İhtiyati Haciz İsteminin Koşullari

 Türk Icra Hukuku'nda ihtiyati haciz istemi alacaklinin  bir para alacaginin zamaninda ödenmesini garanti  altina almak için, mahkeme karari ile borçlunun  mallarina önceden geçici olarak el konulmasidir.  (B.Kuru, Icra ve Iflas Hukuku, C.3, S.2495-Icra ve  Iflas Hukuku El Kitabi, S.1033) Bir baska deyisle  ihtiyati haciz, para alacaklarina iliskin mevcut veya  müstakbel bir takibin sonucunun güvence altina  alinmasi için mahkeme karari ile borçlunun mal  varligina el konulmasini saglayan geçici bir hukuki  koruma (Muhammet Özekes,Icra Iflas Hukukunda  ihtiyati haciz, S.12) olarak tanimlanmistir. Mahkemece  verilecek ihtiyati haciz karari almanin sartlari IIK  m.257'de su sekilde ele alinmistir:

Ihtiyati haciz sartlari;

Madde 257 - Rehinle temin edilmemis ve vadesi  gelmis bir para borcunun alacaklisi, borçlunun  yedinde veya üçüncü sahista olan tasinir ve tasinmaz  mallarini ve alacaklariyla diger haklarini ihtiyaten  haczettirebilir.

Vadesi gelmemis borçtan dolayi yalniz asagidaki  hallerde ihtiyati haciz istenebilir:

1 - Borçlunun muayyen yerlesim yeri yoksa

2 - Borçlu taahhütlerinden kurtulmak maksadiyla  mallarini gizlemege, kaçirmaga veya kendisi kaçmaga  hazirlanir yahut kaçar ya da bu maksatla alacaklinin  haklarini ihlâl eden hileli islemlerde bulunursa; Bu suretle ihtiyati haciz konulursa borç yalniz borçlu  hakkinda muaccaliyet kesbeder.

IIK 257 maddesince ihtiyati haciz kararinin  verilebilmesinin sartlari sunlardir:

a) Alacakliya iliskin kosullar

• Ihtiyati haciz isteminde bulunan kisinin alacakli sifati tasimasi gerekir.
• Kambiyo senedine dayanarak ihtiyati haciz isteminde bulunan alacaklinin ticaret hukuku  bakimindan hakli ve mesru hamil olmasi veya  son hamil disinda senet bedelini ödeyen ciranta,  avalist, araya girme suretiyle ödeme bulunan  senet ilgilisi sifatini tasimalidir. (T. Uyar, Icra  Hukukunda Kambiyo Senetleri,3. Basi, C.1, S.555  - IIK serhi C.8, S.13421 vd.).

Yüksek Mahkeme (Yargitay 11.HD. 10.07.2013 Tarihli  15292/14571; 17.01.2011 Tarihli 14930/223) bu konuda  hamilin bonoyu tanzim eden kesideciye ve onun  lehine aval verene karsi ihtiyati haciz isteyebilmesi  için bononun vadesinin gelmis olmasinin gerekli  ve yeterli oldugunun ayrica protesto olmasinin  gerekmedigini ifade etmistir. Kambiyo senedine  dayanarak mahkemeden ihtiyati haciz karari  istenebilmesi için senet asli, senet kaybedilmisse  mahkemeden alinmis olan iptal kararinin mahkemeye  sunulmasi gerekmektedir. Mahkeme, istemde  bulunan kisilerin alacakli sifatini tasiyip tasimadigini  re'sen inceleyerek, karar vermesi gerekmektedir.

• Alacakli medeni haklari kullanma ehliyetine sahip bir kisi olmasi gerekmektedir. Sulh  Mahkemesi'nce bir meslek ve sanatin icrasi için izin verilen velayet altindaki çocuklarla  vesayet altindaki kimseler bu meslek ve sanatin  icrasindan dogan alacaklar için ihtiyati haciz  isteminde bulunma hakkina sahiptir. Ihtiyati  haczin vekaleten istenmesi de mümkündür. Acele  hallerde teminat gösterilmisse vekaletname  gösterilmese dahi vekilin alacaklinin vekaletine  sahip olduguna iliskin beyani ile yetinilebilir.

Yabanci uyruklu alacaklilarda ihtiyati haciz  isteyebilirler.

• Alacaklinin borçlu hakkinda cebri icra talebinde bulunma yetkisine sahip olmasi gerekir. Sarta  bagli alacaklar için ihtiyati haciz istenemez.  (S.Onsun, Vadesiz Senetler Için Ihtiyati Haciz  Karari Verilebilir Mi?, I.H.1948/33,S.508)
• Kamu idarelerinin kamu alacaklarina iliskin ihtiyati haciz istekleri hakkinda özel bir yasa olan 6183  sayili kanunun hükümleri uygulanir.
• Ihtiyati haciz istemlerine iliskin gemi ve yük alacaklilarinin ihtiyati haciz istemleri IIK 257/4- 5 fikra hükümleri 6103 sayili kanunda yapilan  degisiklik sonucunda yürürlükten kaldirilmistir.

Yeni TTK'nin 1464-1400 maddelerinin olusturdugu  Deniz Takip Hukuku'nun temel esaslari  düzenlenmistir. Bu kisimda gemilerin ihtiyati haczi,  gemi rehninin paraya çevrilmesi ve gemilerin cebri  icra islemlerine ne sekilde konu olacagi hakkinda  özel hükümler sevkedilmistir. Bu kisimda hüküm  bulunmayan hallerde genel Icra Hukuku hükümleri  uygulama alani bulacaktir.

b) Alacaga iliskin kosullar;

. Hakkinda ihtiyati haciz istenen alacak para(borç)  alacagi olmalidir. Yabanci para alacagi için de  ihtiyati haciz karari verilmesi istenebilir. Bu  durumda talep konusu yabanci para alacagi Türk  Parasina çevrilerek Türk parasi karsiligi için ihtiyati  haciz karari verilmesi istenmedir.

. Alacagin rehin ile temin edilmemis olmasi  gerekir. Alacagi rehin ile temin edilmis alacakli  kural olarak ihtiyati haciz isteminde bulunamaz.  (Yargitay, 11.H.D. 09.10.2006 T., 8054/9887) IIK m.  257/1 de geçen rehinle temin edilmemis alacak  tabiri ile rehinle karsilanmamis alacak seklinde  anlamak gerekir. Bu suretle alacagin rehni asan  kismi için ihtiyati karari almak hukuken mümkün  olabilecektir. Asil borç rehin ile temin edilmis olsa  bile kefiller hakkinda ihtiyati haciz karari verilebilir.

Ancak kefilin ipotek vermesi durumunda kefiller  hakkinda da ihtiyati haciz karari verilemez.  (A.Degnekli-M.Saldirim,S.26, Ayrica bkz.  Yargitay, 19. H.D., 26.10.2007 T., 9019/9288)

Bu maddedeki rehin sözcügünün IIK. Md. 23 göz  önüne alinarak yorumlamak gerekir. Bu nedenle IIK.  257/1 deki rehin terimi tasinir ve tasinmaz rehinleriyle  bu terimin ayni madde geregince kapsamina giren  diger haklari kapsar. Su halde, alacakli borçlunun  mallari üzerinde hapis hakkina sahipse bu hakta bir  rehin hakki sayildigindan ayrica borçlusu hakkinda  ihtiyati haciz isteminde bulunamaz.

Kural olarak; rehinle temin edilmis alacaklar için  ihtiyati haciz isteminde bulunulamazsa da bazi  hallerde rehine ragmen ihtiyati hacze izin verilmistir:

Ilk önce rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takip  yapmak zorunlulugu olmayan hallerde alacakli  borçlu hakkinda ihtiyati haciz talebinde bulunabilir.

Örnek olarak;

1. Rehinin alacagi karsilayamayacagi muhakkak olan hallerde açik kalan miktar için ihtiyati haciz istenebilir,
2. Rehinin alacagi karsilayamadigi hallerde,
3. Kambiyo senedine bagli alacaklarda,
4. Ipotekle temin edilmis faiz ve senelik taksit alacaklarinda,
5. Rehinin yabanci bir memlekette bulundugu hallerde,
6. Alacakliya adi takip yoluyla rehinin paraya çevrilmesi yolu arasinda seçim hakki verilmis olan hallerde,
7. Alacaklinin rehine ikinci derece basvuracaginin kararlastirildigi hallerde,
8. Rehinin paraya çevrilmesi yoluyla takip sirasinda alacakliya geçici rehin açigi belgesi verilmis oldugu hallerde,
9. Rehin hakkinin çekismeli bulundugu hallerde alacakli rehnin mevcut ve geçerli oldugu iddiasinda israr etmekle beraber, ihtiyati haciz  isteminde bulunabilir.
10. Ticari isletme rehni alacaklisi, rehinle temin edilmis alacagi için ticari isletmenin veya onun münferit unsurlarinin ihtiyaten haczini isteyebilir.

• Alacagin vadesinin gelmis olmasi

Kural olarak, vadesi gelinmis olan yani muaccel  olan alacaklar için ihtiyati haciz istenebilir. Bu  kuralin istisnalari vardir:

Borcun muacceliyet ani borcun istenebilecegi yani  ifa edilebilecegi ani ifade eder. Genellikle ihtiyati  haciz istemine konu edilen bonolarda muayyen  bir vade öngörülmüs oldugundan mahkemenin  bononun vadesinin gelmis olup-olmadigina bakmasi  yeterlidir. Borç için bir vade öngörülmemisse o  zaman alacaklinin ihtari gerekir. Bonolara 'bu bono  vadesinde ödenmedigi takdirde sonraki bonolarinda  muaccel olacagi' seklinde konan muacceliyet kayitlari  geçersizdir. Dolasiyla vadesi gelmemis bonolar  hakkinda ihtiyati haciz karari verilmemelidir. Eger  ki taraflar aralarinda yaptiklari ayri bir sözlesmede  'düzenlenen senetlerden birinin ödememesi halinde  digerlerinin de muaccel olacagi kararlastirmissa bu  sözlesme geregince vadesi gelmemis senetler için  kanaatimizce ihtiyati haciz karari istenebilir.

"Vadesi gelmemis borçtan dolayi ihtiyati haciz  verilmesi ayrik olarak öngörülmüs bir yoldur. Ancak  bazi hallerde muaccel olmayan bir borç için ihtiyati  haciz istenebilir."

1. Borçlunun belirli bir yerleşim yerinin olmaması

Borçlunun belirli bir yerleşim yeri olmaması hiçbir yerleşim yeri bulunmaması anlamında değil yerleşim yeri sık sık değiştirmesi ve sabit bir yerleşim yeri edinmemesi şeklinde anlaşılmalıdır. Yabancı memlekette belirli bir yerleşim yeri bulunan borçlunun Türkiye'de muayyen bir yerleşim yerinin olmadığı ileri sürülerek vadesi gelmemiş borçtan dolayı ihtiyati haciz istenemez.

2. Borçlunun yükümlülüklerinden kurtulmak maksadı

a) Mallarını gizlemesi,

b) Mallarını kaçırmaya hazırlanması,

c) Kaçmaya hazırlanması,

d) Kaçması,

e) Alacaklının haklarını ihlal eden hileli işlemlerde bulunması (Yargıtay 11. HD. 14.05.2012 T. 5437/7665; Yargıtay 15. HD. 19.11.2007 T. 6565/7260 – M. Özekes s:155 vd.)

Faturaya Dayali Olarak Ihtiyati Haciz Kararinda  ise;

Kanaatimizce faturalar için alacagin varligi ve muaccel  oldugu konusunda (ya da IIK.'nun 257/2 maddesindeki  kosullarin gerçeklesmis oldugu) yaklasik ispat  kuralina göre ihtiyati haciz isteminin kabulüne karar  verilmesi gerekir. Yüksek mahkemenin bu konudaki  kararlari ise çeliskilidir.

- ".sadece tek yanli düzenlenen faturalara  dayanmis olmasi nedeniyle salt bu faturalara göre  alacagin varligindan söz edilemeyeceginden dolayi, IIK. 257/1 maddesindeki sartlarin  gerçeklesmedigini.."( Yargitay 19 HD. 03.06.2015  T. 17502/8213)

- "..Mahkemece, faturanin tek basina muaccel bir  alacagin varligini ispata elverisli olmayip, ihtiyati  haciz isteyen tarafin alacagin varligi konusunda  kanaat olusturacak baska deliller sunmamasi  dikkate alinarak ihtiyati haciz isteminin reddine  karar verilmesi gerektigini.."(Yargitay 19. HD.  23.01.2014 T. E:2013/18723, K:1804)

- "..Borçlu çalisaninin ifadesine göre borçlunun  mal kaçirma girisiminde bulundugunun  anlasildigi, faturalar, sevk irsaliyeleri, borçlunun  resmi adresini bosalttigina dair tebligat islemleri  ve haciz tutanaklari dikkate alindiginda, vadesi  gelmemis borca iliskin ihtiyati haciz karari  verilmesi kosullarinin bulundugunu.."(Yargitay 19.  HD. 25.03.2014 T. 1917/5739)

- "..Ihtiyati haciz talebinde sunulan çekler ve  faturalarin temlik konusu alacagin borçlusu olan  sirketin borçlu oldugunu göstermedigini, bu  sirketin borçlu olduguna dair imzali bir belge de  ibraz edilmediginden, ihtiyati haciz isteminin  reddine karar verilmesine.." (Yargitay 19 HD.  07.01.2014 T. 18170/660)

Genel itibariyle Yüksek Mahkemenin birçok kararina  baktigimizda faturayi tek basina ihtiyati haciz karari  istenilmesinde yeterli görmemistir. Fakat örnek  vermek gerekirse fatura ile beraber taraflarin iliskisini  açikça ikrar ettigi imzali hesap mutabakati gibi bir  belgenin varligi ihtiyati haciz karari istenilmesini  mümkün kilmistir. Yine baska bir örnekte fatura  ile beraber borçlunun mal kaçirma girisiminin  oldugu kanaatine varilmasi halinde de ihtiyati haciz  karari istenilmesini mümkün kilmistir. Dolayisiyla  agirlikli olarak salt faturanin sunulmasi ihtiyati haciz  istenilmesinde yeterli görülmezken fatura baskaca  destekleyecek unsurlarla beraber sunuldugunda  ihtiyati haciz karari verilebildigi görülmektedir

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.