Η έννοια της πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης συνιστά έναν ιδιαίτερο κλάδο της ποινικής ευθύνης, ο οποίος διαφέρει από τα εγκλήματα φόνου / ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως. Πρόκειται για περιπτώσεις όπου ο δράστης δεν επιδιώκει άμεσα την επέλευση του θανάτου, ωστόσο, η συμπεριφορά του κρίνεται τόσο σοβαρά αμελής ή επικίνδυνη, ώστε καθίσταται ποινικά υπεύθυνος.
Κυπριακό Δίκαιο
Στην Κύπρο, το Ποινικό Δίκαιο, και συγκεκριμένα το άρθρο 210 του Ποινικού Κώδικα (Κεφ. 154), ρυθμίζει περιπτώσεις κατά τις οποίες η απερίσκεπτη ή επικίνδυνη συμπεριφορά οδηγεί σε θάνατο. Η διάταξη αυτή απαιτεί όπως ο κατηγορούμενος προκάλεσε θάνατο λόγω πράξης ή παράλειψης που έγινε αλόγιστα, απερίσκεπτα ή υπό περιστάσεις που την καθιστούν επικίνδυνη.
Η βασική προϋπόθεση είναι η ύπαρξη μιας συμπεριφοράς η οποία, αντικειμενικά, δημιουργεί σοβαρό κίνδυνο για τη ζωή ή τη σωματική ακεραιότητα άλλων προσώπων. Δεν απαιτείται δόλος ή πρόθεση ως προς την πρόκληση θανάτου· αρκεί η σοβαρή αμέλεια ή η ακραία απερισκεψία.
Αγγλικό Δίκαιο
Στο Αγγλικό Δίκαιο, η αντίστοιχη μορφή αδικήματος απαντάται κυρίως υπό το πλαίσιο του gross negligence manslaughter. Καθοριστικής σημασίας είναι η απόφαση του House of Lords στην υπόθεση R v Adomako [1994], όπου τέθηκαν τα βασικά κριτήρια:
- Υφίσταται καθήκον επιμέλειας εκ μέρους του κατηγορουμένου προς το θύμα,
- Το καθήκον αυτό παραβιάστηκε μέσω πράξης ή παράλειψης,
- Η παραβίαση προκάλεσε τον θάνατο, και
- Η αμέλεια κρίνεται τόσο σοβαρή ώστε να συνιστά αξιόποινη πράξη.
Το κριτήριο της σοβαρής αμέλειας, «gross negligence», απαιτεί ουσιαστικά ένα πολύ υψηλό επίπεδο αδιαφορίας ή απροσεξίας ως προς τον κίνδυνο που δημιουργείται.
Παραδείγματα
Η πρόκληση θανάτου λόγω αλόγιστης πράξης μπορεί να ανακύψει σε διάφορες περιστάσεις, όπως:
- Τροχαία ατυχήματα: Οδηγός που παραβιάζει κόκκινο σηματοδότη με υπερβολική ταχύτητα προκαλώντας θανάσιμο τραυματισμό.
- Εργατικά ατυχήματα: Εργολάβος που παραλείπει να τηρήσει βασικούς κανόνες ασφαλείας σε εργοτάξιο.
- Κακή χρήση επικίνδυνων αντικειμένων: Κάτοχος όπλου που το αφήνει αφύλακτο σε χώρο με πρόσβαση ανηλίκων.
Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις, το κεντρικό ερώτημα είναι κατά πόσο η συμπεριφορά του δράστη υπερέβη το όριο της κοινώς αποδεκτής επιμέλειας.
Το Νοητικό Στοιχείο (Mens Rea)
Σε αντίθεση με τα εγκλήματα ανθρωποκτονίας εκ προθέσεως, στην πρόκληση θανάτου λόγω απερίσκεπτης πράξης το ζητούμενο είναι η σοβαρή αμέλεια ή η απερίσκεπτη αδιαφορία. Ο κατηγορούμενος κρίνεται με βάση το αν ένας λογικός άνθρωπος, υπό παρόμοιες περιστάσεις, θα είχε προβλέψει τον κίνδυνο.
Σημειώνεται ότι η απλή αμέλεια δεν επαρκεί. Το επίπεδο αδιαφορίας πρέπει να είναι τέτοιο ώστε να χαρακτηρίζεται ποινικά αξιόλογο.
Εξέταση των Περιστάσεων
Τα Δικαστήρια, τόσο στην Κύπρο όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο, εξετάζουν κάθε υπόθεση με βάση τα ειδικά της περιστατικά. Μεταξύ άλλων λαμβάνονται υπόψη:
- Η φύση και η έκταση του κινδύνου,
- Η δυνατότητα πρόβλεψης της ζημίας,
- Οι ικανότητες και γνώσεις του κατηγορουμένου,
- Οι ικανότητες και γνώσεις του κατηγορουμένου.
Δεν υιοθετείται μηχανιστική προσέγγιση. Κάθε περίπτωση κρίνεται ad hoc, στηριζόμενη στα ειδικά της πραγματικά δεδομένα.
Υπερασπίσεις
Οι βασικές υπερασπίσεις σε τέτοιες κατηγορίες περιλαμβάνουν:
- Την επίκληση ότι η πράξη του κατηγορουμένου ήταν λογική υπό τις περιστάσεις,
- Την ύπαρξη απρόβλεπτης διακοπής της αιτιώδους συνάφειας (novus actus interveniens),
- Ενίοτε, την έλλειψη αιτιώδους συνάφειας μεταξύ της πράξης και του αποτελέσματος.
Η αιτιώδης συνάφεια αποτελεί βασικό στοιχείο της ποινικής ευθύνης και απαιτεί απόδειξη ότι η πράξη ή παράλειψη του κατηγορουμένου αποτέλεσε ουσιώδη και επαρκή αιτία του θανάτου. Δεν αρκεί να υπάρχει θεωρητική σύνδεση· πρέπει η ενέργεια να είναι τέτοια που, κατά τη φυσική ροή των πραγμάτων, να οδήγησε στο αποτέλεσμα, και να μην έχει διακοπεί η αλυσίδα από άλλους αστάθμητους παράγοντες (novus actus interveniens). Το κριτήριο της προβλεψιμότητας είναι κρίσιμο: δεν απαιτείται πρόβλεψη της ακριβούς εξέλιξης, αλλά του γενικού χαρακτήρα του κινδύνου που προκάλεσε τον θάνατο.
Επισημαίνεται ότι η επιτυχής επίκληση τέτοιων υπερασπίσεων απαιτεί ιδιαίτερα ενδελεχή ανάλυση και παρουσίαση των αποδεικτικών στοιχείων.
Κυπριακή Νομολογία: Η Υπόθεση Μαρί και η Εφαρμογή της Αγγλικής R v Adomako [1994] στην Κύπρο
Η έννοια της «υπαίτιας αμέλειας» ή της βαριάς αμέλειας, όπως απαιτείται στο άρθρο 205 του Ποινικού Κώδικα, απασχόλησε εκτενώς την Ολομέλεια του Ανωτάτου Δικαστηρίου στην υπόθεση της φονικής έκρηξης στο Μαρί (2014) 2 ΑΑΔ 965. Στην υπόθεση αυτή, ο τότε Υπουργός Άμυνας Κώστας Παπακώστας κρίθηκε ένοχος για ανθρωποκτονία λόγω υπαίτιας αμέλειας, επειδή, όπως κρίθηκε, ενώ γνώριζε για τον άμεσο και προβλεπτό κίνδυνο που προκαλούσε η παρατεταμένη φύλαξη εκρηκτικών υλικών σε ακατάλληλες συνθήκες, παρέλειψε να ενεργήσει προληπτικά, οδηγώντας στην απώλεια 13 ζωών.
Το Δικαστήριο ξεκαθάρισε ότι η ποινική αμέλεια στον βαθμό που απαιτείται για την καταδίκη βάσει του άρθρου 205, πρέπει να αγγίζει το επίπεδο της «gross negligence», σε συμφωνία με το αγγλοσαξονικό δίκαιο και ιδίως με την υπόθεση R v Adomako [1994] 3 All ER 79, στην οποία το House of Lords καθόρισε τα 4 αναγκαία στοιχεία για τη θεμελίωση ποινικής ευθύνης λόγω βαριάς αμέλειας: καθήκον επιμέλειας, παράλειψη του καθήκοντος, αιτιώδης συνάφεια και βαθμός αμέλειας που να συνιστά αξιόποινη συμπεριφορά.
Η κυπριακή νομολογία έχει υιοθετήσει την ανάλυση της Adomako, ιδίως όσον αφορά την αντικειμενική αξιολόγηση της αμέλειας υπό το πρίσμα του μέσου λογικού ανθρώπου και την απαίτηση η παράβαση καθήκοντος να αποτελεί ουσιαστική αιτία του θανάτου.
Συμπεράσματα
Η πρόκληση θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης αποτελεί ένα περίπλοκο νομικό ζήτημα, που αφορά την ανάγκη απόδοσης ποινικής ευθύνης και τον σεβασμό στην αρχή της προσωπικής υπευθυνότητας.
Η νομολογία τόσο στην Κύπρο όσο και στο Ηνωμένο Βασίλειο καταδεικνύει ότι δεν αρκεί οποιοδήποτε σφάλμα ή αμέλεια για να στηρίξει καταδίκη. Αντιθέτως, απαιτείται ένα υψηλό επίπεδο απερισκεψίας ή αμέλειας που κρίνεται από το σύνολο των περιστάσεων.
Η προσεκτική νομική αξιολόγηση κάθε περίπτωσης είναι αναγκαία, τόσο για την υπεράσπιση όσο και για την υποστήριξη της κατηγορίας.
Πρόσφατη Υπόθεση του Γραφείου μας
Το γραφείο μας χειρίστηκε πρόσφατα σημαντική ποινική υπόθεση πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης πράξης. Συγκεκριμένα, ο πελάτης μας οδηγούσε όχημα σε κατηφορικό χωματόδρομο, όταν, λόγω των δύσκολων οδικών συνθηκών, το όχημα απώλεσε τον έλεγχο και ανατράπηκε, με τραγικό αποτέλεσμα τον θάνατο του συνοδηγού.
Με τη στρατηγική υπεράσπιση που αναπτύξαμε, αποδείξαμε ότι επρόκειτο για αναπόφευκτο δυστύχημα, χωρίς ύπαρξη σοβαρής αμέλειας εκ μέρους του πελάτη μας. Δεν αποδείχθηκε ότι οδηγούσε με υπερβολική ταχύτητα ή υπό επικίνδυνες συνθήκες πέραν των αντικειμενικά δυσχερών χαρακτηριστικών του δρόμου. Το Δικαστήριο, αναγνωρίζοντας την απουσία απερίσκεπτης συμπεριφοράς, αθώωσε τον πελάτη μας πλήρως.
Η υπόθεση αυτή αναδεικνύει τη σημασία της σωστής νομικής ανάλυσης και της τεκμηριωμένης παρουσίασης των πραγματικών περιστατικών σε τέτοιες κατηγορίες, συμπεριλαμβανομένου την παρουσία ειδικών εμπειρογνώμων (expert witnesses) στο δικαστήριο.
Πώς μπορούμε να σας εκπροσωπήσουμε
Το γραφείο μας διαθέτει εξειδίκευση και πολυετή εμπειρία στην υπεράσπιση όλων των ειδών υποθέσεων, συμπεριλαμβανομένου της πρόκλησης θανάτου λόγω αλόγιστης, απερίσκεπτης ή επικίνδυνης πράξης. Εάν εσείς ή κάποιο συγγενικό σας πρόσωπο χρειάζεται νομική υποστήριξη σε παρόμοια υπόθεση, μπορείτε να απευθυνθείτε στο γραφείο μας για υπεύθυνη αξιολόγηση της περίπτωσης σας.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
