Giriş
Anonim şirketlerde tasfiye, şirketin doğrudan sona ermesini değil, sona ermesine giren süreci ve ifade etmektedir. Tasfiye süreci gerekli prosedürlerin yerine getirilmesinin ardından şirket unvanının ilgili ticaret sicili müdürlüğünden silinmesi ile tamamlanmaktadır.
Bu kapsamda, tasfiye sürecine giren şirketlerin tüzel kişiliği doğrudan sona ermeyecektir, bu nedenle tüzel kişiliğin organlarının varlığı tasfiyenin yapılması için zorunlu olan işlemler kapsamında devam edecektir. Ayrıca tasfiyeye girilme sürecinin başlaması ile tasfiye işlemlerinde tasfiye memurları faaliyet gösterecektir. Tasfiye sürecine giren şirketin amacı tasfiye ve tüzel kişiliğin sonlandırılması işlemleri ile malvarlığının değerlendirilmesine ilişkin işlemler olacaktır.
TTK m. 533 uyarınca, tasfiye hâlindeki şirket, pay sahipleriyle olan ilişkileri de dâhil, tasfiye sonuna kadar ticaret unvanını “tasfiye hâlinde” ibaresi eklenmiş olarak kullanması gerekmektedir.
Tasfiye Prosedürü
Tasfiye sürecinde yapılacak iş ve işlemler TTK'da Tasfiye İşleri başlığı altında m. 540. ile m. 546 arasında düzenlenmiştir. Bu işlemler aşağıda kısaca belirtilmiştir:
i. Bildirimler: TTK m. 532 uyarınca, tasfiye sürecinde yapılacak ilk bildirim yönetim kurulu tarafından şirketin tasfiyeye girmesinin ticaret sicilinde tescil ve ilan edilmesidir.
Tescil ve ilanın ardından tasfiye memurunun göreve başlaması ile vergi dairesi, bankalar, alacaklılar ve sıkça işlem yapılan kişilerin tasfiye ile ilgili bilgilendirilmesi gerekmektedir.
Buna ek olarak, tasfiye memuru tarafından yapılacak önemli bir bildirim şirketin borçlarının malvarlığından fazla olması durumudur. Tasfiye memuru böyle bir durumu tespit ettiği anda zaman kaybetmeksizin bu durumu mahkemeye bildirmelidir. Bu bildirim üzerine mahkeme inceleme yaparak borçların varlığından fazla olduğu teyit edilmesi halinde şirketin iflasına karar verilecektir.
ii. İlk envanter ve bilançonun düzenlenmesi: Tasfiye durumunun ticaret sicilinde tescil ve ilanının ardından, tasfiye memuru göreve başlayacaktır. Buna göre, tasfiye memurunun göreve başlamasının ardından ilk iş olarak şirketin varlık ve borç tutarının ilişkisini gösteren ilk envanter ve bilançosunun düzenlenmesi gerekmektedir.
Bu görev tasfiye memurları tarafından muhasebeciler dahil olmak üzere üçüncü kişilere devredilemez, ancak ihtiyaç olması halinde değer biçme bakımından uzmanlara müracaat edilebilir.
iii. Genel kurul onayı: Tasfiye memuru tarafından hazırlanan ilk envanter ve bilançonun şirketin genel kurulu tarafından onaylanması gerekmektedir. Bu genel kurul toplantısına ilişkin çağrı tasfiye memuru tarafından yapılır ve genel kurul toplantısının ardından şirkete ait defter ve belgeler tasfiye memuruna teslim edilecektir.
iv. Mal ve defterlere el konulması: İlk envanter ve bilançonun genel kurulca onaylanmasının öncesinde şirket yöneticilerinin yönetiminde olan şirket malları, defterleri ve belgelerine, genel kurul onayından sonra tasfiye memurunca el konulur.
v. Alacaklılara çağrı: Tasfiye durumunda alacaklıların korunması amacı ile tasfiye memurları şirket alacaklılarına şirketin sona erdiğinin bildirecek ve belirtilen zaman içinde şirkete iddialarını bildirmeleri için çağrı yapacaktır.
Çağrı kimliği bilinen alacaklılara iadeli taahhütlü mektupla yapılmalıdır, ancak buna ek olarak, varlığı bilinmeyen alacaklıların da korunması amacı ile çağrının ilan suretiyle de yapılması gerekmektedir.
vi. Defter tutulması: Şirketin tasfiye öncesi defterlerine ek olarak tasfiye memurları tasfiyeye ilişkin işlerin düzenli yürütülmesinin sağlanması için tasfiye işlemleri defteri, taşınır ve taşınmaz mallar satış defteri, tasfiye borçluları ve alacaklıları gibi yardımcı defterlerin de tutulmasında yarar olacaktır.
vii. Finansal tabloların düzenlenmesi ve olağan genel kurul toplantısı: Şirketin tasfiye sürecinin uzun sürmesi halinde tasfiye memuru her yıl sonu için tasfiyeye ilişkin finansal tabloları düzenleyerek genel kurul onayına sunması gerekmektedir.
Her halükârda tasfiyenin sonuna ilişkin genel kurul kararının tescil başvurusu yapılmadan önce, şirketin olağan genel kurul toplantısının yapılması ve ilgili ticaret sicili müdürlüğüne gerekli belgelerin sunulması gerekmektedir.
viii. Süregelen işlerin tamamlanması: Her ne kadar tasfiye süreci içinde tasfiye işlemleri kapsamında işlemlerin yapması gerekse de tasfiye sürecinden önce başlayan işlerin tamamlanması gerekmektedir. Tasfiye süreci başlamadan önce başlanmış işler, tasfiye sürecinde de şirketin devam etmesi halinde olduğu gibi takip edilerek tamamlanmalıdır.
ix. Alacakların tahsili: Tasfiye memurları, gerekmesi halinde, pay sahipleri tarafından henüz ödenmemiş pay bedellerinin tahsilini talep edebilir.
Buna ek olarak, kural olarak şirket alacakları tahsil edilmeden tasfiye sürecinin tamamlanması mümkün değildir. Bu nedenle tasfiye memurları şirketin mevcut alacaklarını tahsil etmelidir.
x. Aktiflerin paraya çevrilmesi: Tasfiye memuru tasfiyenin tamamlanmasından önce tüm aktiflerini paraya çevirmesi gerekmektedir. Bu gereklilik şirketin nakdi varlığının borçlarını ödemeye yetmesi halinde de uygulanacaktır.
Şirket aktiflerinin kural olarak tek tek satılması gerekmektedir, ancak birlikte satılması halinde elde edilecek değerin yüksek olması halinde varlıkların toplu olarak satılması da mümkündür. Aktif varlıkların satış şekli tasfiye memuru tarafından şirket menfaatleri uyarınca karar verilmelidir.
xi. Tahsil edilen bedellerin bankaya tevdi edilmesi: Tasfiye süreci boyunca, şirket alacakları ve varlıkları tasfiye memur tarafından tahsil edilip yönetileceğinden, tahsil edilen bedellerin şirket adına açılacak banka hesabında tutulması uygun olacaktır.
xii. Şubelerin kapatılması: Tasfiyeye giren şirketin tasfiye sürecinin tamamlanmasından önce mevcut olması halinde tüm şubelerinin ilgili ticaret sicili müdürlükleri nezdinde kapatılması gerekmektedir.
xiii. Vergi işlemleri: Şirket tasfiye süresince dış ilişkide tasfiye memuru tarafından temsil edileceğinden, vergi işlemlerinin de tasfiye memurları tarafından takip edilmesi gerekmektedir. Buna göre, kurumlar vergisi, tasfiye beyanlarının verilmesi, ortaklara dağıtılan paraların listesinin sunulması gibi işlemlerin tasfiye memurları tarafından şirket adına yapılması gerekmektedir.
xiv. Pay bedellerinin iadesi: Şirket alacaklarının tahsil edilmesi, aktiflerinin paraya dönüştürülmesi ve borçlarının ödenmesi işlemlerinin ardından, iade işleminin yapıldığı sırada pay sahibi olanlara sermaye borçlarına mahsuben ödedikleri pay bedellerinin geri ödenmesi gerekmektedir.
xv. Tasfiye payının hesaplanması ve dağıtılması: Şirket esas sözleşmesinde aksi kararlaştırılmadıkça, şirket alacaklarının tahsil edilmesi, aktiflerinin paraya dönüştürülmesi, borçlarının ödenmesi ve pay sahiplerine pay bedellerinin ödenmesinin ardından şirketin kalan varlığının pay sahipleri arasında payı oranında dağıtılması gerekmektedir.
xvi. Kesin bilanço: Tasfiye memuru yukarıda belirtilen tüm işlemlerin tamamlandığını dolayısı ile tasfiye işlemlerinin tamamlandığına ilişkin kesin bilançoyu düzenlemelidir. Bu bilanço ayrıca genel kurul tarafından onaylanarak tescil ve ilan edilmelidir.
xvii. Ticaret sicilinden silinme ve bildirim: Son bilançonun onaylanmasına ve tasfiye işlemlerinin sonlanmasına ilişkin karar verilen genel kurul toplantı tutanağı ilgili ticaret sicili müdürlüğünde tescil ve ilan edilecektir. İşbu tescil ve ilan ile şirket unvanı ticaret sicilinden silinecek ve şirket tüzel kişiliği sona erecektir.
xviii. Defterler ve belgelerin saklanması: Tasfiyenin sonunda şirkete ait defterler ve tasfiyeye ilişkin olanlar da dâhil tüm belgelerin 10 yıl boyunca sulh hukuk mahkemesince saklanması gerekmektedir. Ancak belirtmek gerekir ki uygulamada sulh hukuk mahkemesi bu hükmü yerine getirmekten imtina etmektedir.
Sonuç
Tasfiye süreci ile anonim şirketin kar elde etmeye yönelik ticari faaliyetleri son bulacaktır. Bu kapsamda tasfiye sürecine giren şirketlerin tasfiye işlemlerinin nerdeyse tamamı tasfiyeye giren şirketin varlıklarının doğru şekilde değerlendirilmesi, aktiflerinin paraya çevrilmesi ve alacaklıların gereği gibi korunması kapsamında tasfiye memuru tarafından gerçekleştirilmektedir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.