Avrupa Parlamentosu, çalışanları oldukça yakından ilgilendiren bir karar verdi. Parlamento, çalışanların mesai saatleri dışında işleri ile bağlantılı e-posta, mesaj ve aramalara yanıt vermeme hakları olduğuna kanaat getirdi.
Dijitalleşme ve çeşitli teknolojik cihazların çalışmada esnekliği ve özerkliği beraberinde getirdiği oldukça açık bir durum olmakla birlikte, işin yoğunlaşmasına bağlı olarak dijital sistem üzerinden kısa sürede ve maliyetsiz olarak işçiye erişim oldukça kolay hale gelmiş durumdadır. Bu durum, işçi üzerinde baskı kurularak mesai bitiminin ardından da işçiyi uzun çalışma saatlerine maruz bırakmak suretiyle işçilerin çeşitli sağlık problemleri yaşamalarına neden olmaktadır.
İşverenlerin işçileri çalışma saatleri dışında doğrudan veya dolaylı olarak erişilebilir olmaya zorlamaması ve çalışanların çalışma saatleri dışında iş yeriyle iletişim kurmaktan kaçınmaları gerektiğinin önemi, söz konusu Parlamento kararı ile yeniden gündeme gelmiştir. Parlamento üye devletlere, asgari bir koruma standardı sağlamak ve tüm işçiler için bağlantı kesme haklarının uygulanmasını sağlamak için kesin ve yeterli sistemler kurma çağrısı yapmaktadır. Bu çerçevede yayımlanan İstihdam ve Sosyal İşler Komitesinin raporuna göre de işçinin mesai saatleri dışında bağlantı kesme hakkı ile ilgili olarak özel bir yasa mevcut değildir.
Ülkemizde, 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 417/1 hükmü uyarınca işveren, işçinin kişiliğini korumak, işçiye saygı göstermek, iş yerinde dürüstlük ilkelerine uygun olarak düzeni sağlamak, işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları konusunda gerekli özeni göstermekle yükümlüdür.
Çalışmasını işverenin hizmetine sunan işçi, kişiliğine bağlı unsurları iş yerine taşımaktadır. Söz konusu edimi yerine getirirken işçinin ''intuitus personae'' kavramı ile özdeşleştiğini söyleyebiliriz. Bu kavram, işçinin iş sözleşmesine ilişkin edimi yerine getirirken kendi kişiliği, ruhsal, fiziksel sağlığı ve sosyal anlamda kişiliğinin dikkate alınmasının gerekliliğine vurgu yapan bir kavramdır.
Ancak belirtmek gerekir ki, güncel olarak parlamento kararında da ele alınan konu ile bağlantılı olarak işçi söz konusu edimi yerine getirirken; hangi oranda işverenin yetki alanının kapsamı dışında kalacağını tespit etmesi kolay olmayıp, işçinin kişilik hakları sözleşmenin güçlü olan tarafı işveren tarafından ihlallere açık konumdadır.
2017 yılında Fransa'da, "işçinin bağlantıyı kesme hakkına" temel oluşturabilecek uygulamalar ve kararlar yürürlüğe girmiştir. Bu düzenlemeden önce de bu hakka ilişkin Fransız Yargıtayı'nın benzer kararları vardır. Örneğin 2001 yılında vermiş olduğu 99-42727 sayılı kararında, "işçinin evden çalışmayı kabul etmek ya da kabul etmediği halde dosya ve çalışma araçlarını evde bulundurmak zorunda olmadığını" ve 2004'te verdiği 01–45889 sayılı kararında ise "iş saatleri haricinde ulaşılamamanın bir hata olmadığını ve işten çıkarılma için geçerli bir sebep teşkil etmeyeceğini" belirtmiştir.1
Her ne kadar hukukumuzda Fransız Hukukunda olduğu gibi kişilik hakları bağlamında sınırları çizen açık düzenlemeler bulunmasa da ele alınan Avrupa Parlamentosu kararı kapsamında işçinin özel yaşamının hangi sınırlar içerisinde değerlendirileceği ve bu durumun geçerliliğinin tartışılmasının yerinde olduğu üzerinde durulduğu görülmektedir. Ayrıca EUROFOUND (Avrupa Yaşam ve Çalışma Koşullarını İyileştirme Vakfı) tarafından özellikle 2003/88/EC sayılı çalışma saatlerine ilişkin AB Yönergesinde yer alan çalışma-dinlenme saat sınırlamaları ile Avrupa Sosyal Haklar Sütununda yer alan iş-özel hayat dengesine ilişkin ilkelerin söz konusu hakla benzer alanları düzenlediği açıktır.
Son olarak ilgili Parlamento kararı ve "işçinin bağlantı kesme" hakkı kapsamında, işçinin teknolojik aygıtlar aracılığı ile her an ulaşılabilir olması ve işçinin zorda kalarak bu duruma rıza gösterir bir duruma gelmesi kişisel yaşama doğrudan müdahale niteliğinde olup, hiçbir noktada hukuka uygun hale getiremeyeceği ve iş hukuku açısından da ayrıca ele alınması gereken bir konu olması sebebiyle önemi göz arzı edilmemelidir.
Dipnot;
1 Osman Gazi Güçlütürk, "Uzaktan Çalışma, COVID-19 ve Ulaşılabilir Olmama Hakkı"
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.