Blokzincir teknolojisiyle sanal ve artirilmis gerçekligi birlestiren birbirine entegre edilmis dijital platformlarda, kullanicilar avatarlari vasitasiyla diger kullanicilarla baglanti kurabilirken, sanal yerleri ziyaret ediyor, is yapiyor, sanal ve sanal olmayan mal ve hizmetlerin ticaretini yapabiliyorlar. Peki, metaverse'te de islemler reel dünyadaki gibi KDV'ye tabi olacak mi?
Pandemiden beri dijital etkinlikler e-ticaret sektörü için daha popüler hale geldi. Kuskusuz birkaç tiklama ile katilimcilarin çevrimiçi bir portala erisimini saglamak, yüz yüze bir etkinligi düzenlemekten çok daha kolay hale geliyor. Ancak bu durumda sanal etkinliklerin vergi konusunda karsimiza çikacak kurallari biraz karmasik olabilir. Bu etkinliklere Ingiltere veya AB'den katilim söz konusu oldugunda, bu ülkelerin her birinde vergi yükümlülügü dogar. Böyle bir senaryoda AB'nin Import One Stop Shop (IOSS) vergi sistemi (B2C) satislar özelinde, kiymeti 150 Avro'yu asmayan sanal etkinlik düzenleyicileri için gündeme gelebilir. Baska bir deyisle, IOSS kurallari metaverse'te düzenlenen etkinlikler, konferanslar ve çevrimiçi kurslar için de geçerli olabilir. Dijital ortamda gerçeklestirilen etkinliklerde müsteriler tarafindan giris ücreti ödeniyorsa (B2C), katilimcinin bulundugu yerdeki vergi oranina bagli olarak vergi alinmasi gerekir.
Türkiye'de bu konu gündeme geldiginde, KDV'nin dogmasi ve dogacak olursa kim tarafindan/nasil ödenecegi sorulari da beraberinde gelecek. Türkiye'de mevcut yasal sartlar altinda ticari faaliyet kapsaminda Türkiye'de yapilan hizmet ve mal teslimleri, Türkiye'ye dogru yapilan ve Türkiye'de faydalanilan bir mal veya hizmet ithalatinin yapilmasi KDV kapsamina giriyor. Metaverse platformlarinda da gerçeklestirilen islem ve faaliyetler hizmet olarak degerlendirilebilir.
Metaverse'te sanal ürün satislari vergilendirilebilir mi?
Teknoloji arastirma sirketi olan Gartner, dünya sirketlerinin %30'unun 2026 yilina kadar metaverse'te mal ve hizmet satisi yapacagini belirtiyor. Dijital gerçekligin B2C etkilesimlerini artiracagi bir gelecek öngörüyor. Peki sanal vitrinler yakinda sanal ürünleriyle e-ticaret saticilarini geride birakacak mi? Esasen henüz dünya genelinde sanal ürünlerin vergilendirilebilecegine iliskin bir kural dizini belirlenmedi. Ancak sanal gerçeklik oyun platformu Second Life, 31 Mart 2022 tarihinden sonra özellikle Yüksek Mahkeme'nin (Supreme Court) Wayfair Satis Vergisi davasina atifta bulunarak, platform içi satin alimlardan satis vergisi alacaklarini duyurdu. Bununla birlikte platform, kullanicilarin lokasyonlarina göre satis vergisi (sales tax) alinacagini belirtti. Bu duyuruda, Second Life'in ana sirketi Linden Labs, ABD'li kullanicilarindan premium abonelikler ve arazi ücretleri gibi yinelenen faturalandirma kalemlerinin vergilendirilecegine de yer verdi. Alinacak vergi miktarinin makbuz veya faturada açikça yer verilecegi de ifade edildi. Her ne kadar ABD'deki münferit vergi ücretleri, vergi yargi yetkisine bagli olarak degisse ve bazi eyaletlerin digerlerine kiyasla daha düsük satis vergisi uygulamasi olsa da Linden Labs bunun için otomatik bir sistem kullanacagini açikladi. Bu sistem her bir kullanici için dogru vergiyi belirleyecek üçüncü bir tarafça saglanacak ve vergi yasalarini güncel olarak takip edecek. Bu uygulamada ABD'de dört eyalet Delaware, Montana, New Hampshire ve Oregon satis vergisi almazken; Seattle, Chicago, Los Angeles ve Oakland, California eyaletlerinde satis vergileri toplamda %10'a kadar çikabiliyor.
Uzmanlara göre, metaverse'te yapilan satislarin veya kazançlarin vergi sonuçlariyla ilgili olarak Milli Gelir Idaresi (IRS) veya Amerika Birlesik Devletleri'ndeki herhangi bir baska vergi otoritesinden henüz herhangi bir görüs alinmadi. Ancak, metaverse kullanicilari, islemlerini tamamen çevrimiçi olarak gerçeklestirse bile gerçek dünyada oldugu gibi bir vergi ödeme yükümlülügü ile karsilasabilecek. Dolayisiyla belirli bir muafiyet olmadikça, eyaletlerdeki tüm satis islemlerinin vergiye tabi olacagi varsayiliyor.
Kazanç vergisi ne durumda?
Kripto para birimleri karsiliginda metaverse'te sanal gayrimenkul satin alan veya kiralayan bir sirket, sirketin vergi mükellefi oldugu yargi bölgesinin vergi mevzuatina bagli olarak kripto para biriminde vergiye tabi bir kazanç elde edecek. Dolayisiyla, sirket kendi NFT'lerini gelistirir ve bunlari bir metaverse platformunda satmaya karar verirse (bir avatar tarafindan giyilebilecek benzeri olmayan giysiler satan bir moda sirketi gibi), ilgili NFT'nin degerindeki artistan elde edilen kazanç da birlikte vergilendirilebilecek. Ancak bu durumda kazançlar üzerinden vergilendirmenin sanal islemin gerçeklestirildigi anda mi yoksa kripto para biriminin euroya veya dolara dönüstürüldügü anda mi gerçeklestirilecegine iliskin sorular gündeme geliyor. Hatta yil içinde belirli bir andaki degere veya yil boyunca ortalama degere göre yillik olarak vergilendirilebilmesi de söz konusu olabilecek. Bir islemin vergi dogurup dogurmayacagi tamamen isletmenin nerede vergi mükellefi olduguna bagli olacak. Bir baska sorun ise her türlü dijital para biriminin vergilendirilip vergilendirilmeyecegi. Bazi devletler, bitcoinden elde edilen kazanci vergilendiriyor ancak Decentraland'in MANA jetonlarindan elde edilen gelir de vergilendirilebilecek mi? Bütün bu sorularin cevaplandirilmasi için avatarlarin yasal statüsünü, metaverse'te hangi dijital para birimlerinin kullanildigini, metaverse platformlarinin nasil çalistigini ve sanal dünyanin farkli yönlerini anlamak oldukça önem arz ediyor. Bu nedenle uzmanlar tarafindan bir kripto vergi çerçevesi olusturulurken, vergilendirme yerine metaverse platformlarinin yapisi öncelikli olarak merkeze alinmalidir.
Sonuç
Sanal dünyalar gelistikçe ve isletmelerle birlikte ilerleme firsatlari arttikça, muhtemel vergilendirme süreçleri de bunu takip edecek. Metaverse'teki ticari faaliyetin uluslararasi isletmeler için kazanç anlaminda da önemli etkileri olacagi öngörülüyor. Özellikle metaverse popülaritesinin önümüzdeki yillarda e-ticaret sektörüne yayilma beklentisi, metaverse'te hangi vergi türleri ve kalemlerin ortaya çikacagi konusundaki sorulari da beraberinde getiriyor. Güncel olarak, vergilendirme sürecinin reel dünyada oldugu sekilde mi ilerleyecegi yoksa metaverse platformlari için ayri bir vergi türünün mü olusturulacagi konusunda net bir görüs hakim degil. Ancak her sekilde vergi yükümlülükleri açisindan tüm metaverse platformlarinin küresel anlamda ve yerel boyutlariyla vergi mevzuatlarini takip etmesi gerekiyor.
Bu makalenin orijinali Harvard Business Review Türkiye'de 19 Nisan 2023 tarihinde yayinlanmistir. Orijinal makalenin Türkçe versiyonu için lütfen tiklayiniz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
