- with readers working within the Media & Information industries
Bugüne kadar gerek Vergi Denetim Kurulu gerekse Gelir İdaresi Başkanlığı bu konuda çok istisnai haller dışında teminat isteme hükümlerini uygulamadılar. Bu konuda uygulama değişeceğinin sinyallerini ilk olarak Mehmet Şimşek verdi
Değerli okurlar, 15 Eylül 2025 tarihli yazımda, Vergi Denetim Kurulu'nun (VDK) 1 Ekim 2025 tarihinden itibarensahte belgeyle mücadele stratejisinideğiştireceğini duyurmuş ve bu konuda bazı uyarılar ve değerlendirmelerde bulunmuştum.
Daha sonra yayınlanan 6 Ekim 2025 tarihli yazımda ise VDK tarafından KURGAN kapsamında mükelleflere gönderilen bilgi isteme yazılarına karşı neler yapılabileceğini açıklamaya çalışmıştım.
VDK tarafından 1 Ekim 2025 itibarıyla web sayfasında kamuoyuna duyurulan "Sahte Belgeyle Mücadele Stratejisi – Kuruluş Gözetimli Analiz (KURGAN) Mükellef ve Meslek Mensupları Rehberi" mükellef, meslek mensupları (SMMM ve YMM) ve avukatlar için önemli bir kaynak niteliğinde...
Bu vesileyle, VDK'nın yeni stratejiyi kamuoyuna açıklama konusundaki tutumu ve gayreti ile açıklığını takdir ettiğimi belirtmek isterim. Bu konuda söyleyebileceğim tek şey zaman konusunda daha hassas olunabileceği idi, hazırlık süresi biraz uzatılabilirdi.
Tabii ki sistemin başarılı olmasını temenni ediyoruz, bunu zaman gösterecek! Uygulamanın mükellef haklarını gözeterek yürütülmesi halinde başarılı olmaması için hiçbir sebep görmüyorum.
Rehberde;
- Strateji metni,
- Politika bileşenleri ve bunların detaylı açıklamaları,
- Özellikle son dönemde sıkça gündeme gelen Kuruluş Gözetimli Analiz (KURGAN) Sistemi hakkında kapsamlı bilgiler,
- VDK Başkanlığına iletilen sorulara verilen cevaplara ilişkin Soru-Cevap bölümü,
- Sahte veya Muhteviyatı İtibarıyla Yanıltıcı Belge Kullanma İncelemeleri ile Vergi Usul Kanununun (VUK) 160/A Maddesi Kapsamındaki İncelemeler Hakkında Genelgeyer alıyor.
Bugünkü yazımda, Rehber'de yeni stratejinin yedi katmanından biri olarak lanse edilen "İnceleme" bölümünde yer alanteminat istemeyeilişkin açıklamaları değerlendireceğim. Henüz bu rehberi okumamış olanlara mutlaka okumalarını öneriyorum. Rehbereburadanulaşabilirsiniz.
- Rehberde teminat isteme konusunda yapılan açıklamalar neler?
Açıklamalarıma, Rehber'de bu konuya ilişkin yapılan açıklamaları aynen alıntılayarak başlıyorum.
"Müfettişler VUK 359'uncu maddesinde sayılan hallere temas eden fiillerinin tespiti ve vergi alacağının güvende olmadığına kanaat getirdiği takdirde mükelleflerden teminat istenebilecektir. Teminat istenecek mükelleflerin geçmiş denetimleri, sahte belge ile ilgili geçmiş kullanımları, bulunduğu sektör gibi çok sayıda risk kriteri göz önünde bulundurulacak ve teminat isteme değerlendirmesi yazılımı devam eden Teminat Değerlendirme Sisteminin skorlamasına bağlı olarak gelişecektir. İlk uygulama itibariyle sistem devreye girene kadar teminat istenmeksizin denetim süreçleri işletilecektir."
Soru-Cevap bölümünde ise 16. soru bu konuya ayrılmış ve önemli açıklamalar yapılmış bulunuyor.
"Soru 16: 1 Ekim 2025 tarihi sonrasında işlenen tüm fiillerde mi teminat istenecektir?
Cevap 16:6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun teminat isteme yetkisine yönelik müfettişlere yetki vermektedir. Ancak teminat istemede objektif kriterler belirlenmeli, bu kriterler risk analizine dayanmalı ve yüksek riskli görülen mükelleflerde teminat istenmelidir. Teminat istenecek mükelleflerde belirlilik sağlamak adına Teminat Değerlendirme Sistemi geliştirilmeye başlanmıştır. Bu sistem müfettişlere açılana ve sistem teminat istenebileceğini işaret edinceye kadar mükelleflerden teminat istenmeyecektir.Dolayısıyla teminat isteme müfettiş değerlendirmesinden önce merkezi bir karar mekanizmasının geliştirilmesine ve bir kontrol mekanizmasına bağlanmış ve mükelleflere güvence sağlanmıştır."
- Teminat istemenin yasal dayanağı nedir?
Değerli okurlar, amme alacaklarının korunması konusunda 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanunla düzenlenen araçlardan biri teminat isteme hükümleridir.
Kanunun ilgili maddesine göre, VUK'un 344 üncü maddesi uyarınca 1 katvergi ziyaı cezası kesilmesini gerektiren haller ile 359 uncu maddesinde sayılan 3 kat vergi ziyaı cezası kesilmesini gerektiren hallere (kaçakçılık fiillerine)temas eden bir amme alacağının salınması için gerekli muamelelere başlanmış olduğu takdirde vergi incelemesine yetkili memurlarca yapılan ilk hesaplamalara göre belirtilen miktar üzerinden tahsil dairelerince1 teminat istenir (6183 Sayılı Kanun Madde 9).
Türkiye'de ikametgahı bulunmayan amme borçlusunun durumu amme alacağının tahsilinin tehlikede olduğunu gösteriyorsa, tahsil dairesi kendisinden teminat isteyebilir.
Bu maddede yer alan "Vergi Usul Kanununun 344 üncü maddesinde sayılan kaçakçılık halleriyle mükerrer 347 nci maddesinin 1 numaralı bendinde belirtilen..." ibaresi 1/1/1999 tarihinde yürürlüğe girmek üzere 2/7/1998 tarih ve 4369 sayılı Kanunun 81 nci maddesiyle "213 sayılı Vergi Usul Kanununun 344 üncü maddesi uyarınca vergi ziyaı cezası kesilmesini gerektiren haller ile 359 uncu maddesinde sayılan..."şeklinde değiştirilmiştir.
4369 sayılı Kanunun 82 nci maddesi ile de VUK'un "Yardım" başlıklı mükerrer 347 nci maddesi yine 1/1/1999 tarihi itibarıyla yürürlükten kaldırılmıştır.
Bu bilgileri vermekteki kastım şudur: 1 kat vergi ziyaı cezası kesilmesi gereken fiiller için teminat isteme hükmü Kanuna 1/1/1999 tarihinde eklenmiştir. Bu tarihe kadar sadece 3 kat vergi ziyaı cezası kesilmesini gerektiren ağır kaçakçılık fiillerinin varlığı halinde teminat istenmesi mümkündü.
Ancak bu yasal düzenlemeye rağmen bugüne kadar teminat isteme hükümleri çok istisnai olarak uygulanmıştır. Benim 40 yıla yaklaşan meslek hayatımda hatırladığım sadece birkaç örnek uygulama var.
Hatta bu örneklerden biri çok kıymetli üstadım merhumMehmet Maç'ın başına gelmişti.
Biz vergi danışmanları, mükelleflerin cezalı tarhiyata karşı dava açılması durumunda ne zaman ödemenin yapılacağı sorusuna, dava açılmakla tahsilatın duracağını ve vergi mahkemesinde dava mükellef aleyhine kısmen veya tamamen karara bağlanmadıkça ödeme aşamasına geçilmeyeceğini söyleriz. Benim de tanık olduğum olayda Mehmet Üstat da mükellefe aynı şekilde bilgi vermiş, ancak vergi inceleme elemanının girişimi ile vergi (tahsil) dairesinin teminat istemesi karşısında büyük bir şok yaşanmış ve doğal olarak üstadımız ağır bir eleştiriye maruz kalmıştı. Ben o olaydan sonra düşük de olsa böyle bir olasılığın varlığından her zaman bahsederim!
- Bu konuda tebliğ ne diyor?
Tahsilat Genel Tebliği (Seri: A Sıra No: 1)'e göre, kendilerine inceleme yetkisi verilmiş bulunanlar tarafından mükelleflerin veya sorumluların kayıt ve işlemlerinin incelenmesi sırasında VUK'un 344 ve 359 uncu maddelerinde sayılan hallerin tespit edilmesi nedeniyle bir amme alacağı salınması için gereken işlemlere başlanılmışsa, inceleme elemanlarınca yapılacak ilk hesaplara göre tespit edilecek tutar üzerinden derhal teminat istenecektir.
Vergi incelemesine yetkili memurlarca yapılan ilk hesaplara göre belirtilen tutar üzerinden istenecek teminatın; vergi aslı, gecikme faizi ile ceza tutarlarını karşılayacak değerde olması gerekiyor. Bu aşamada vergi alacağı tahakkuk etmediğinden gecikme faizinin hesabında teminat isteme yazısının düzenlendiği tarih esas alınıyor.
Tebliğe göre, gerek teminat isteme yazılarında gerekse teminat gösterme yazıları veya belgelerinde, vergi alacağının tahakkuk etmesi üzerine hesaplanacak gecikme faizi ve zammının dikkate alınacağının belirtilmesi gerekiyor.
Görüldüğü üzere süreci vergi inceleme elemanları başlatıyor. Bugüne kadar gerek VDK gerekse Gelir İdaresi Başkanlığı bu konuda çok istisnai haller dışında teminat isteme hükümlerini uygulamadılar.
Bu konuda uygulamanın değişeceğinin sinyallerini ilk olarak Mehmet Şimşek verdi. Basına yaptığı açıklamada Şimşek, kamu alacağının güvenceye alınması için riskli görülen mükelleflerden teminat isteneceğini, teminat gösteremeyenler için ihtiyati haciz uygulaması yapılacağını ifade etti. Özellikle geçmişte sahte belge kullanımıyla ilgili olumsuz sicili bulunan firmalara yönelik sıkı tedbirler alınacağını söyledi.
- Uygulama değişecek mi?
Hayır, mevcut uygulama değişmeyecek. Teminat Değerlendirme Sistemi hayata geçirilinceye kadar teminat istenmeksizin denetim süreçleri yürütülmeye devam edilecek!
Rehberdeki açıklamalardan her işlem için standart olarak teminat isteme hükümlerine başvurulmayacağını anlıyoruz. Özellikle teminat temini konusunda sorun yaşanan bu günlerde standart bir uygulamaya gidilmemesini olumlu buluyorum.
Teminat isteme uygulamasının müfettiş değerlendirmesine bırakılmayıp merkezi bir karar mekanizmasının geliştirilmesine ve bir kontrol mekanizmasına bağlanmış olması da, Rehberde ifade edildiği üzere, mükellefleri rahatlatmış ve onlara güvence sağlamıştır.
Footnote
1 Tahsil dairesi terimi, alacaklı amme idaresinin bu kanunu tatbik etmekle vazifeli dairesini, servisini, memur veya memurlarını ifade eder (6183 sayılı Kanun Madde 3).
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
