren ihlaller için ise bir katı oranında artış yapılacağı belirtilmekteydi. Yeni Ceza Yönetmeliği ise kademeli bir artış öngörerek, ihlal süresi bazındaki artış oranlarını aşağıdaki şekilde belirlemiştir:
- Bir yıldan uzun iki yıldan kısa süren ihlallerde başlangıç ceza oranı beşte bir oranında,
- İki yıldan uzun üç yıldan kısa süren ihlallerde beşte iki oranında,
- Üç yıldan uzun dört yıldan kısa süren ihlallerde beşte üç oranında,
- Dört yıldan uzun beş yıldan kısa ihlallerde beşte dört oranında
- Beş yıldan uzun süren ihlallerde bir katı oranında artırılacaktır.
Ağırlaştırıcı ve hafifletici sebepler değiştirilmiştir
Eski yönetmelik ağırlaştırıcı sebep olarak sayılan hallerden biri soruşturma kararının tebliğinden sonra kartele devam edilmesiydi. Yeni Ceza Yönetmeliği ile "kartel" ifadesi kaldırılmış ve "soruşturma kararının tebliğinden sonra ihlale devam edilmesi" şeklinde bir değişikliğe gidilmiştir. Ek olarak ihlalde belirleyici etkinin bulunması ve uzlaşma kapsamındaki gizlilik yükümlülüğünün ihlal edilmesi de ağırlaştırıcı sebepler arasına dahil edilmiştir. Bu durumlarda temel ceza oranının bir katına kadar artırılabileceği düzenlenmektedir.
Özellikle soruşturma kararının tebliğinden sonra ihlale devam edilmesinin bir ağırlaştırıcı unsur olarak düzenlenmesi teşebbüsler açısından uyum yükünü artırabilecek bir husus olarak gündeme gelebilecektir. Zira karteller genellikle en ağır ve en belirgin ihlal türü olduğundan teşebbüsler bir kartel iddiası ile karşı karşıya kaldıklarında buna nispeten kolaylıkla son verebilecektir. Ancak çok daha karmaşık ve ihlal olup olmadığı belirli olmayan örneğin hâkim durumun kötüye kullanılması gibi eylemler açısından ihlale derhal son verme imkanı olamayabilecek veya teşebbüsler ile Kurul arasında ihlale tam olarak nasıl son verilebileceğine ilişkin farklı görüşler ortaya çıkabilecektir. Yine soruşturma süresince teşebbüslerin masumiyet karinesi kapsamında soruşturma sonlandırılıp haklarında ihlal kararı verilene kadar bir ihlal içerisinde olmadıkları genel bir hukuk ilkesidir. Soruşturma kararı sonrasında herhangi bir ihlal içerisinde olmadığını değerlendiren teşebbüsün eylemlerinde değişikliğe gitmemesi durumunda olası cezasının artma tehdidi altına kalması savunma hakkını kullanımını kısıtlayabilecektir.
Bu nedenle, haklarında soruşturma kararı verilen teşebbüslerin bu tür bir riskle karşı karşıya kalmaması için kendi eylemlerini detaylı bir şekilde gözden geçirmeleri, Kurulun da teşebbüslere yöneltilen ihlal iddiaları karşısında ne şekilde davranmaları gerektiğine karşı yol göstermesi yararlı olabilecektir. Bu düzenleme yakın zamanda çok daha sık karşılaştığımız ihtiyati tedbir kararlarının sayısı ve önemini artırabilecektir.
Yeni Ceza Yönetmeliği eskisinde olduğu gibi Rekabet Kurulu soruşturmaları sonucunda teşebbüslere verilecek idari para cezalarının belirlenmesinde ağırlaştırıcı unsurları sınırlı sayıda olarak belirlemiş ancak yine eski yönetmelikte olduğu gibi hafifletici unsurlar örnek kabilinden sayılmıştır. Teşebbüsler eski uygulamada olduğu gibi Yen Ceza Yönetmeliğinde açıkça belirtilmeyen kendilerine ve olaya özgü indirim sebeplerini Kurul önünde öne sürebileceklerdir. Yeni Ceza Yönetmeliğinde örnek olarak sayılan indirim sebepleri aşağıdaki gibidir.
- Yerinde incelemeye yardımcı olunması,
- İhlalde diğer teşebbüslerin zorlamasının bulunması,
- İhlal konusu faaliyetlerin yıllık gayri safi gelir içerisindeki payının düşük olması,
- Cezaya esas alınan gayri safi gelir içinde yurt dışı satış gelirlerinin bulunması.
Bununla beraber hafifletici unsurlar arasına eski yönetmelikte olmayan, idari para cezasına esas alınan gayri safi gelirler içinde yurt dışı satış gelirlerinin bulunmasının eklenmesi dikkat çekmektedir. Bu düzenlemenin teşebbüslere idari para cezası uygulanırken esas alınacak cironun ne olacağı konusunda önemli bir uygulama değişikliğine yol açıp açmayacağını zaman gösterecektir.
Son olarak, Yeni Ceza Yönetmeliği ile indirim sebeplerinin varlığı halinde cezadan ne kadar indirim uygulanacağı konusunda takdir tamamen Kurul'a bırakılmıştır. Eski yönetmelik altında ise dörtte bir ila beşte üç arasında bir indirime gidileceği belirtilmekteydi. Yeni Ceza Yönetmeliği ile cezaya uygulanacak olan indirim oranında bir alt veya üst sınır belirtilmemiştir.
Sonuc
Rekabet Kurumunun hazırlamış olduğu güncel yönetmelik ile en çok göze çarpan değişiklik elbette ceza oranlarının belirlenmesi bakımından kesin sınırların kaldırılması ve dolayısıyla Kurul'un takdir yetkisinin artmasıdır. Bununla birlikte ihlal süresi doğrultusunda kademeli olarak ceza artışı öngörülmüş olması ile ağırlaştırıcı ve hafifletici unsurlar bakımından nispeten ufak kapsamlı görünen değişikliklerin de ceza hesaplanmasında belli durumlar ve teşebbüsler için önemli sonuçlar doğurması ihtimal dahilindedir. Detaylı inceleme için Eski Ceza Yönetmeliği'ne buradan, Yeni Ceza Yönetmeliğine ise buradan ulaşabilirsiniz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
