2024 yılının ikinci çeyreğini geride bırakırken Türkiye startup ekosistemini ilgilendiren mevzuat değişikliklerini aşağıda bilginize sunarız.
1. GSYF Katılma Paylarından Elde Edilen Kazançlar için Stopaj Oranında Değişiklik
Girişim sermayesi yatırım fonlarının katılma paylarından gerçek kişi yatırımcıların elde ettiği gelir ve kazançlarda katılma payının ne kadar süredir elde tutulduğuna bakılmaksızın stopaj oranı %0'a indirilmişti. Yapılan değişiklik ile 01.05.2024 ile 31.07.2024 tarihleri arasında iktisap edilen ve iki yıldan kısa süre elde tutulan katılma payları için stopaj oranı %7,5'a, 31.07.2024 tarihinden sonra iktisap edilecek olan ve iki yıldan kısa süre elde tutulan katılma payları için stopaj oranı %10'a çıkartılmıştır. İki yıldan uzun süredir elde tutulan katılma paylarından elde edilecek gelir ve kazançlar bakımından %0 stopaj oranı uygulanmaya devam etmektedir.
2. Emeklilik Yatırım Fonlarının Girişim Sermayesine Yatırım Yapabilmesine İlişkin Değişiklik
Sermaye Piyasası Kurulu, Emeklilik Yatırım Fonlarına İlişkin Rehber'de değişikliğe gitti. Bu değişiklikle birlikte bireysel emeklilik sistemine dahil olanların yatırımlarının girişim sermayesi fonlarında nemalandırmayı tercih edebilmesine imkân tanındı. Bu kapsamda portföylerinin asgari yüzde birinin GSYF katılma paylarına yönlendirilmesi zorunlu kılındı. Asgari girişim sermayesi yatırımı koşulunun 30.06.2024 gününe kadar sağlanması gerekmektedir.
3. Avrupa Birliği, Yapay Zekâya İlişkin İlk Yasal Düzenlemeyi Kabul Etti
Avrupa Parlamentosu, 13.03.2024 tarihinde Avrupa Birliği ("AB") Yapay Zekâ Tüzüğü'nü kabul etmiştir. Yapay Zekâ Tüzüğü, yapay zekâyı düzenleyen ilk yasal çerçeveyi ortaya koymuştur. Yapay Zekâ Tüzüğü, AB'deki yapay zekâ sistemlerinin zararlı etkilerine karşın sağlık ve güvenlik ile demokrasi, hukukun üstünlüğü ve çevrenin korunması da dahil olmak üzere temel hakların üst düzeyde korunmasını sağlarken ve inovasyonu desteklerken AB iç pazarının işleyişini iyileştirmeyi ve insan merkezli ve güvenilir yapay zekânın benimsenmesini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.
Yapay Zekâ Tüzüğü, yapay zekâ sistemlerini taşıdıkları risk derecesine göre dört risk seviyesi altında tanımlayan risk temelli bir yaklaşım öngörmektedir. Bu sistemler; temel haklara, güvenliğe ve toplumsal değerlere yönelik taşıdıkları potansiyel risklerine göre kategorize edilmektedir. Bu doğrultuda yapay zekâ sistemleri; kabul edilemez, yüksek, sınırlı ve asgari riskli olmak üzere ve her biri farklı düzeylerde düzenlemelere tabi olacak şekilde dört kategoriye ayrılmaktadır. İnsan davranışını manipüle etmek veya savunmasız grupları istismar etmek için tasarlanan yapay zekâ sistemleri, kabul edilemez risk teşkil eder ve yasaklanmıştır. Sağlık, ulaşım, kolluk kuvvetleri gibi alanlarda kullanılan ve yüksek risk teşkil eden yapay zekâ sistemleri ise zorunlu risk değerlendirmeleri, yüksek kaliteli veri kümeleri, şeffaflık ve insan gözetimi dahil olmak üzere sıkı düzenlemelere tabidir. Sınırlı riske sahip yapay zekâ sistemleri, yüksek risk veya kabul edilemez risk kategorilerine girmese de yine de son kullanıcıların yapay zekâ ile etkileşime girdiklerinin farkında olmalarını sağlamak da dahil olmak üzere belirli düzenleyici önlemlerin alınmasını gerektirir. Asgari risk teşkil eden sistemler ise kişilerin hakları veya güvenliği için risk oluşturmadığından az sayıda tedbire tabi tutulmaktadır.
Öte yandan, genel amaçlı yapay zekâ modeli kullanan yapay zekâ sistemleri de düzenleme altına alınmıştır. Bu sistemler önemli ölçüde genellik gösterir ve çok çeşitli görevleri yetkin bir şekilde yerine getirebilir. Genel amaçlı yapay zekâ sistem tedarikçileri, alt tedarikçiler için teknik bilgi ve belgeyi hazırlamalı, telif hakkı kurallarına uymak için bir politika oluşturmalı ve sistemin eğitilmesinde kullanılan içeriğin bir özetini yayınlamalıdır.
Yapay Zekâ Tüzüğü, AB'de hizmet sunan sağlayıcılar ve dağıtıcılara (AB'de yerleşik olsun veya olmasın) uygulanacaktır. Ayrıca, AB dışındaki bir ülkedeki yapay zekâ sistemi tarafından üretilen ürün AB içinde kullanılıyorsa, bu sistemin tedarikçileri ve dağıtıcıları da mevzuata tabi olacaktır. Bu doğrultuda, Türk teşebbüsler tarafından tedarik edilen veya ihraç edilenler de dahil olmak üzere AB'deki kişilerin veya AB pazarının etkilenmesine yol açan bir yapay zekâ sistemi, Yapay Zekâ Tüzüğü'nün uygulama alanına girecektir.
Yapay Zekâ Tüzüğü, AB Resmî Gazete'sinde yayınlanmasından 20 gün sonra yürürlüğe girecektir. Kabul edilemez riskli yapay zekâ sistemleri, yürürlük tarihinden 6 ay sonra yasaklanacaktır. Genel amaçlı yapay zekâ sistemleri için öngörülen yükümlülükler ve yönetişim kuralları, yürürlük tarihinden 12 ay sonra geçerli olacaktır. Yüksek riskli yapay zekâ sistemlerine ilişkin yükümlülükler, Yapay Zekâ Tüzüğü'nde düzenlenen kapsamda 24 ay sonra yürürlüğe girecektir.
4. Yapay Zekâ Kanun Teklifi Türkiye Büyük Millet Meclisine Sunuldu
Türkiye'de ilk defa yapay zekâyı konu alan Yapay Zekâ Kanun Teklifi ("Kanun Teklifi"), 24.06.2024 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmuştur. Kanun Teklifi, yapay zekâ teknolojilerinin güvenli, etik ve adil bir şekilde kullanılmasını sağlamayı; kişisel verilerin korunması ve gizlilik haklarının ihlal edilmemesini temin etmeyi ve yapay zekâ sistemlerinin geliştirilmesi ve kullanımına yönelik düzenleyici bir çerçeve oluşturmayı amaçlamaktadır.
Kanun Teklifi, önemli ölçüde AB Yapay Zekâ Tüzüğü'nü örnek almaktaysa da temel ilke ve kuralların, bu kurallara uyulması için öngörülen tedbirlerin ve bu kurallara uyulmaması halinde yaptırımları uygulayacak kurumların daha net bir şekilde belirlenmesi gibi hususlarda eleştiriye tabi tutulabilecektir. Yine de bu alandaki ilk mevzuat çalışması olması itibarıyla anılan Kanun Teklifi önem taşımaktadır.
5. Türk Ticaret Kanunu'nda Önemli Değişiklikler
Türk 29.05.2024 tarihli, 32560 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan 7511 sayılı Türk Ticaret Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ("Değişiklik Kanunu") ile Türk Ticaret Kanunu'nda ("TTK") önemli değişiklikler yapılmıştır.
TTK uyarınca yönetim kurulu üyeleri en çok üç yıl süre için seçilebilmekteyken yönetim kurulu başkanı ve vekillerinin her yıl seçilme zorunluluğu bulunmaktaydı. Değişiklik Kanunu ile bu zorunluluk kaldırılmıştır.
TTK uyarınca şirketin üst düzey yöneticilerinin ve bu kapsamda şube müdürlerinin atanması yönetim kurulunun devredilemez ve vazgeçilemez görev ve yetkileri kapsamındaydı. Şube müdürlerinin yalnızca yönetim kurulu kararıyla atanabilmesinin şirketin işleyişini yavaşlattığı düşüncesiyle Değişiklik Kanunu bu sınırlamayı kaldırmış ve şube müdürlerinin yönetim kurulu kararı olmaksızın da atanabilmesine imkân tanımıştır.
TTK uyarınca yönetim kurulunu toplantıya çağırma yetkisi yönetim kurulu başkanına ve yönetim kurulu başkanına ulaşılamaması halinde başkan vekillerine bırakılmıştır. Ancak uygulamada yönetim kurulu başkanının bazı hallerde yönetim kurulunu toplantıya çağırmaktan imtina ettiği görülmektedir. Değişiklik Kanunu, yargı süreçleri gerekmeksizin yönetim kurulunun işlevsiz kalmasını önlemek amacıyla yönetim kurulu üyelerinin çoğunluğu tarafından yöneltilen toplantı talebinin yönetim kurulu başkanı tarafından otuz gün içinde yanıtsız bırakılması halinde toplantı çağrısının doğrudan üyeler tarafından yapılabilmesine imkân tanımıştır.
01.01.2024 tarihinden sonra kurulacak anonim ve limited şirketler bakımından asgari esas sermaye tutarları sırasıyla 250.000 TL ve 50.000 TL'ye artırılmıştı. Değişiklik Kanunu; bu tarihten önce kurulmuş olan ve yeni asgari esas sermaye koşullarını sağlamayan şirketlerin esas sermayelerini 31.12.2026 tarihine kadar bu tutarlara artırması gerektiğini düzenlemiştir.
6. Ödeme Hizmetlerinde Asgari Özkaynak Yükümlülükleri Artırıldı
Ödeme ve Elektronik Para Kuruluşlarının Asgari Özkaynak Miktarlarının Yeniden Belirlenmesi ile İlgili Tebliğ yayınlandı. Tebliğe göre, asgari özkaynak yükümlülükleri, fatura ödemelerine aracılık edilmesine yönelik hizmetleri gerçekleştiren ödeme kuruluşları için 10.000.000 TL'ye, elektronik para kuruluşları için 55.000.000 TL'ye ve ödeme hesaplarına ilişkin birleştirilmiş bilgilerin çevrim içi platformlarda sunulması hizmetini veren ödeme kuruluşları haricindeki ödeme kuruluşları için asgari özkaynak yükümlülüğü 20.000.000 TL'ye çıkartılmıştır. Anılan değişiklikler 30.06.2024 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
7. Vergi Mevzuatındaki Gelişmeler
Bilindiği üzere, kurumların girişim sermayesi yatırım fonu ve diğer yatırım fonu katılma paylarından elde ettikleri kâr payları, katılma paylarının fona iadesinden doğan gelirler ve katılma paylarının değer artış kazançları kurumlar vergisinden istisna tutulmuştu. 7456 sayılı Kanun ile girişim sermayesi yatırım fonu dışındaki diğer yatırım fonu katılma paylarına ilişkin yukarıda sayılan gelir ve kazançlar bu istisnanın dışına çıkartılmıştır.
Kanunî ve iş merkezi Türkiye'de bulunmayan anonim ve limited şirket niteliğindeki yabancı kurumların sermayesine iştirak eden kurumların ve gerçek kişilerin yurt dışı iştirakin ödenmiş sermayesinin en az %50'sine sahip olması ve kazancın elde edildiği hesap dönemine ilişkin vergi beyannamesinin verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye'ye transfer edilmesi şartıyla %50 oranında gelir veya kurumlar vergisinden istisna tutulmasına karar verilmiştir.
Hizmet ihracı kapsamında yurt dışına mimarlık, mühendislik, tasarım, yazılım, tıbbi raporlama, muhasebe kaydı tutma, çağrı merkezi, ürün testi, sertifikasyon, veri saklama, veri işleme, veri analizi ile eğitim ve sağlık alanlarında verilen hizmetlerden kurumların ve gerçek kişilerin elde ettikleri kazancın tamamının beyanname verilmesi gereken tarihe kadar Türkiye'ye transfer edilmesi şartıyla %50 oranında gelir veya kurumlar vergisinden indirim konusu yapılabileceği düzenlenmişti. Bu indirim oran, %80'e çıkartılmıştır.
Teknokent ve Ar-Ge ve Tasarım Merkezi'nde bulunan şirketlerin münhasıran Ar-Ge, yenilik ve tasarım faaliyetlerinde kullanılmak üzere iktisap ettikleri makine ve teçhizatlara uygulanacak amortisman süresinin mevcut faydalı ömür süresinin yarısı üzerinden hesaplanabilmesi imkânı, 31.12.2024 tarihine kadar uzatılmıştır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
