Turkey: Yabancıların Türkiye'de Çalışma İzni Başvuru Sürecine Dair Rehber

6735 sayılı Uluslararası İşgücü Kanunu'nun (“Kanun”) 6. maddesinin 2. fıkrası uyarınca Türkiye Cumhuriyeti Devleti ile vatandaşlık bağı bulunmayan kişilerin çalışma izni olmaksızın Türkiye'de çalışmaları veya çalıştırılmaları, Kanun'da öngörülen muafiyet halleri dışında yasak olup, Türkiye'nin taraf olduğu ikili ya da çok taraflı sözleşmelerde aksi öngörülmedikçe, yabancıların Türkiye'de bağımlı veya bağımsız çalışmaya başlamadan önce çalışma izni almaları zorunludur. 6735 Uluslararası İşgücü Kanunu Uygulama Yönetmeliği'nde sayılan ilgili muafiyet hallerine şu link'ten ulaşabilirsiniz: https://www.csgb.gov.tr/uigm/calisma-izni/calisma-izni-muafiyeti/muafiyetler/. Çalışma izni süreci, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (“Bakanlık”) tarafından yürütülmekte olup, sürece ilişkin kısa notlarımız aşağıda soru-cevap şeklinde yer almaktadır:

1. Çalışma izni türleri nelerdir?

Kanun uyarınca çalışma izni türleri dört kategoriye ayrılmaktadır: (i) süreli çalışma izni, (ii) süresiz çalışma izni, (iii) bağımsız çalışma izni ve (iv) istisnai durumlarda verilen çalışma izni. Bunlarla birlikte uluslararası koruma ve geçici koruma çalışma izinleri de Bakanlık tarafından verilmektedir. İşbu yazımızın kapsamını yabancı çalışanların ilk defa yapacakları süreli çalışma izni başvuru süreci usulü ile sınırlı tutacağız. Yine özellik arz eden doğrudan yabancı yatırımlarda yabancı kilit personel istihdamı bu yazımızın kapsamı dışında tutulmuştur.

2. Çalışma iznine ilk başvuru nasıl yapılır?

Süreli çalışma iznine ilk başvuru yurt içinden veya yurt dışından yapılabilmektedir. Bu başvuruyu işverenin E-İzin Uygulaması üzerinden tamamen online olarak Bakanlığa sunması gerekmektedir (https://ecalismaizni.csgb.gov.tr/eizin). İşveren yetkilisinin işlemleri online olarak gerçekleştirmek için gerekli işveren kaydı yok ise önce işveren kaydını tamamlaması ve sonrasında “yurt içi ilk başvuru” ve “yurt dışı ilk başvuru” seçeneklerinden uygun olanı seçerek başvuru aşamasına geçmesi gerekmektedir. Ayrıca başvurunun tamamlanabilmesi için işveren yetkilisinin başvuruyu e-imza ile imzalaması gerektiğinden, sürece başlamadan önce, yok ise, e-imza edinmelidir.

Yurt içinden başvuru: Türkiye'den başvuru yapılabilmesi için çalışma iznine başvuracak kişinin en az 6 ay süreli ve geçerli ikamet izninin bulunması gerekmektedir. Ayrıca başvuru yapıldığı sırada yabancının pasaportunun geçerlilik süresinin en az 60 (altmış) gün olması gerekmektedir.

Yurt dışından başvuru: Yurt dışından başvuru ise yabancının uyruğunda bulunduğu veya yasal olarak bulunduğu ülkenin Türk Dış Temsilciliğine başvurarak aldığı referans numarası ile yapılmaktadır. Başvuruyu izleyen 10 (on) işgünü içinde işveren tarafından elektronik başvurunun da yapılması gerekmektedir. Yabancı çalışma izninin onaylanmasından itibaren 6 (altı) ay içerisinde Türkiye'ye giriş yapmalı ve Türkiye'ye giriş yaptıktan itibaren 20 (yirmi) gün içinde Adres Kayıt Sistemine kaydolmalıdır.

3. Başvuru için gerekli belgeler nelerdir?

Gerekli belgeler Bakanlığın internet sitesinde yayınlanmaktadır: https://www.csgb.gov.tr/uigm/belgeler/izin-degerlendirme-sureci/. Ancak, uygulamanın hızlı evrilmesi sebebiyle Bakanlığın sayfasında yer alan bu listenin güncel olmayabileceği dikkate alınmalı ve mümkünse başvuru yapılmadan önce Bakanlık ile gerekli belge listesinin doğruluğu teyit edilmelidir. Yurt dışından yapılan başvurularda, başvuru ülkesine göre Türk Dış Temsilciliklerinin farklı belge talepleri de olabilmektedir

4. Çalışma izni için aranan önemli şartlar nelerdir?

Çalışma izni başvurusu için aranan önemli şartlardan biri, çalışma izni talep edilen iş yerinde en az beş T.C. vatandaşının istihdamının zorunlu olmasıdır. Aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı istihdamı aranmaktadır.

5. Çalışma izni başvuruları nasıl değerlendirilir?

Çalışma izin başvuruları Türkiye'de iş piyasasındaki durum ve çalışma hayatındaki gelişmeler, istihdama ilişkin sektörel ve ekonomik konjonktür koşulları dikkate alınarak değerlendirilmektedir.

6. Yabancıya ödenecek maaşlar ile ilgili sınırlamalar nelerdir?

İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur. Buna istinaden çalışma izni verilecek yabancının meslek tanımına göre beyan edilmesi gereken minimum ücret miktarları Bakanlık tarafından belirlenmiştir ( https://www.csgb.gov.tr/uigm/calisma-izni/calisma-izni-degerlendirme-kriterleri/).

7. Başvurunun değerlendirilmesi ne kadar sürer?

Usulüne uygun olarak yapılan çalışma izni başvuruları, belgelerin tam ve eksiksiz olması kaydıyla Bakanlık tarafından en geç 30 (otuz) gün içinde sonuçlandırılır. Ancak pratikte bu sürenin genelde daha kısa olduğu görülmektedir.

8. Başvuru sonucu nasıl bildirilir?

Çalışma izni başvurusu sonuçlanan yabancılara ilişkin Bakanlık kararı (izin veya ret) ilgili işverene e-posta yoluyla bildirilir. Yurtdışından yapılan başvurularda sonuç, ilgili Türkiye Dış Temsilciliğine de online olarak ayrıca bildirilir. Başvurunun onaylanması halinde, çalışma ve ikamet izin harçları ile vize harcının ödenmesi gerekmektedir. Dış Temsilcilikçe yabancı şahsın pasaportuna vize etiketi yapıştırılması sonrasında çalışan Türkiye'ye giriş yapabilecektir. Bakanlık tarafından düzenlenen çalışma izni kartı ise, PTT Kargo ile işveren adresine ulaştırılır.

9. Çalışma izni başvurusu reddedilirse buna karşı ne yapılabilir?

Çalışma izni başvurusunun Bakanlık tarafından reddedilmesi halinde bu karara karşı ilgililer tarafından tebliğ tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde online olarak itiraza ilişkin açıklamalı dilekçe ile itiraz edilebilir. İtirazın reddedilmesi hâlinde idari yargı yoluna başvurulabilir.

10. Çalışma izni ne kadar süreliğine verilmektedir?

İlk defa başvuru yapılan çalışma izni en fazla 1 (bir) yıl süreli olabilir ve bu nedenle yabancı ile yapılacak iş sözleşmesi de en fazla 1 (bir) yıl süreli olmak zorundadır.

11. Sosyal Güvenlik Kurumu (“SGK”) sigortalı girişi işveren tarafından ne zaman yapılmalıdır?

Yurtiçinden yapılan başvurularda çalışma izni başlangıç tarihini izleyen 30 (otuz) gün içinde, yurtdışından yapılan başvurularda ise yabancının yurda giriş tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde SGK sigortalı girişinin yapılması zorunludur. Ancak; çalışma izin belgesinin işverene tebliğ tarihi ile çalışma izni başlangıç tarihinin farklı olması halinde çalışma izin belgesinin işverene tebliğ tarihinden itibaren 30 (otuz) gün içinde sigorta girişinin yapılması gerekmektedir. Yabancının sigorta girişinin en az çalışma izni başvurusunda Bakanlığa beyan edilmiş ücret üzerinden yapılması zorunludur.

12. Yabancı çalıştıran işverenlerin başka ne tür yükümlülükleri vardır?

Yabancı çalıştıran işverenler, çalışma izninin veya çalışma izni muafiyeti kapsamında çalışmanın başlaması ve sona ermesi durumu ile çalışma izni veya çalışma izni muafiyetinin iptalini gerektirecek hâlleri 15 (on beş) gün içinde Bakanlığa bildirmekle yükümlüdür.

13. Çalışma izni alan yabancının ayrıca ikamet izni de alması gerekir mi?

Hayır, Kanun uyarınca verilen çalışma izni veya çalışma izni muafiyeti, aynı zamanda ikamet izni yerine geçer.

14. Çalışma izni olmadan yabancı çalıştırılırsa ne olur?

Çalışma izni olmaksızın çalıştığı tespit edilen yabancılar ve işverenleri hakkında Kanun'un 23. maddesi gereğince idari para cezası uygulanmaktadır. 2022 yılı için uygulanan idari para cezaları aşağıdaki gibidir:

Çalışma izni bulunmayan yabancıyı çalıştıran işveren veya işveren vekili yabancının ve varsa eş ve çocuklarının konaklama giderlerini, ülkelerine dönmeleri için gerekli masrafları ve gerektiğinde sağlık harcamalarını karşılamak zorundadır. İzinsiz çalışmanın tekrarı halinde idari para cezaları bir kat artırılarak uygulanmaktadır. Çalışma izni bulunmadan çalıştığı tespit edilen yabancılar sınır dışı edilmek üzere İçişleri Bakanlığına bildirilir.

15. Çalışma izni süresi nasıl uzatılır?

Süresi sona ermiş bir çalışma izninin uzatılması için, sürenin bitiminden itibaren en geç 15 (on beş) gün içinde uzatma başvurusunda bulunulması gerekir. Bu süreden sonra yapılan uzatma başvuruları, ilk defa başvuru yapan yabancılara uygulanan esaslara tabidir. Çalışma izninin biteceği tarihten itibaren geriye doğru en fazla 60 (altmış) gün içerisinde de uzatma başvurusunda bulunulabilir.

Çalışma izninin uzatılması halinde, yeni çalışma izninin başlangıç tarihi, süresi biten çalışma izninin sona erdiği tarihtir.

Sonuç

Türkiye'de işçi veya işveren olarak çalışmak isteyen yabancıların çalışma iznine usulüne uygun bir şekilde başvuru yapması ve evraklarını eksiksiz olarak online başvuru sisteminden sunması gerekmektedir. Her ne kadar süreli çalışma izni için genel başvuru süreci yukarıdaki gibi olsa da somut olayda çalışma iznine ilişkin başvurunun hangi kapsamda ve hangi nedenlerle alınacağı değerlendirilmeli, ilgili mevzuat dikkatle incelenmeli ve başvurunun reddi olasılığını en aza indirmek amacıyla doğru çalışma izni türüne gerekli tüm evraklarla başvuru yapılmalıdır.

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.