Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip, alacakli için, genel haciz yoluyla takibe göre alacakliya alacagina daha hizli kavusma imkâni saglar. Genel haciz yoluyla takipte oldugu gibi dogrudan ödeme emrine itirazla takibin durdurulmasi mümkün degildir.
Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte, takibin kesinlesmesi asamasina kadar olan kisim genel haciz yoluyla takibe göre farklilik arz etmektedir. Takibin kesinlesmesinden sonraki haciz, satis ve paralarin paylastirilmasi asamalarindaki usul ise genel haciz yoluyla aynidir.
Kambiyo Senetlerine Özgü Takibin Maddi ve Sekli Kosullari Nelerdir?
Alacagin Kambiyo Senedine Dayanmasi
Icra ve Iflas Kanunu (IIK) m. 167/I uyarinca "Alacagi çek, poliçe veya emre muharrer senete müstenit olan alacakli, alacak rehinle temin edilmis olsa bile, bu bölümdeki hususi usullere göre haciz yolu ile veya borçlu iflasa tabi sahislardan ise iflas yolu ile takipte bulunabilir."
Kambiyo senetleri çek, bono, poliçedir. Kambiyo senetleri poliçe, bono ve çekten ibaret olduguna göre, ancak bunlardan birine dayaniliyorsa kambiyo senetlerine özgü takip yollarina basvurulabilir.
Takibe konu senedin bir kambiyo senedi olup olmadigini öncelikle icra müdürü degerlendirecek ve takdir edecektir. Takibe konu senet kambiyo senedi vasfini haiz olmamasina ragmen ödeme emri gönderilirse, borçlu, ödeme emrinin tebliginden itibaren bes gün içinde icra mahkemesi nezdinde sikayet yoluna basvurabilir.
Alacaklinin Takip Hakki Bulunmasi
IIK madde 170'a/I uyarinca, takip alacaklisinin kambiyo senedi uyarinca takip hakki bulunmasi yani senedin yetkili hamili olmasi gerekir. IIK m. 170'a/I yalniz alacaklinin takip hakki bakimindan düzenlenme getirmis olmasina karsilik aleyhine talepte bulunulan borçlunun da kambiyo senedi uyarinca sorumlu kisilerden olmasi gerekir.
Kambiyo senetlerine özgü takiplerde alacaklinin yetkili hamil olup olmadigi ve borçlunun kambiyo senedi uyarinca sorumlu bulunup bulunmadigi, Türk Ticaret Kanun hükümleri uyarinca belirlenir.
Bu baglamda, kambiyo senedi uyarinca yetkili hamil olmayan kisinin talebiyle ve/veya kambiyo senedi uyarinca sorumlu bulunmayan kisiye karsi ödeme emri gönderilirse, borçlu, ödeme emrinin tebliginden itibaren bes gün içinde sikayet yoluna basvurabilir.
Kambiyo Senedinin Vadesi Gelmesi
IIK madde 168/I uyarinca kambiyo senetlerine özgü takip yoluna basvurulabilmesi için takibin dayandigi kambiyo senedinin vadesinin gelmis olmasi gerekir. Vadenin gelip gelmedigini öncelikle icra müdürü tarafindan incelenir.
Takibin konusunu olusturan kambiyo senedinin vadesi gelmis olmalidir. Aksi halde icra müdürü borçluya ödeme emri göndermemelidir. Icra müdürü kambiyo senedinin vadesinin gelmedigini gördügü halde borçluya ödeme emri gönderirse, borçlu icra mahkemesinde yedi gün içinde sikâyet yoluna basvurabilir.
Kambiyo Senedinin Icra Dairesine Tevdi Edilmesi
IIK madde 167/II uyarinca alacakli, takip talebine, kambiyo senedinin aslini ve borçlu adedi kadar tasdikli örnegini eklemek zorundadir.
IIK madde 167/2 uyarinca kambiyo senedinin aslinin ve borçlu adedi kadar onayli örneginin takip talebine eklenmesi zorunludur. Bu kuralin istisnasi kambiyo senetleri basligi altinda düzenlenen çek ve ilgili kanunun 3/5'te düzenlenmistir; bu hükme göre, çek hamili fotokopiye (asli degil) dayanarak ödenmeyen kisim için kambiyo senetlerine özgü takip baslatabilir. Icra müdürü eger senedin aslinin takip talebine eklenmedigini tespit ederse, takip talebini reddetmesi gerekir.
Icra müdürü senedin aslini almadan borçluya ödeme emri gönderirse, borçlu bu isleme karsi icra mahkemesinde yedi gün içinde sikâyet yoluna basvurabilir.
Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yoluyla Takipte Itirazdan Önceki Safha
Takip Talebi
Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip alacaklinin icra dairesine yönelttigi takip talebiyle baslar. Takip talebi genel haciz yoluyla takipteki esaslar gibi doldurur ancak kambiyo senedinin özelligi dikkate alinarak senedin türü, tarihi ve numarasinin yazilmasi gerekir.
Öncelikle alacakli tarafindan takip talebi yetkili icra dairesine verilmelidir. Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte yetkili icra dairesi borçlunun yerlesim yerindeki icra dairesidir. Ayrica senedin düzenlenme yeri ve ödeme yerinin bulundugu yer icra dairelerinde de bu takip baslatilabilir. Takip talebi yetkili icra dairelerine yazili veya sözlü olarak verilebilecegi gibi e-ortamdan da gönderilebilir.
Takip talebi icra dairesine verildiginde, icra müdürünün genel haciz yoluyla takipten farkli olarak icra müdürünün resen inceleme yapabilecegi bazi konular mevcuttur. Genel haciz yoluyla takipte icra müdürünün maddi hukuk anlaminda inceleme yapamayacagi vurgulanirken; kambiyo senetlerine özgü takipte icra müdürünün maddi hukuka iliskin bazi konularda inceleme yapma yetkisi vardir.
Ödeme Emri
Ödeme emrinde bulunmasi gereken kayitlar IIK madde 168'te düzenlenmistir. Yukarida bahsedildigi gibi, icra müdürü senedin kambiyo senedi vasfini haiz oldugunu ve vadesinin geldigini inceleyip tespit ederse, borçluya senet suretiyle birlikte ödeme emri gönderecektir. Alacaklinin veya vekilinin banka hesap numarasi takip talebinde yazilmaz böylelikle borcun icra dairesi hesabina ödenmesi saglanir. Alacaklinin veya vekilinin banka hesap numarasi hariç takip talebinde bulunmasi gereken kayitlar kambiyo senetine özgü haciz yoluyla takibi baslatan takip talebinde yer almalidir özetle yetkili icra dairesine yapilan takip talebi IIK madde 58/2'deki kayitlari da içermek zorundadir.
IIK madde 168/1 ikinci alt bendi uyarinca kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte ödeme emri süresi on gün olup on gün içinde ödeme emrinde yazili olan icra dairesinin banka hesabina ödeme yapilmasi gerektigi belirtilir.
IIK madde 168/1'e göre borçluya senedin kambiyo senedi vasfini haiz olmadigini iddia etmesi için bes günlük sikayet süresi oldugu belirtilir.
IIK madde 168/4 ise imzaya itirazi düzenler. Eger borçlu senedin altindaki imzanin kendisine ait olmadigini düsünüyorsa, bes gün içinde dilekçe ile icra mahkemesine basvurmasi gerekir. Eger borçlu senedin altindaki imzaya süresi içinde itiraz etmezse, imzanin kendisine ait sayilacagi bildirilir. Ayrica borçlu imzayi haksiz yere inkâr ederse, senetteki tutarin yüzde onu oraninda para cezasi verilecegi ve icra mahkemesi itirazin kabulüne karar vermedigi durumda cebri icraya devam edilecegi de bildirilir.
IIK madde 168/4: Takip müstenidi kambiyo senedindeki imza kendisine ait olmadigi iddiasinda ise bunu bes? gu?n içinde açikça bir dilekçe ile icra mahkemesine bildirmesi; aksi takdirde kambiyo senedindeki imzanin bu fasil geregince yapilacak icra takibinde kendisinden sadir sayilacagi ve imzasini haksiz yere inkar ederse sözü? edilen senede dayanan takip konusu alacagin yüzde onu oraninda para cezasina mahkûm edilecegi ve icra mahkemesin den itirazinin kabulu?ne dair bir karar getirmedigi takdirde cebri icraya devam olunacagi ihtari.
IIK madde 168/5'te borca itiraz düzenlenmektedir. Bu hüküm uyarinca borçlu olunmadigi, borcun itfa edildigi, alacagin zamanasimina ugradigi veya yetki itirazinin bes gün içinde icra mahkemesine dilekçe ile bildirilip icra mahkemesinde itirazin kabulüne iliskin herhangi bir kanaat olusturulmazsa, cebri icraya devam edilecegi bildirilir.
IIK madde 168/5: Borçlu olmadigi veya borcun itfa edildigi veya mehil verildigi veya alacagin zamanasimina ugradigi veya yetki itirazini sebepleri ile birlikte bes? gu?n içinde icra mahkemesine bir dilekçe ile bildirerek icra mahkemesinden itirazin kabulüne dair bir karar getirmedigi takdirde cebri icraya devam olunacagi ihtari.
Borçlu borcuna veya imzaya itiraz etmediginde on gün içinde mal beyaninda bulunmalidir. Borçlu borcuna veya imzaya itiraz edip de icra mahkemesince edilen itiraz reddedildigi takdirde, borçlu en geç üç gün içinde mal beyaninda bulunmalidir. En geç üç gün içinde mal beyaninda bulunmazsa hapisle tazyik edilecegi borçluya IIK madde 168/1 uyarinca bildirilir.
Ödeme emrini alan borçlu, borcu kabul etmiyorsa veya imzanin kendisine ait oldugunu düsünmüyorsa ödeme emrine karsi itiraz etmelidir. Ödeme emrine itiraz kural olarak takibi durdurmaz. Kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte borca veya imzaya itiraz alacaklinin haciz talebini engellemeyecektir. Itiraz kural olarak haczi durdurmaz; alacakli süresi içinde icra mahkemesine itiraz etmis olsa bile borçlunun mallari için haciz talep edebilir ancak haczedilen mallar paraya çevrilemez.
I?I?K madde 169/a bendi uyarinca icra mahkemesi hâkimi borçlunun ibraz ettigi belgelerden borcun itfa veya ihmal edildigi veya senedin metninden zamanasimina ugradigi veya borçlunun borçlu olmadigi yahut icra dairesinin yetkili olmadigi kanaatine varirsa, daha evvel itirazin esasi hakkindaki kararina kadar icra takibinin muvakkaten durdurulmasina karar verebilir. Özetle ödeme emrine itiraz eden borçlu, mallarinin haczedilmesini ya da icra veznesindeki haczedilmis? paranin alacakliya ödenmesini engellemek için, icra mahkemesinden, takibi geçici olarak durdurmasini isteyebilir.
Kambiyo Senetlerine Özgü Haciz Yoluyla Takibe Itiraz Sebepleri Nelerdir?
Imzaya Itiraz
Borçlu takip konusu kambiyo senedindeki imzanin kendisine ait olmadigi iddiasinda ise bu itirazini ayrica ve açikça bes gün içinde icra mahkemesine bildirmelidir. Imzaya itiraz IIK madde 168/4 uyarinca bir dilekçe ile icra mahkemesine yapilir ve itiraz yapilmadiginda atilan imzanin borçluya ait oldugu sonucuna varilir. IIK madde 170/1 uyarinca imzaya itiraz satis disindaki hiçbir icra takip islemlerini durdurmaz.
Imzanin borçluya ait olmadigi anlasilirsa ya da ciro silsilesi içindeki kisilerin senetin arkasina atilan imzalarin kendilerine ait olmadigi anlasilirsa takip durdurulmamissa takip durur; alacaklinin seneti takibe koymada agir kusur veya kötü niyeti varsa, alacakli aleyhine %20 tazminat ve %10 para cezasina hükmedilir.
Örnegin, lehtar ciro silsilesindeki kendisinden bir önceki cirantaya takip baslatmis olsun. Bunun üzerine borçlu icra mahkemesine basvurarak 5 gün içinde imza itirazinda bulunmus ve yapilan incelemede imzanin borçluya ait olmadigi anlasilmis olsun. Bu durumda, senedi takibe koymakta alacaklinin agir kusuru bulundugu kabul edilir. Imzanin takip borçlusuna ait oldugunun kontrolü yapilmadan veya imzanin borçlu huzurunda atilmasini saglamadan senedi alan kisi (alacakli) agir kusurludur.
Imzanin borçluya ait oldugu anlasilirsa yani borçlunun itirazinin reddine icra mahkemesince karar verilirse, borçlu aleyhine %20 tazminat ve %10'luk para cezasina hükmedilir. Ancak tazminat için takibin durdurulmus olmasi gerekir, icra mahkemesinin geçici hukuki koruma karari vermis olmasi gerekir; eger icra takibi durdurulmamissa %20 oranindaki tazminata hükmedilmeyecektir. Ancak takibin durdurulmus olup olmadigina bakilmaksizin borçlu aleyhine %10 para cezasina hükmedilir.
Borca Itiraz
Imzaya itiraz disindaki borçlunun ileri sürebilecegi itiraz sebepleridir. Örnegin; yetki itirazi, borcun ödenmesi, borcun zamanasimina ugradiginin ileri sürülmesi gibi.
Seneti imzalayanin temsil yetkisinin bulunmadigi ya da tüzel kisiler içim organ sifatinin bulunmadigina yönelik itirazlar borca itirazin örneklerindendir. Çift imza kurali getirilmis bir sirkette, tek bir yöneticisi tarafindan imzalanan bono ile kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takip baslatildiginda, borçlu borca itiraz yoluyla icra mahkemesine basvurabilir.
I?I?K madde 169/a/1 uyarinca borca itiraz eden borçlu ile alacakli olan kisiyi icra hakimi otuz gün içinde durusmaya çagirir ancak taraflardan birinin durusmaya gelmemesi halinde icra mahkemesi gelmeyen tarafin yoklugunda da inceleme yaparak karar verir. Ha^kim borcun olmadiginin, itfa veya ihmal edildiginin resmi^ veya imzasi ikrar edilmis? bir belge ile ispati halinde itirazi kabul eder ve icra takibinin geçici olarak durdurulmasina karar verebilir.
I?I?K madde 169/a bendi uyarinca itirazin kabulü karari ile takip durur. Icra mahkemesinin kararin kesinlesmesiyle takip iptal edilir. Borçlu itirazinda haksiz çikarsa, itirazin reddine karar verilir ve böylece alacakli takibe kaldigi yerden devam eder.
I?I?K madde 169/a bendi uyarinca borçlunun haksiz çikmasi halinde takip durdurulmussa, %20 alacakli lehine tazminat; alacaklinin haksiz çikmasi halinde takip yapmakta alacakli kötü niyetli veya agir kusurlu ise borçlu lehine %20 tazminata hükmedilir. Eger alacakli genel hükümlere göre dava açma hakkini kullanip dava açarsa hüküm olunan tazminatin tahsili dava sonuna kadar ertelenir.
Özel Sikayet Halleri
Senet kambiyo senedi vasfini haiz degilse ve borçlu kambiyo senedinin yetkili hamili olmadigini veya kendisinin kambiyo senedi uyarinca sorumlu olmadigini bes gün içinde; senedin vadesinin gelmedigi ve kambiyo senedinin aslinin ve borçlu adedi kadar onayli örneginin icra takip talebine eklenip icra dairesine verilmedigi durumlarda yedi gün içinde borçlu icra mahkemesinde sikayet yoluna basvurmalidir.
Senedin üzerine "bedeli teminattir" ifadesi yazilirsa senet kayitsiz sartsiz borç ikrarini içermez ve böylece senet kambiyo senedi vasfini yitirir.
Son olarak, borçlu süresi içinde takibe karsi koymazsa takip kesinlesir. Takibin kesinlesmesi için borçlunun bes günlük itiraz ve bes ile yedi günlük sikayet sürelerinin geçmesi gerekir. Ancak, bu bes veya yedi günlük süreler geçtikten hemen sonra takibe devam edilemez. Çünkü kambiyo senetlerine özgü haciz yoluyla takipte, borçluya ödeme emrinin tebliginden itibaren borcu ödemesi için on günlük süre taninmistir. Dolayisiyla takibe devam edilebilmesi için ödeme emrinin borçluya tebliginden itibaren on günlük sürenin geçmesinin beklenmesi gerekir.
Detayli bilgi için ekibimizle iletisime geçebilirsiniz.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
