Spor hukuku; sporcular ile kulüpler, kulüpler ile kulüpler, kulüpler ile federasyonlar veya sporun diğer süjeleri arasında ortaya çıkan problemlerin çözümüne spor ruhuna uygun hukukun genel ilkeleriyle bağdaşır çözümler bulan bir disiplindir.
Sportif uyuşmazlıklar ise, ticari nitelikli hukuki ilişkilerden (sponsorluk ilişkileri vb.) kaynaklanabileceği gibi, sportif kuruluşlarının verdikleri disiplin cezalarından, kulüpler ile yapılan ticari sözleşmelerden, organizasyonlar tarafından çalıştırılan işçilerle ilgili ihtilaflardan kaynaklanabilmektedir. Ulusal ve uluslararası düzeyde spor alanındaki ihtilafların giderilmesi için görev yapan tahkim organları mevcuttur.
1.ULUSAL DÜZEYDE SPORDA TAHKİM
1.1.Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu
Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu;
- Federasyon ile kulüpler, sporcular, hakemler, teknik direktör ve antrenörler arasındaki ihtilafları,
- Kulüpler ile teknik direktörler, antrenörler ve sporcular arasındaki uyuşmazlıkları,
- Kulüplerle kulüpler arasında çıkacak anlaşmazlıkları,
- Federasyonlarca verilecek kararlar ile ceza ve disiplin kurulu kararlarını, kesin sonuca bağlar.
Federasyonların faaliyet alanına girmeyen her türlü uyuşmazlık hakkında Spor Genel Müdürlüğü Tahkim Kurulu yetkilidir. SGM Tahkim Kurulu görev alanının, futbol dışında kalan diğer spor federasyonları ile ilgili konular olarak belirlenmesi sebebiyle TFF'nin yetki alanında bulunan futbolla ilgili herhangi bir uyuşmazlığı karara bağlayamamaktadır. Futbol haricindeki diğer bütün spor dallarında, federasyonlar tarafından spor yönetimi ve disipline ilişkin verilmiş olan kararlara karşı itirazlar nihai olarak SGM Tahkim Kurulu tarafından incelenmektedir.
SGM Tahkim Kurulu Yönetmeliği'ne göre, kurulun kararları kesindir ve bunlara karşı idari mercilere veya yargı yoluna başvurulamaz. Ancak Uluslararası Tahkim Mahkemesi'ne (CAS) başvurma hakkı saklı tutulmuştur.
1.2.Türkiye Futbol Federasyonu Tahkim Kurulu
TFF 'nin ilk derece hukuk kurulları aşağıdaki kurullardan oluşur;
- Uyuşmazlık Çözüm Kurulu
- Disiplin Kurulları
- Kulüp Lisans Kurulu
- Etik Kurulu
TFF Tahkim Kurulu, bağımsız ve tarafsız bir zorunlu tahkim mercii olup TFF'nin en üst hukuk kuruludur. TFF bünyesinde yer alan her türlü futbol faaliyetlerinden doğan ihtilafların çözümünde tahkim esası getirilmiş ve TFF Tahkim Kurulu ihdas edilmiştir. Dolayısıyla Türkiye Futbol Federasyonu bünyesinde yer alan her türlü futbol faaliyetinden doğan uyuşmazlıkların çözümü özerk ve bağımsız çalışan TFF Tahkim Kurulu'na bırakılmıştır.
Konusu futbol olan uyuşmazlıkları TFF Tahkim Kurulu çözer ve kararları mutlak bir biçimde kesindir. Kararlar idarî veya yargısal mercilerin onayına tâbi olmadığı gibi, kararlara karşı ülke içinde idarî veya yargısal mercilere başvurulamaz. Hukuk Muhakemeleri Kanunu ile Ceza Muhakemeleri Kanunu'nun, kararların açıklanması, maddî hataların düzeltilmesi ve yargılamanın yenilenmesi hakkındaki hükümleri ise saklıdır.
Tahkim Kurulu;
- Federasyon ile Kulüpler, Hakemler, Futbolcular, Teknik Direktörler, Antrenörler, Oyuncu Temsilcileri, masörler ile diğer görevliler arasında çıkan ihtilaflar hakkında Yönetim Kurulu tarafından verilecek kararlara karşı yapılan başvuruları
- Amatör ve Profesyonel Futbol Disiplin Kurulları kararına karşı yapılan itirazları,
- Uyuşmazlık Çözüm Kurulu kararlarına karşı yapılan başvuruları,
- Futbol Federasyonu Yönetim Kurulu tarafından çıkarılmış Talimatların, Kanun, Ana Statü, FIFA ve UEFA Ana Statülerine aykırılığına ilişkin başvuruları, ilgililerin talebi üzerine inceler ve karara bağlar.
2007 yılı itibariyle TFF Tahkim Kurulu kararlarına yönelik Spor Tahkim Mahkemesi'ne (CAS) başvuru yolu açılmıştır.
1.3.Uyuşmazlık Çözüm Kurulu
Türkiye Futbol Federasyonu bünyesinde Uyuşmazlık Çözüm Kurulu ihdas edilmiştir. Uyuşmazlık Çözüm Kurulu, taraflarca görevinin kabul edilmesi halinde; kulüpler, futbolcular, teknik adamlar ve futbol menajerlerinin, aralarındaki futbolla ilgili her türlü sözleşmeden doğan ihtilafları inceler ve karara bağlar.
Uyuşmazlık Çözüm Kurulu, sportif cezalar ve yetiştirme tazminatına ihtilaflarda münhasır görevlidir. Uyuşmazlıkların sonuçlanma süresi ise Uyuşmazlık Çözüm Kurulu Talimatı gereği dört ayı aşmamaktadır.
Uyuşmazlık Çözüm Kurulu kararlarına karşı TFF Tahkim Kuruluna itiraz süresi kararın taraflara tebliğinden itibaren 7 gündür. Uyuşmazlık Çözüm Kurulu tarafından verilen kararlar, Tahkim Kurulu'na itiraz edilmemesi ya da itiraz üzerine verilen Tahkim Kurulu kararı ile kesinleşir.
2. ULUSLARARASI DÜZEYDE SPORDA TAHKİM
2.1.CAS (SPOR TAHKİM MAHKEMESİ)
Sporun uygulanması ve geliştirilmesi ile ilgili bütün ticari uyuşmazlıklar ile sporda disiplin cezası kararları vermeye yetkili herhangi bir spor federasyonun kararlarına karşı CAS'a başvurulabilmektedir. CAS'ın merkezi İsviçre'nin Lozan kentidir ve New York ve Sydney'de şubeleri bulunmaktadır.
Ticari uyuşmazlıklar; sponsorluk sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar, televizyon haklarının satışından doğan uyuşmazlıklar, yayın sözleşmelerinden doğan uyuşmazlıklar, spor karşılaşmalarının organizasyonundan doğabilecek uyuşmazlıklar, sporcu transfer uyuşmazlıkları, sporcu, antrenör, menajer, kulüp arasında doğabilecek uyuşmazlıklar, hukuki sorumluluklardan doğan uyuşmazlıklar, sporcu sözleşmelerinden doğacak uyuşmazlıklar sporun uygulanması ve geliştirilmesi ile ilgili olan uyuşmazlıklardır.
Disiplin cezası vermeye yetkili spor federasyonu kararlarında disiplin cezalarının konusunu doping, sporculara müsabakalardan men cezası verilmesi, saha içi veya dışı şiddet olayları, kural ihlalleri, hakemlere hakaret veya saldırı eylemleri oluşturmaktadır.
CAS; uyuşmazlıkları dostane yöntemlerle hızlı ve tarafsız olarak çözmek, spora ilişkin hukuki konularda görüş bildirmek, milletlerarası spor şampiyonaları ve olimpiyat oyunları sırasında oluşabilecek uyuşmazlıkları çözüme ulaştırmak görevlerine haizdir.
CAS tahkiminde ilk derece tahkim yargılaması ile temyiz yargılaması olmak üzere iki temel yargılama usulü bulunmaktadır. Bu yargılama usulleri dışında CAS'ın arabuluculuk ve Ad Hoc yöntemi ile uyuşmazlıkları çözümleme yetkisi olduğu gibi milletlerarası spor kuruluşlarına da talep üzerine tavsiye niteliğinde görüş verme yetkisine de sahiptir.
Bağımsız ve tarafsız tahkim kurumu olan CAS, iki dereceli bir yapıdan oluşmaktadır. CAS'ın İlk Derece Tahkim Dairesi (Ordinary Arbitration) ve Temyiz Tahkim Dairesi (Appeals Arbitration) olmak üzere iki ana dairesi bulunmaktadır.
İlk Derece Tahkim Birimi: Uyuşmazlığın tutarına, hukuki sorunun önemine, uyuşmazlık konusu menfaatlere göre taraflar hakemleri kendileri belirlemektedir. CAS İlk Derece Tahkim Biriminin verdiği kararlar da CAS Temyiz Tahkim Biriminde, belirli şartları taşıması halinde, temyizen incelenebilmektedir. CAS Kodu madde R27 kapsamında CAS ilk derece tahkim yargılamasına başvurulabilmesi için iki koşulun varlığı aranmıştır. Bu şartlar;
- Sportif bir uyuşmazlıkolması şartı
- CAS yetkisinin taraflarca tanındığına dair geçerli bir tahkim anlaşması ya tahkim şartınınbulunmasıdır.
Temyiz Tahkim Birimi: Temyiz tahkim yoluna bir federasyon, dernek veya başkaca bir spor kuruluşunun vermiş olduğu bir karara karşı itiraz için başvurulur. Temyiz başvurusuna konu edilen kararlar genellikle disiplin kararlarıdır. Ancak istisnai olarak, önceden yapılmış bir anlaşma veya ilgili federasyon/kuruluşun tüzüğünde yer alması halinde, eğer ilgili federasyon ya da kuruluş karar verme yetkisini CAS'a devretmiş ise; bu istisnai durumda verilen karara karşı doğrudan CAS'a temyiz tahkim yoluna başvurmak mümkün olacaktır.
Kural olarak temyiz 3 hakemle yürütülür. Tarafların önceden temyizin tek hakimli olarak gerçekleşmesi konusunda anlaşmaları veya daire başkanının başvurunun çözümünde aciliyet görmesi halinde temyizin tek hakimle görülmesi gerektiğine dair karar vermesi kuralın istisnasıdır. CAS Kodu R47 hükmünde Spor Tahkim Mahkemesine temyiz başvurusunda bulunabilme koşulları düzenlenmiştir. Temyiz tahkim mercii olarak CAS'a başvurabilmek için üç koşulun mevcudiyeti aranmıştır. Bu şartlar;
- Sportif yapıların statü, tüzük veya talimatında tahkim şartıbulunması,
- Sportif yapılar tarafından alınmış temyizi mümkün bir kararolması,
- Uyuşmazlığa konu olan sportif yapının tüzük ve talimatlarının öngördüğü iç başvuru yollarının tüketilmiş olmasışartıdır.
Ancak burada değinilmesi gereken bir diğer istisnai durum şudur: Bir spor federasyonu ilgili mevzuatında, başvuru merci tayini konusunda taraflara seçimlik hak tanımışsa, CAS uygulamada iç hukuk yollarının tüketilmesi şartını aramamakta ve başvuruyu reddetmeden uyuşmazlığı çözüm yoluna gitmektedir.
CAS tahkiminde ilk derece tahkim yargılaması ile temyiz yargılaması olmak üzere iki temel yargılama usulü bulunmaktadır. Bu yargılama usulleri dışında CAS'ın arabuluculuk ve Ad Hoc yöntemi ile uyuşmazlıkları çözümleme yetkisi olduğu gibi milletlerarası spor kuruluşlarına da talep üzerine tavsiye niteliğinde görüş verme yetkisine de sahiptir.
2.1.1.Tahkime Elverişlilik
Taraflar arasında bir tahkim anlaşması olması, CAS yargılamasının söz konusu olabilmesi için öncelikli koşuldur. Eğer ki taraflar arasında bir tahkim anlaşması yoksa ve söz konusu uyuşmazlık temyiz tahkimine konu olacak ise, karara itiraz edilen spor kuruluşu tüzüğünde CAS yargılamasının kabul edilmiş olması gerekir.
CAS önünde görülecek yargılamanın "sporla ilgili her türlü faaliyet" kaynaklı olması gerekliliği izahtan varestedir. Bu noktada, mutlaka somut olayın niteliklerine ve koşullarına göre tahkime elverişlilik denetimi yapılmalıdır.
Türk Hukuku çerçevesinde 6100 s. HMK madde 408, taşınmaz mallar üzerindeki ayni haklardan veya iki tarafın iradelerine tabi olmayan işlerden kaynaklanan uyuşmazlıkların tahkime elverişli olmadığı hükmünü amirdir. Dolayısıyla, Türk Hukuku çerçevesinde tahkime elverişli olmayan bir konuda verilen CAS kararlarının Türkiye'de tanınması ve tenfizi noktasında sorun yaşanabileceği gündeme gelebilecektir.
CAS hakem kararlarının Türkiye'nin de imzasının bulunduğu New York Sözleşmesi kapsamında tanınması ve tenfizi ilk bakışta mümkün görünse de Türkiye'nin Sözleşmeye koyduğu iki çekince ile tanıma ve tenfiz kapsamındaki alanlar daraltılmıştır. Bu çekinceler ile hakem kararının tanınması ve tenfizi, öncelikle kararın New York Sözleşmesine taraf bir ülkede verilmiş olması(karşılıklılık) ve kararın Türk hukukuna göre ticari nitelikteki bir uyuşmazlığa ilişkin olması şartlarına bağlanmıştır. Bu nedenle, sözleşmeye göre sadece ticari nitelikteki spor hukuku uyuşmazlıklarına (sponsorluk sözleşmeleri, yayın sözleşmeleri vb.) ilişkin CAS hakem kararlarının tanınması ve tenfizi mümkün olacaktır.
Tüm bunları yanında, sportif uyuşmazlıkların şahıs haklarına ve kişiye sıkı sıkıya bağlı haklara halel getirecek noktalarda meydana gelmesi, bu uyuşmazlığın sportif olmasına rağmen tahkime elverişli olmayacağını belirtmek gerekir. Başka bir deyişle, tarafların dava konusu üzerinde kabul veya sulh yolu ile serbestçe tasarruf edemeyecekleri hallerde, tahkim mümkün değildir. Örneğin iflas davaları ve çekişmesiz yargı işleri için tahkim sözleşmesi yapılamaz.
2.1.2.CAS Tahkim Süreci ve Yargılama
2.1.2.1.Birinci Derece Tahkim Usulü
Davacı tarafın CAS'a yazılı başvuru yapması ile süreç başlar. Başvuru koşullarında herhangi bir eksiklik olmadığı kanaatine varan kalem (Court Office), dava dilekçesini davalıya gönderir. Sonrasında hakemlerin seçim aşamasına geçilir. Hakemin veya hakem heyetinin yapacağı yargılama, yazılı ve sözlü olmak üzere birbirini takip eden iki aşamadan oluşmaktadır. Kural olarak uygulanan usul yazılı olsa da heyetin gerekli görmesi halinde sözlü usule de başvurulmaktadır. Taraflar arasındaki yazışmaların tamamlanmasıyla hakem heyeti başkanı bir duruşma günü tespit etmektedir. Genel olarak sadece bir kere yapılan bu duruşmada hakemler, tarafları, tanıkları, bilirkişileri ve son söz davalıya ait olmak üzere tarafların iddia ve savunmaları dinlenmektedir. Duruşma, taraflar aksini kararlaştırmadıkları sürece gizli celse (kapalı oturum) şeklinde yapılır. Sözlü duruşmadan sonra taraflar heyet talep etmediği sürece artık yazılı bir beyanda bulunamayacaklardır. (CAS Usul Talimatı)
2.1.2.2.Temyiz Tahkim Usulü
Temyiz tahkimi, davacının CAS'a yazılı başvurusu ile başlar. Kararı temyiz edilen bir spor federasyonunun veya spor teşkilatının tüzüğünde CAS Temyiz tahkimine başvurulmasına ilişkin bir düzenlemenin bulunmaması veya taraflar arasındaki tahkim sözleşmesinde temyiz süresine ilişkin herhangi bir hükmün bulunmaması halinde temyiz süresi kararın tebliğinden itibaren 21 gündür. Gerekçeli temyiz dilekçesinin davalı tarafından tebliğ edilmesiyle tebliği izleyen 20 gün içerisinde davalı cevap dilekçesini sunmak zorundadır. Temyiz tahkim yargılamasında, ilk derece tahkim yargılamasında olduğu gibi replik ve düplik dilekçeleri bulunmamaktadır. Taraflar arasındaki yazışmaların tamamlanmasıyla hakem heyeti başkanı bir duruşma günü tespit etmektedir. Sözlü duruşmadan sonra taraflar Heyet talep etmediği sürece artık yazılı bir beyanda bulunamayacaklardır.
2.1.3.CAS Kararı
CAS 1. Derece Tahkiminde taraflar aralarındaki uyuşmazlığa uygulanacak hukuku kendileri tespit edebilmektedirler. Taraflar, bu seçimi aralarındaki tahkim sözleşmesinde veya tahkim şartı içeren bir sözleşmede belirleyebilmektedir.
İlk derece yargılamasında tarafların uyuşmazlığa uygulanacak hukuku belirlememiş olmaları halinde, uyuşmazlık hakem heyeti tarafından İsviçre hukukuna göre karara bağlanır. Temyiz yargılamasında ise taraflar uyuşmazlığa uygulanacak hukuku belirlememişlerse, hakem heyeti kararı temyiz edilen federasyon, dernek veya diğer spor kuruluşunun merkezinin bulunduğu ülke hukukunu veya uygulanmasının uygun olacağına karar verdiği hukuk kurallarını uygulayarak karar verir. Taraflar veya Daire aksini kararlaştırmadığı takdirde, kararlar kamuya açık değildir.
İstisnai bazı durumlarda CAS kararlarına karşı, bu kararların tebliğ edilmesinden 30 gün içerisinde İsviçre Federal Mahkemesi'ne temyiz başvurusunda bulunulabilmektedir:
- Hakem heyetinin usulsüz teşkili,
- Hakem heyetinin tahkim yetkisini hatalı olarak yorumlaması,
- Talebin aşılması suretiyle karar verilmesi veya taleplerden biri hakkında hiç karar verilmemiş olması
- Yargılamada eşit davranma ve hukuki dinlenilme haklarının ihlal edilmesi,
- Kararın kamu düzenine aykırı olması, gibi hallerde İsviçre Federal Mahkemesine ilgili tahkim kararı temyize götürülebilmektedir.
2.2.FIFA'DA TAHKİM
FIFA'nın bünyesinde zorunlu tahkim olarak, FIFA Tahkim Komisyonu tarafından alınan kararlara karşı gidilebilecek bir temyiz kurulu mevcuttur. Ancak ihtiyari tahkim için CAS yetkilidir. FIFA Temyiz Komitesi, FIFA tarafından çıkarılan Disiplin Talimatına göre yargılama yapmaktadır. Komite, bir başkan, başkan vekili ve yeterli sayıda üyeyle toplanmaktadır. FIFA Temyiz Kurulu'nun karalarına karşı CAS'a itiraz başvurusunda bulunma imkânı bulunmaktadır.
Kulüpler ile oyuncular arasındaki sözleşme devamlılığına ilişkin uluslararası ihtilaflar ve farklı federasyonlara üye kulüpler arasında yetiştirme tazminatı ve dayanışma payına ilişkin ihtilaflar kurulun yetkisine girmektedir.
FIFA'nın her türlü hukuki konularında CAS tek temyiz merciidir. Üçüncü şahıslara karşı her türlü karara karşı yetkilidir. CAS 'a götürülemeyecek konular şöyledir:
- Oyun kurallarının ihlali,
- Dört maç veya üç aydan az durdurmalar,
- Bir konfederasyon bağımsız ve düzenli şekilde kurulmuş olan bir hakem mahkemesinin kararı.
Disiplin, müeyyidesi ve kararlarına karşı CAS yetkilidir. Bir itirazın CAS tarafından görülebilmesi için söz konusu disiplin müeyyidesinin kararın takiben itirazın CAS nezdinde 10 gün içinde yapılması gereklidir.
2.3.UEFA TAHKİM KURULU
UEFA Tahkim Kurulu, hukukla ilgili olan üç kuruldan biridir. Kontrol ve Disiplin Kurulu ile Disiplin Müfettişleri diğer kurullarını oluşturur. Tahkim kurulunda bir başkan ve 11 üye vardır. UEFA Tahkim Kurulu sadece UEFA Disiplin Kurulu kararlarının itiraz mercii durumundadır.
SONUÇ
Spor hukukunda, hem ulusal hem de uluslararası alanda yaygın olan ve uyuşmazlıkların çözümünde kullanılan yöntem tahkim yargılamasıdır. Ulusal spor tahkimi mercileri Spor Genel Müdürlüğü tarafından yürütülen Tahkim Kurulu ve Türkiye Futbol Federasyonu bünyesindeki Tahkim Kurulu ile Uyuşmazlık Çözüm Kurulu'dur. Uluslararası spor tahkiminde ise asıl tahkim mercii CAS'tır. CAS tarafından uyuşmazlığın çözümü ancak tarafların bağlı bulundukları ilgili spor mevzuatlarında CAS Tahkim Yargılaması'nın kabul edilmiş olması halinde mümkün olacaktır. Yapılan tahkim sürecinin; gizlilik esasına tabii olması, ihtiyari özellik taşıması, söz konusu olaylarda davaya esas teşkil edecek olan meblağların yüksek olmasına karşın tahkim yargılamasında harç gibi gider kalemlerinin daha az meblağlarda olması ve hızlandırılmış yargılama usulünün tercih edilme olanağı gibi sebepler göz önüne alındığında tahkim sürecinin, özellikle spor konulu uyuşmazlıklarda, tarafların hak ve menfaatlerini daha çok gözeteceği sonucuna ulaşılabilmektedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
