Giriş
Yüklenicinin eser sözleşmesindeki temel yükümlülüğü eseri meydana getirip işsahibine teslim etmektir. Eseri süresinde teslim edebilmek için eseri meydana getirmeye yönelik işin görülmesine zamanında başlanmış olması ve bu çalışmanın devam ediyor olması gerekir1.
Türk Borçlar Kanunu m. 473, işsahibine; yüklenicinin eseri teslim borcunun muaccel olmasından önce başvurabileceği bir imkan sunmaktadır. Bu hüküm uyarınca yüklenicinin işe başlamada gecikmesi, işi yavaşlatması veya işi zamanında bitiremeyeceğinin anlaşılması halinde işsahibi sözleşmeden dönebilecektir. Dönme hakkının kullanılabilmesi için belirttiğimiz gecikmenin işsahibine yüklenemeyecek bir sebepten kaynaklanması gerekmektedir. Bahsettiğimiz hüküm uyarınca sözleşmeden dönebilmek için yüklenicinin kusurlu olması şart değilse de işteki gecikmenin sözleşmeye aykırı olması gerekmektedir2.
Çalışmamızda, TBK m. 473/f. 1'in şartları üzerinde durulmuş, son olarak işsahibinin dönme hakkını kullanmasının sonuçlarından bahsedilmiştir.
A. İşsahibinin Türk Borçlar Kanunu m. 473 Uyarınca Sözleşmeden Dönme Hakkının Şartları
1. Eseri Meydana Getirme Borcunun İfası Mümkün Olmalıdır
Gecikme sebebiyle işsahibine sözleşmeden dönme hakkı tanınması için öncelikle sözleşme kurulduktan sonra eseri meydana getirme borcunun ifası mümkün olmalıdır.
2. Gecikme Olmalıdır
a. Yüklenicinin İşe Zamanında Başlamaması
Bu durumda yüklenici işe başlamada gecikmektedir. Bu durumda TBK m. 473/f. 1 uyarınca sözleşmeden dönebilmek için, eserin teslim edileceği veya tamamlanacağı tarihin taraflarca sözleşmede kararlaştırılmamış olması gerekmektedir. Eğer taraflarca işe başlama tarihi belirlenmemişse TBK m. 90 hükmü kıyasen uygulanmalı ve yüklenici işe makul bir sürede başlamalıdır3. Yüklenici, hazırlık faaliyetlerini ağırdan alarak işe başlamayı geciktiremez4.
b. Yüklenicinin İşi Yavaşlatması
Bu sebebe dayalı olarak sözleşmeden dönebilmek için de eserin teslim edileceği veya tamamlanacağı tarih taraflarca kararlaştırılmamış olmalıdır.
Yüklenici eseri meydana getirmeye yönelik doğrudan iş görme faaliyetine başlamış olsa da işin sözleşmeye veya işin niteliğine göre olması gereken çalışma temposundan daha yavaş olarak işi görüyor veya iş görmeyi kesintiye uğratıyorsa, iş görme ertelemesi vardır5. Fakat çalışmaların benzer işlere oranla yavaş ilerlemesi tek başına işsahibine sözleşmeden dönme hakkı vermez6.
İş görmenin daha hızlı yapılması yükleniciden beklenemiyorsa işsahibi bu sebeple sözleşmeden dönemez.
c. Yüklenicinin İşi Zamanında Bitiremeyeceğinin Anlaşılması
Bu durum, eserin gecikerek tamamlanmasının kesin anlaşıldığı her durumda ortaya çıkabilir. Eserin zamanında tamamlanmayacağının yüklenicinin hali hazırdaki yetersiz iş görmesinden açıkça anlaşılması yeterlidir7.
Bu nedene dayalı olarak sözleşmeden dönülebilmesi için, işin teslim veya tamamlanma tarihinin taraflarca kararlaştırılmış olması gerekir.
3. Yükleniciye Uygun Bir Süre Verilmesi Şartı
İşe zamanında başlanmaması veya işin ertelenmesi sebebiyle dönme hakkının kullanılması için Türk Borçlar Kanunu m. 123'e kıyasen yükleniciye uygun bir süre verilmelidir. Bu süre yükleniciye, işe başlaması veya iş temposunu olması gereken düzeye çıkarması için verilmektedir8.
B. İşsahibinin Türk Borçlar Kanunu m. 473 Uyarınca Sözleşmeden Dönme Hakkının Sonuçları
Açıkladığımız şartların gerçekleşmesi halinde işsahibi, eser sözleşmesinden geriye etkili sonuç doğuracak şekilde dönebilir. Bu durumda iş sahibi işin tamamlanmasını yüklenici de bedel ödenmesini talep edemeyecektir9. Sözleşmeden dönme halinde taraflar daha önce ifa edilen edimlerin iadesini talep edebilirler. İş sahibi kusurlu yükleniciden, uğradığı olumsuz zararın tazminini talep edebilir10.
Sonuç
Türk Borçlar Kanunu m. 473 hükmü uyarınca yüklenicinin işe başlamada gecikmesi, işi yavaşlatması veya işi zamanında bitiremeyeceğinin anlaşılması halinde işsahibi sözleşmeden dönebilecektir. Çalışmamızda işsahibinin bu dönme hakkını kullanmasının şartları ve sonuçları açıklanmıştır.
Footnotes
1. Mustafa Alper Gümüş, Borçlar Hukuku Özel Hükümler, İstanbul, 2018, s. 333.
2. Gümüş, s. 336.
3. Karş. Eldem Ecehan Yapışlar, Eser Sözleşmesinde İş Sahibinin Dönme Hakkı, İstanbul Medipol Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019, s. 54.
4. Müge Ürem, Eser Sözleşmesinde Erken Dönme, 2017, s. 71.
5. Gümüş, s. 335.
6. Yapışlar, s. 55.
7. Gümüş, s. 335.
8. Gümüş, s. 336.
9. Ürem, s. 207.
10. Gümüş, s. 336.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
