26 Haziran 2025 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile Çevresel Etki Değerlendirmesi ("ÇED") sürecinden olumsuz etkilenecek olan halkın aydınlatılması için yapılacak bilgilendirmenin duyuru şartları açısından değişiklikler getirilmiştir. İşbu yönetmeliktte ayrıca ÇED yönünden başvuruda bulunacak projelerin değerlendirmesinde uygulanacak prosedürde bazı projelerin tabi oldukları aşamalara değişiklikler getirilmiştir.
26 Haziran 2025 tarihli Resmî Gazete'de yayımlanan Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliğinde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile Çevresel Etki Değerlendirmesi ("ÇED") sürecinden olumsuz etkilenecek olan halkın aydınlatılması için yapılacak bilgilendirmenin duyuru şartları açısından değişiklikler getirilmiştir. İşbu yönetmeliktte ayrıca ÇED yönünden başvuruda bulunacak projelerin değerlendirmesinde uygulanacak prosedürde bazı projelerin tabi oldukları aşamalara değişiklikler getirilmiştir.
I. YÖNETMELİĞİN ÖZETİ
ÇED süreci hakkında projeden etkilenmesi muhtemel halkın yaşadığı yerlerde yapılacak duyurular ile ilgili yapılan değişikliklerde; yönetmelikten önce duyuruyu yapan idarenin inisiyatifine bırakılmış bazı konularda inisiyatif ortadan kaldırılmış ve duyuru şartları sıkı hükümlere tabi tutulmuştur. ÇED yönünden başvuruda bulunacak projeler için uygulanacak prosedürde değişiklikler yapılarak, bazı projelerin değerlendirmesi için yapılan idari yük azaltılmış ve yapılması muhtemel yatırımlar kolaylaştırılmıştır. Bazı projeler yönünden ise idari yük artırılmış ve muhtemel yatırımların bürokratik aşamaları zorlaştırılmıştır.
II. YÖNETMELİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ
ÇED Yönetmeliğinin 4. Maddesinin (b) bendinde yapılan değişiklik ile; yönetmelik değişmeden önce askı ilanının il müdürlüğü, kaymakamlık ya da muhtarlıklardan herhangi birinde yapılması yeterli görülmüşken değişiklikte belirtilen üç yerde birden yapılması zorunlu hale getirilmiştir. Bu değişiklik daha kapsamlı ve görünür bir ilan yükümlülüğü getirmektedir. ÇED Yönetmeliğinin 8. Maddesinin 4. Fıkrasında yapılan değişiklik ile; duyuruların halka duyurulması zorunlu tutulmuştur. Ayrıca bu yükümlülük doğrudan il müdürlüğüne verilmiştir. Bu değişiklik halkın bilgilendirilmesi konusunda daha açıklık ve şeffaflık getirirken görevli merciye bağlayıcı bir sorumluluk getirilmiştir.
ÇED yönetmeliği EK-1 kapsamına giren projeler, çevresel etkisi yüksek seviyede olan; EK-2 kapsamına giren projeler, çevresel etkisi orta seviyede olan projelerdir. EK-1 kapsamında olan projeler için ÇED Raporu hazırlanması istenir, Rapor sonucunda "ÇED Olumlu" ve "ÇED Olumsuz" olmak üzere iki ihtimal söz konusu olmaktadır. EK-2 Kapsamındaki projeler için ise öncelikli olarak ÇED Raporu talebinin gerekliliği ile ilgili inceleme yapılarak sonucunda "ÇED Gereklidir" ve "ÇED Gerekli Değildir" olmak üzere iki ihtimal söz konusu olabilmektedir. "ÇED Gereklidir" sonucunun doğması durumunda EK-1'deki prosedür bu proje hakkında da uygulanmaktadır.
EK-1'in 25. Maddesine (c) bendi eklenerek madencilik projeleri kapsamında önemli çevresel etkileri olan kırma, eleme, yıkama ve cevher hazırlama tesislerini kapsayan bu bentte yılda 400.000 ton ve üzeri kapasitede bu faaliyetleri gerçekleştiren tesisler de cevher zenginleştirme tesisleri ve geniş alanlı açık işletmelerin yanı sıra artık ÇED kapsamına alınacaktır.
EK-1'in 43. Maddesinde yapılan değişiklikte ise güneş enerji santrallerinin ÇED kapsamına girebilmesi için proje alanının 25 hektar ve üzeri olması gerekliliği getirilmiştir. Ayrıca 10MWm olan kurulu güç sınırı da kaldırılmıştır. Yeni sistemde sadece güneş enerji santralleri içinde çatı ve cephe sistemleri hariç tutulmuştur.
EK-1'in 44. Maddesinin önceki halinde elektrik enerjisi iletim hatlarında ÇED'e tabi olması için 15 km şartı aranırken yeni yapılan değişiklikte bu uzunluk 50 km'ye çıkartılmıştır. Yapılan değişikliklerle ÇED Yönetmeliğinin bazı maddelerinde eşik değer güncellemesi yapılmıştır.
ÇED YönetmeliğiEK 1'in 41. Maddenin (a) bendinde yapılan değişiklik ile ; Rüzgar santrallerinin ÇED'e tabi olma kriteri netleştirilmiş ve kapsamı daraltılmıştır. Önceden türbin sayısı bakılmaksızın ÇED'e tabi olurken yeni düzenlemede ancak 15 adet türbin ve daha fazla türbin içeren projeler EK-1 kapsamına girmektedir.< strong>Madde 41'e yeni eklenen (b) bendinin sonucu olarak denizüstü rüzgar enerji santralleri herhangi bir sayı sınırlaması olmaksızın her ölçekteki rüzgar santrali doğrudan ÇED'e tabidir.
EK-2'nin 1. Maddesinde yapılan değişiklik öncesi 500 ton/gün olan sınır, değişiklikle beraber 50 ton/gün olarak güncellenmiştir. Yapılan eşik değişiklikleriyle 50 ton/gün – 500 ton/gün aralığında kapasiteye sahip taş kömürü ve bitümlü maddelerin sıvılaştırılması ve gazlaştırılması tesisleri için Proje Tanıtım Dosyası (PPD) hazırlama yükümlülüğü getirilmiştir.
EK-2'nin 39. Maddesinde yapılan değişiklikle metinde olmayan (Ek-1 listesi 42 nci madde hariç diğer kullanımlar) ibaresi eklenmiştir. Bu ifadeyle, daha büyük ölçekli ve etkili projeler EK-1 kapsamına, kalan daha küçük çaplı faaliyetler ise EK-2 kapsamına alınmıştır.
EK-2'nin 41. Maddesinde yapılan değişiklik öncesi proje alanı ile ilgili olan 2 hektar ve üzerinde veya kurulu gücü 1MWm ve üzerinde olan sınır 7,5 hektar ve üzerinde olacak şekilde güncellenmiştir. Daha düşük ölçekli güneş enerjisi santrali projeleri muafiyet kapsamına alınmış yani ÇED sürecine dahil edilmeden kurulabilecek hale getirilmiştir.
EK-2'nin 42. Maddesinde yapılan değişiklik ile metinde bulunan (rekreasyon amaçlı yapılanlar hariç) ibaresi yapılan metinden kaldırılmıştır. Rekreasyon için bile olsa, büyük hacimli baraj/gölet projeleri artık çevresel etki açısından denetime tabi hale getirilmiştir.
EK-2'nin 43. Maddesinde yapılan düzenleme ile eşik değeri için 300.000 m3/yıl ve üzerinde ibaresi eklenmiştir Küçük çaplı su çekme ve depolama faaliyetleri (özellikle tarımsal sulama projeleri) için ÇED Süreci yükümlülüğü kaldırılmıştır.
EK-2'nin 45. Maddesinin (b) bendindey apılan düzenleme 10.000 m3/yıl ve üzeri kapasiteli blok mermer olan ibare düzenleme ile birlikte 5.000 m3/yıl ve üzeri kapasiteli mermer ibaresi olacak şekilde düzenlenmiştir. Düzenleme öncesi eşiğe dahil olmayan (5.000 m3/yıl - 10.000 m3/yıl aralığında kapasiteye sahip ) mermer ve taş kesme tesisleri için Proje Tanıtım Dosyası (PPD) hazırlama zorunluluğu getirilmiştir.
EK-2'nin 45. Maddesine (g) bendi ne eklemeyle Jeotermal kaynak arama projeleri (sismik, elektrik, manyetik, elektromanyetik, jeofizik vb. yöntemle yapılan aramalar hariç) bendi yürütmeliğe eklenmiştir. Ekleme sonucunda jeotermal kaynakların fiziksel olarak sondajla aranması gibi projeler çevresel denetim sürecine dahil edilmiştir. Ancak yüzey araştırması niteliğindeki jeofizik yöntemler (sismik, manyetik, elektrik vs.) bu kapsam dışında bırakılmıştır. Yeraltına fiziki müdahale içeren arama faaliyetlerinin artık risk taşıdığı kabul edilerek inceleme altına alınması sağlanmıştır.
EK-2' ye yapılan 57. Madde eklemesi ile 1-15 adet aralığında türbin bulunduran rüzgar enerji santralleri EK-2 kapsamına girmektedir.
III. SONUÇ
ÇED sürecindeki ilan aşamasıyla ilgili yapılan değişiklikler idarenin hareket serbestisi olan alanları kısıtlamış ve idareye daha kapsamlı ve görünür bir ilan yükümlülüğü getirmiştir. ÇED projelerinin tabi olduğu prosedürlere dair değişikliklerle; yüksek kapasiteli maden işleme tesislerine rapor hazırlama yükümlülüğü getirilerek olası negatif çevresel etkilerinin önlenmesi amaçlanmıştır.
Rüzgâr tribünleri projeleri için yapılan eşik değeri değişikliği ile bürokratik yük azaltılarak yatırım kolaylığı sağlanmıştır. Deniz üstü rüzgâr enerji santralleri için eşik değeri uygulamasının yapılmayacağı sayı değerine bakılmaksızın rapor hazırlama yükümlülüğüne tabi tutulacağı belirtilmiştir. Güneş enerjisi santrali projelerine dair değişikliklerle sınırlama değerleri santralin güç kapasitesi açısından değil sadece fiziksel alan büyüklüğü açısından ele alınmıştır, bu durum verimli teknoloji kullanımına avantaj oluşturmaktadır. Güneş enerjisi santrali rojeleri için ÇED sürecinde daha küçük ölçekli projelere yatırım kolaylığı sağlanmıştır. Elektrik enerjisi iletimi projeleri hakkında yapılan değişim idari yükü azaltarak süreci kolaylaştırarak maliyet azaltımı sağlamıştır.
Taş kömürü ve bitümlü maddelerin sıvılaştırılması ve gazlaştırılması projeleri için yapılan değişiklikle küçük ama yoğun çalışan tesisleri potansiyel kirletici olma açısından kontrol altına tutmak hedeflenmiştir. Jeotermal kaynaklar hakkında düzenleme ile daha büyük ölçekli tesisler için bürokratik yük azaltılmış ve söz konusu tesisler EK-1 şartlarına dahil sayılarak doğrudan rapor aşamasına tabi tutulmuştur.
Gölet ve baraj projeleri hakkında değişiklikle ekosistem, biyoçeşitlilik, arazi kullanımı etkileri açısından daha sıkı bir denetim tabilik sonucu doğurur. Değişiklik yeni yatırımcılar için ÇED Raporu hazırlama yükümlülüğü doğabilir. Su çekme ve depolama projeleri hakkında yapılan değişiklik ile küçük çaplı su çekme ve depolama faaliyetleri için ÇED Süreci zorunluluğu kaldırılmıştır. Bu özellikle tarımsal sulama vb. projeler için idari kolaylık oluşturmaktadır.
Mermer ve taş kesme projeleri hakkındaki değişiklerle daha küçük ölçekli tesisler çevresel denetime alınmıştır. Düzenleme öncesi eşiğe dahil olmayan (5.000 m3/yıl - 10.000 m3/yıl aralığında kapasiteye sahip) tesisler için Proje Tanıtım Dosyası ("PPD") hazırlama zorunluluğu getirilmiştir. Bu yatırımcılar için ilave idari yük doğuracaktır. Jeotermal hakkındaki projelerle ilgili yapılan değişiklikle amacı jeotermal aramanın ekosistem üzerindeki potansiyel etkilerinin erken aşamada denetlenmesini sağlamaktır.
Özetle birtakım değişiklikler yatırımcılar için idari yükü azaltarak yatırım kolaylığı sağlamaktadır. Bu durum denetleme seviyesini azalttığı için çevresel riski artırma ihtimali doğurmaktadır. Yatırımcıya getirilen idari yükü artıran değişiklikler ise çevresel riski düşürmek amacıyla düzenlenmiştir.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
