ÖZET
Bilindiği üzere, 28 Şubat 2008 tarihinde kabul edilen 5746 sayılı Kanun ile Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetleri sayesinde ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir hale getirilmesi ve nitelikli işgücü istihdamının arttırılması amaçlanmıştır.
Aynı şekilde 26 Haziran 2001 tarihinde kabul edilen 4691 sayılı Kanun ile üniversite araştırma kurumları ile üretim sektöründe faaliyet gösteren kuruluşların iş birliği sağlanarak Türkiye sanayisinin uluslararası düzeyde rekabetçiliğinin artırılması ve ihracatın desteklenmesi amaçlanmıştır. Bu amaçlar doğrultusunda, çeşitli destek ve teşvikler sunulmuştur.
Buna ek olarak 3 Şubat 2021 tarihli 31384 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7236 sayılı Kanun ile 01.01.2022 tarihinden itibaren verilecek olan yıllık kurumlar vergisi beyannamelerine ilişkin olarak, 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ve 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında yararlanılan indirim/istisna tutarının yıllık 1.000.000,00 Türk Lirasının üzerinde olması durumunda fon ayrılması ve ayrılan fon ile girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması şartı getirilmiştir.16 Aralık 2023 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanan 7953 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 1 Ocak 20224 itibarı ile yararlanılan indirim/istisna tutarına ilişkin alt sınır 2.000.000,00 Türk Lirasına yükseltilmiştir.
Makalemizde ilgili fonun ayrılması süreçlerinde dikkat edilmesi gereken hususlar hakkında açıklamalara yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Ar-Ge, Ar-Ge Merkezi, Teknokent, Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, Kurumlar Vergisi, Girişim Sermayesi Fonu.
GİRİŞ
4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ve 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında kurumlar vergisi beyannamesinde faydalanılan indirim tutarının 1.000.000,00 Türk lirası üzerinde olması durumunda faydalanılan indirim/istisna tutarının %2'sine tekabül eden tutarın ilgili dönem kârından ayrılarak fon hesabına aktarılması ve ilgili yıl sonuna kadar Türkiye'deki girişimcilere yatırım yapmak amacıyla kurulmuş olan girişim sermayesi yatırım fonu paylarından satın alım yapılması yahut kuluçka merkezlerinde faaliyet gösteren girişimcilere sermaye yaratılması gerekmektedir.
Bu husustaki uygulama, 16.12.2023 tarihli 32401 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7953 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 01.01.2024 tarihinden itibaren 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun'un 3. maddesinin 14. fıkrasında yer alan ve 4691 sayılı Teknoloji Bölgeleri Geliştirme Kanunu'nun ek 3. maddesinde yer alan, yıllık kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden yararlanılan indirim/istisna tutarının yükümlülük sınırı 1.000.000,00 TL'den 2.000.000,00 TL'ye çıkarılmıştır. Teknopark Kazanç İstisnası ve ArGe/Tasarım İndirim tutarı üzerinden girişim sermayesi yatırım fonuna ayrılacak oran ise %2'den %3'e çıkarılmıştır.
Bu makalemizde, uygulamanın başladığı tarihten günümüze kadar olan değişikliğine, kurumlar vergisi beyannamesinde 5746 sayılı Kanun ve 4691 sayılı Kanun kapsamında yararlanılan indirim/istisna tutarları üzerinden ayrılacak fon tutarının tespit edilmesi konularına ve ilgili tutara dair vergisel açıdan dikkat edilmesi gereken önemli hususlara değinilmektedir.
I. YASAL DÜZENLEMELER
5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun'un "İndirim, İstisna, Destek ve Teşvik Unsurları" başlıklı 3. maddesine eklenen 14. fıkra ile "1/1/2022 tarihinden itibaren 3'üncü madde kapsamında yıllık beyanname üzerinden yararlanılan indirim tutarı 1.000.000 Türk lirası ve üzerinde olan kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır. Bu fıkra kapsamında aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20.000.000 Türk lirası ile sınırlıdır. Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye'de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da 4691 sayılı Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır." hükmü getirilmiştir.
4691 sayılı Kanun'a eklenen geçici 3. madde ile de "1/1/2022 tarihinden itibaren geçici 2'nci madde kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançları tutarı 1.000.000 Türk lirası ve üzerinde olan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri tarafından, bu tutarın yüzde ikisi pasifte geçici bir hesaba aktarılır. Bu fıkra kapsamında aktarılması gereken tutar yükümlülüğü, yıllık bazda 20.000.000 Türk lirası ile sınırlıdır. Bu tutarın, geçici hesabın oluştuğu yılın sonuna kadar Türkiye'de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonu paylarının satın alınması veya girişim sermayesi yatırım ortaklıkları ya da bu Kanun kapsamındaki kuluçka merkezlerinde faaliyette bulunan diğer girişimcilere sermaye olarak konulması şarttır." hükmü getirilmiştir.
16/12/2023 tarihli 7953 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ile 01.01.2024 tarihinden itibaren 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun'un 3. maddesinin 14. fıkrasında yer alan ve 4691 sayılı Teknoloji Bölgeleri Geliştirme Kanunu'nun ek 3. maddesinde yer alan, yıllık kurumlar vergisi beyannamesi üzerinden faydalanılan indirim/istisna tutarının yükümlülük alt sınırı 2.000.000,00 TL ve fon oranı %3 olacak şekilde düzenlenmiştir.
Girişim sermayesi yatırım fonları, özel yatırım şirketleri tarafından yönetilen ve yatırımcılardan toplanan sermaye ile yeni işletmelere ve girişimlere yatırım yapmak amacıyla kullanılan fonlardır. GSYF, Türkiye'de Sermaye Piyasası Kurulu ("SPK") tarafından belirlenen kurallar ve yönetmelikler çerçevesinde faaliyet göstermek zorundadır.
Girişim sermayesi yatırım ortaklığı tanımına, Girişim Sermayesi Yatırım Ortaklıklarına İlişkin Esaslar Tebliği'nde, "girişim sermayesi yatırımları, sermaye piyasası araçları ve Kurulca belirlenecek diğer varlık ve haklardan oluşan portföyü işletmek amacıyla paylarını ihraç etmek üzere kurulan veya esas sözleşme değişikliği yolu ile dönüşen, Kanunun 48 inci maddesinde sınırı çizilen faaliyetler çerçevesinde olmak kaydı ile bu Tebliğde izin verilen diğer faaliyetlerde bulunabilen ve kayıtlı sermaye sistemine tabi anonim ortaklık olan sermaye piyasası kurumudur." şeklinde yer verilmiştir.
Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Ar-Ge Teşvikleri Genel Müdürlüğü tarafından Ar-Ge merkezlerine gönderilen bir yazıda, girişim sermayesi uygulamalarına ilişkin olarak, uygulamada dikkate alınması gereken hususlar aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:
- Türkiye'de yerleşik girişimcilere yatırım yapmak üzere kurulmuş girişim sermayesi yatırım fonundan kasıt, Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında kurulmuş fonlar veya yurt dışında kurulmuş ancak fon iç tüzüğü vb. resmi dokümanlarında portföyün en az yüzde sekseninin Türkiye'de teknolojik girişimcilere yatırım yapacağını belirten fonlar olduğu,
- Esas amaç teknolojik girişim şirketlerine
sermaye niteliğinde yatırım yapılması
olduğundan yatırım yapılacak girişim
sermayesi fonlarının hedef alım
fiyat garantisi bulunan lisanssız
güneş enerjisi santralleri ya da belirli bir iç
verim beklentisi olan ya da yıllık bazda temettü
ödemeyi vaad eden fonlar olmaması
gerektiği, bu tür yatırımların
yapılan Kanun değişikliğinin gerekçesine
uygun olmadığı,
Kanunda geçen ilgili maddede aktarılan tutarların "sermaye olarak konulması" ifadesi bu tutarların uzun vadeli olarak yatırıldığı en az belirli bir süre geri alınmaması gerektiğini açıkça ifade etmekte olup süre konusunda yeni düzenleme yapılana kadar herhangi bir şekilde paraya çevrilmesinin mümkün olmayacağı.
Kuluçka merkezi ise 4691 sayılı Kanun'da "Özellikle genç ve yeni işletmeleri geliştirmek amacıyla; girişimcilere bölge içinde veya dışında ofis hizmetleri, ekipman desteği, yönetim desteği, mali kaynaklara erişim, kritik iş ve teknik destek hizmetlerinin bir çatı altında tek elden sağlandığı yapılar" şeklinde açıklanmıştır.
II. FON AYIRMA VE MUHASEBE KAYIT DÜZENİ
yılı Nisan ayında beyan edilecek olan kurumlar vergisi beyannamesi kapsamında faydalanılan indirim/istisna tutarı üzerinden yapılacak olan fon ayırma işlemi ilgili kurumlar vergisi beyannamesinin verileceği tarihe kadar yapılabilecektir. İlgili uygulama kapsamında, geçici vergi dönemlerinde faydalanılan indirim/istisna tutarları üzerinden fon ayrılmasına dair yükümlülük bulunmamaktadır. İlgili uygulama, yıllık kurumlar vergisi beyannamelerini kapsamaktadır.
Konuya ilişkin bir örnek verecek olursak;
A Firması 4691 sayılı Kanun kapsamında 2024 yılı için Kurumlar Vergisi Beyannamesi kapsamında 15.000.000,00 TL Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kazanç İstisnasından faydalanmaktadır. Bu durumda, 450.000,00 TL fonu kanunen ayırması gerekmektedir. Bu kapsamda gerçekleştirilecek muhasebe kayıtları şu şekilde olacaktır:
III. CEZAİ MÜEYYİDE
Kanunen ayrılması gereken fona dair tutarın ilgili yıl sonuna kadar fona aktarılmadığı durumda
- 5746 sayılı Araştırma, Geliştirme ve Tasarım Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun'un "İndirim, İstisna, Destek ve Teşvik Unsurları" başlıklı 3. maddesine eklenen 14. fıkra ile "Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, bu Kanun kapsamında yıllık beyanname üzerinden indirim konusu yapılan tutarın yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan Ar-Ge indirimine konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir. Cumhurbaşkanı bu fıkrada yer alan tutar ve oranları birlikte ya da ayrı ayrı sıfıra kadar indirmeye, beş katına kadar artırmaya yetkilidir. Bu fıkranın uygulanmasına ilişkin usul ve esaslar yönetmelikle belirlenir."
- 4691 sayılı Kanun'a ek olarak gelen geçici 3. madde ile ise, "Söz konusu tutarın ilgili yılın sonuna kadar aktarılmaması durumunda, bu Kanun kapsamında yıllık beyanname üzerinden istisna edilen kazançlar tutarının yüzde yirmisi, ilgili yılda yararlanılan gelir ve kurumlar vergisi istisnasına konu edilemez. Bu tutar nedeniyle zamanında alınmayan vergiler vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilir."
hükümlerine yer verilmektedir.
Buradan hareketle bu kapsama giren mükelleflerin, ilgili yıl için yararlandıkları indirime/ istisnaya istinaden yine ilgili yılın sonuna kadar yapılması hükmedilen yatırımı gerçekleştirmemesi durumunda, ilgili yılın kurumlar vergisi beyannamesinde beyan edilen indirim/istisna tutarının yüzde yirmilik kısmına tekabül eden tutar iptal edilecektir. Buna ek olarak ilgili yılın kurumlar vergisi oranı (2024 yılı için %25) esas alınarak zamanında alınmayan vergi, vergi ziyaı cezası uygulanmaksızın tarh edilecektir. Ayrıca tarh edilen tutar üzerinden ilgili dönem dikkate alınarak gecikme faizi hesaplanacağı tabiidir.
SONUÇ
2024 yılı için verilecek kurumlar vergisi beyannamelerinde Teknoloji Geliştirme Bölgesi Kazanç İstisnası veya Ar-Ge/Tasarım İndirimi imkânlarından faydalanan firmaların, faydalandıkları tutar 2.000.000,00 TL'nin üstünde ise yararlanılan bu tutarın %3'ü kadarının fon olarak ayrılması gerekmektedir.
Bunlara ek olarak, girişim sermayesi yatırım fonlarına yatırımda bulunacak mükelleflerin ilgili fonlara dair iç tüzüklerinin incelenmesinin ve akabinde yatırım kararının verilmesinin önemli bir husus olduğunu belirtmek isteriz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
