I. GİRİŞ
7552 sayılı İklim Kanunu ("Kanun") 9 Temmuz 2025 tarihli ve 32951 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Kanun, yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon hedefi doğrultusunda, iklim değişikliği ile mücadeleyi yasal bir zemine oturtmuştur. Bu çerçevede Kanun, aşağıdaki konuları kapsam altına almaktadır:
- iklim değişikliği ile mücadelede esas olan sera gazı emisyonlarının azaltılması ve iklim değişikliğine uyum faaliyetleri;
- planlama ve uygulama araçları;
- gelirleri;
- izin ve denetimi; ve
- bunlara ilişkin yasal ve kurumsal çerçevenin usul ve esasları.
Kanun birçok yeni terimi tanımlamıştır. Türkiye yeşil taksonomisi, karbon fiyatlandırma araçları, karbon kredisi, iklim adaleti gibi pek çok kavramın tanımı mevzuata kazandırılmıştır.
Kanun, Türkiye'de iklim koruma hukuku alanında önemli bir gelişmedir.
II. İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ İLE MÜCADELE FAALİYETLERİ
- İklim değişikliği ile mücadele faaliyetleri sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri ve iklim değişikliğine uyum faaliyetleri olmak üzere iki alt başlık altında ele alınmıştır.
- Sera gazı emisyonları; ulusal katkı beyanı
(yani, İklim Değişikliği
Başkanlığı
("Başkanlık") koordinasyonunda
ilgili kurum ve kuruluşların iş birliğiyle
uluslararası anlaşmalar ve standartlar gözetilerek
sera gazı emisyonlarının azaltımı ve iklim
değişikliğine uyum hedefleri ile taahhütlerini
içerecek şekilde dönemsel olarak hazırlanan
ve Birleşmiş Milletler İklim
Değişikliği Çerçeve
Sözleşmesi Sekretaryasına sunulan belge), net
sıfır emisyon hedefi ve Başkanlık
tarafından yayımlanan veya güncellenen strateji ve
eylem planları doğrultusunda azaltılacaktır.
Sera gazı emisyonlarının azaltım faaliyetleri
için ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca
düzenleme yapılabilecektir. Kurum ve kuruluşlar; net
sıfır emisyon hedefi ve döngüsel ekonomi
yaklaşımı ile uyumlu olacak şekilde, ulusal
katkı beyanında yer alan sektörlerde uygulanmak
üzere
- enerji, su ve ham madde verimliliği,
- kirliliğin kaynağında önlenmesi,
- yenilenebilir enerji kullanımının artırılması,
- ürünlerin, işletmelerin, kurum ve kuruluşların karbon ayak izinin azaltılması,
- alternatif temiz veya düşük karbonlu yakıtların ve ham maddelerin kullanımı,
- elektrifikasyonun yaygınlaştırılması,
- temiz teknolojilerin geliştirilmesi ve kullanımının artırılması gibi azaltım önlemlerinin alınması,
- bu önlemlerin adil geçiş gereklilikleri gözetilerek uygulanması ile sıfır atık sisteminin kurulması,
- uygulanması ve izlenmesiyle yükümlüdür.
- Benzer şekilde, iklim değişikliği ile ilişkili mevcut veya olası kayıp ve zararları önlemeye, riskleri en aza indirmeye veya fırsatlardan yararlanmaya yönelik uyum faaliyetleri için ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca düzenleme yapılabilecektir.
III. PLANLAMA VE UYGULAMA ARAÇLARI
- Kurum ve kuruluşlarca hazırlanan plan, program, strateji, eylem planı ve sair politika belgelerinde; yeşil büyüme vizyonu ve net sıfır emisyon hedefi kapsamında iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik Başkanlık tarafından yayımlanan strateji ve eylem planları ile bu Kanunda belirlenen esaslar dikkate alınacaktır.
- Uygulama araçları olarak adlandırılan,
iklim değişikliği ile mücadeleye yönelik
finansman, teknoloji geliştirme ve transferi ile kapasite
geliştirme faaliyetlerinin esasları Kanun'da
belirlenmiştir. Örneğin,
- İklim finansmanı ve iklim değişikliğiyle mücadele teşviki kaynakları geliştirilecek ve kullanılacak, sigorta araçları geliştirilecek, yeşil ve sürdürülebilir sermaye piyasası araçları, banka finansmanı ve diğer finansman araçları teşvik edilecektir.
- İklim değişikliği ile mücadeleye katkı sağlayan ekonomik faaliyetlere ilişkin ilkeler ve kriterler belirleyerek iklim finansmanının harekete geçirilmesine katkıda bulunacak olan Türkiye Yeşil Taksonomisi kurulacaktır.
- Türkiye Gümrük Bölgesi'ne ithal edilen ürünlerin gömülü sera gazı emisyonlarının yönetimi amacıyla Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması kurulabilecektir.
IV. EMİSYON TİCARET SİSTEMİ
- Başkanlık tarafından emisyon ticaret sistemi ("ETS") kurulacaktır. ETS, sera gazı emisyonlarına, net sıfır emisyon hedefine uygun bir üst sınır belirlenmesi ilkesine dayalı olarak çalışan ve tahsisatların1 alınıp satılması suretiyle sera gazı emisyonu azaltımını teşvik eden piyasa temelli mekanizmayı ifade etmektedir. Bu çerçevede Başkanlık tarafından aynı zamanda ulusal tahsisat planlaması hazırlanacak ve tahsisatların dağıtımı yapılacaktır. Piyasa işletmecisi olarak ise Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi belirlenmiştir.
- ETS kapsamında doğrudan sera gazı emisyonlarına neden olan faaliyetler yönetmelikle belirlenecektir. Bu faaliyetlerin gerçekleştirebilmesi için Başkanlık'tan sera gazı emisyon izni alınması zorunlu olacaktır. Aynı zamanda ETS kapsamına dâhil olan işletmeler tarafından doğrulanmış yıllık sera gazı emisyon değerine karşılık gelecek şekilde yıllık tahsisat tesliminde bulunulması zorunludur. Süresi içinde tahsisat tesliminde bulunmayanlar için idari para cezası kararlaştırılmıştır.
- ETS kapsamında tahsisat yükümlülüklerinin bir bölümünün eşdeğer miktarda karbon kredisi ile karşılanması amacıyla denkleştirme yapılmasına, bir başka ifadeyle karbon kredilerinin ETS kapsamında kullanılmasına izin verilebilecektir. Karbon kredilerinin kullanılması, üretimi ile ulusal karbon kredilendirme sisteminin kurulması ve uygulanmasına ilişkin esaslar Başkanlıkça belirlenecektir.
- ETS tamamen uygulanmaya başlanmadan önce pilot dönem uygulaması yapılacaktır.
V. YÜKÜMLÜLÜKLERE AYKIRILIK HALİNDE KARŞILAŞILABİLECEK YAPTIRIMLAR
- Kanun kapsamındaki yükümlülüklere aykırılık durumunda idari para cezası öngörülmüştür. Tekrar eden aykırılıklarda cezalar kademeli şekilde artırılacaktır. Her bir ihlâl için kesilebilecek idari para cezası tutarı 50 milyon Türk lirası ile sınırlandırılmıştır.
- Kanun ve bu Kanun uyarınca yayımlanan yönetmelikler kapsamındaki yükümlülüklere aykırılık durumunda, ilgili faaliyetin mevzuata uygun hale getirilmesi amacıyla, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı tarafından sadece bir kez olmak üzere ve bir yılı geçmemek kaydıyla süre tanınabilecektir. Bu sürenin sonunda mevzuata aykırılık devam ederse, söz konusu faaliyet Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığınca, aykırılıklar giderilinceye dek tamamen veya kısmen durdurulabilecektir. Süre verilmesi ve faaliyetin durdurulması, Kanun'da öngörülen idari para cezalarının uygulanmasına engel teşkil etmemektedir.
VI. DENETİM
Kanunda yer alan yükümlülüklerin yerine getirilmemesinden kaynaklı olarak idari yaptırıma bağlanan fiillere ilişkin denetleme yetkisi Başkanlığa aittir. İlgililer; denetimlerde gerekli ortamın sağlanması ve istenilen tüm bilgi ve belgeler ile iklim değişikliğine neden olabilecek faaliyetlerle ilgili olarak, kullandıkları ham madde, yakıt, çıkardıkları ürün ve atıklar, emisyon miktarları, acil durum planları, izleme sistemleri ve sera gazı emisyon raporları ile diğer bilgi ve belgelerin talep edilmesi hâlinde Başkanlığa veya yetkili denetim birimine vermek, denetim esnasında her türlü kolaylığı göstermek veya yetkililerin yaptıracakları analiz ve ölçümlerin giderlerini karşılamak zorundadırlar.
VII. SONUÇ
Kanun 9 Temmuz 2025'de Resmi Gazete'de yayımlanmış olup yayımı tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Kanun'un ETS de dahil olmak üzere pek çok konunun düzenlenmesini ikincil mevzuata bıraktığı görülmektedir. Dolayısıyla hangi şirketlerin faaliyetleri için sera gazı emisyon izni alması gerektiği veya iklim finansmanının harekete geçirilmesine katkıda bulunacak Türkiye Yeşil Taksonomisi'nin ilke ve kriterlerinin neler olacağı gibi pek çok önemli konu için mevzuattaki gelişmelerin, sürdürülebilir kalkınma yönünde hareket edebilmek ve idari yaptırımlar ile karşılaşmamak için takip edilmesi gerekecektir.
Footnote
1 Misli nitelikte, devredilebilen, kaydi olarak ihraç edilen ve belirli bir süre boyunca bir ton karbondioksit eşdeğerinde sera gazı emisyon hakkını ifade eder.
Originally published by Linkedin
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
