I) GİRİŞ

Küreselleşmeyle birlikte büyük sermaye organizasyonlarının etki alanı genişlemiş, bu genişleme söz konusu organizasyonlar için kapsamlı hukukî düzenleme ihtiyacını da beraberinde getirmiştir. Bunun bir sonucu olarak anonim şirket, hukukî yapı olarak en iyi örgütlenen ve bu örgütlenme sistemi en fazla detaylandırılan ticari ortaklık haline gelmiştir. Anonim şirketin içerisinde bulunması gereken bazı görev organları vardır, genel kurul bu zorunlu organlardan bir tanesidir. Şirketin karar organı niteliğinde olan genel kurul, şirketin sürekliliği için hayati öneme sahiptir.

Genel kurulun görev ve yetkileri 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun ("TTK") 408. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenmiştir. Buna maddeye göre genel kurul "kanunda ve esas sözleşmede öngörülmüş bulunan hallerde" karar almaktadır. Bu kural aynı zamanda Genel Kurul ("GK") ile Yönetim Kurulu ("YK") arasındaki görev ve yetki bölümünün de sınırını çizmektedir. GK'a esas sözleşme ile verilebilecek görev ve yetkilerin sınırını, yasanın GK'a verdiği görev ve yetkiler ile niteliği itibariyle YK'nun işlevi kapsamına girmeyen işlemler çizer.1

Temel olarak anonim ortaklıklarda GK, pay sahiplerinin veya temsilcilerinin usulüne uygun çağrı üzerine belirli bir gündemi görüşüp karara bağladığı, bilgi aldığı ve ortaklık işlerine ilişkin bazı hakların kullanıldığı bir kuruldur.2 Bunların yanında kanun koyucu, anonim şirket GK'u için devredilemez görev ve yetkiler de öngörmüştür. GK'un bu devredilemez görev ve yetkileri, başta TTK olmak üzere çeşitli mevzuatlarda düzenlenmiştir.

II) GENEL KURULUN DEVREDİLEMEZ GÖREV VE YETKİLERİNE İLİŞKİN HUKUKİ DÜZENLEMELER

A) Türk Ticaret Kanunu'nun 408. Maddesinin 2. Fıkrasında Düzenlenen Devredilemez Görev ve Yetkiler

GK'un devredilemez görev ve yetkilerinin bir kısmı "Görev ve Yetkiler" başlıklı TTK m. 408/2'de düzenlenmiştir. Bu maddede düzenlenmiş devredilemez görev ve yetkiler aşağıdaki gibidir:

  • Esas sözleşmenin değiştirilmesi. (TTK m. 408/2-a)
    • Bu kuralın tek istisnası vardır. Kayıtlı sermaye sisteminde sermaye artırımı kararını ve buna bağlı olarak sözleşme değişikliğine yönetim kurulu karar verir. (TTK m. 460)
  • Yönetim kurulu üyelerinin seçimi, süreleri, ücretleri ile huzur hakkı, ikramiye ve prim gibi haklarının belirlenmesi, ibraları hakkında karar verilmesi ve görevden alınmaları. (TTK m. 408/2-b)
  • Kanunda görülen istisnalar dışında denetçinin seçimi ve görevden alınması. (TTK m. 408/2-c)
  • Finansal tablolara, yönetim kurulunun yıllık raporuna, yıllık kâr üzerinde tasarrufa, kâr payları ile kazanç paylarının belirlenmesine, yedek akçenin sermayeye veya dağıtılacak kâra katılması dâhil, kullanılmasına dair kararların alınması. (TTK m. 408/2-d)
  • Kanunda öngörülen istisnalar dışında şirketin feshi. (TTK m. 408/2-e)
  • Önemli miktarda şirket varlığının toptan satışı. (TTK m. 408/2-f)

B) Türk Ticaret Kanunu'nun Kalan Maddelerinde Düzenlenen Devredilemez Görev ve Yetkiler

TTK'nın 408/2. maddesi dışında kalan maddelerinde düzenlenmiş olan GK'un devredilemez görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir:

  • Esas sözleşme değişikliği. (TTK m 421)
  • Birleşme (TTK m. 151/1-a), bölünme (TTK m. 173) ve tür değiştirme (TTK m. 189) hakkında karar vermek.
  • Şirketin kendi paylarını iktisap edebilmesi veya rehin olarak kabul olunabilmesi için yönetim kuruluna yetki vermek. (TTK m. 379/2)
  • Kanunda ve esas sözleşmede saklı tutulan konular aşağıdaki konular hakkında karar almak;
    • Sermayenin azaltılması. (TTK m. 473)
    • Payların bölünme ve birleşmesi (TTK m. 477/2)
    • Esas sermaye sisteminde sermayenin artırılması. (TTK m. 456/2, 459, 463)
    • Rüçhan haklarının kaldırılması (TTK m. 461/2)
    • Hazırlık devresi faizi verilmesi (TTK m. 510/2)
    • Yedek akçelerin oluşturulması (TTK m. 519/2-3)

C) Anonim Şirketlerin Genel Kurul Toplantılarının Usul ve Esasları ile Bu Toplantılarda Bulunacak Bakanlık Temsilcileri Hakkında Yönetmelikte ("Yönetmelik") Düzenlenen Devredilemez Görev ve Yetkiler

Anonim şirket GK'unun Türk Ticaret Kanunu'nda düzenlenmemiş olup Yönetmelikte düzenlenmiş olan görev ve yetkileri de vardır. Yönetmelik'in 30. maddesinin 1. fıkrasında düzenlenmiş olan GK'un devredilemez görev ve yetkileri aşağıdaki gibidir:

  • Aksi kanunlarda öngörülmedikçe her türlü tahvil, finansman bonoları, varlığa dayalı senetler, iskonto esası üzerine düzenlenenler de dâhil, diğer borçlanma senetleri, alma ve değiştirme hakkını haiz senetler ile her çeşit menkul kıymetlerin çıkarılması veya bu hususta yönetim kuruluna yetki verilmesi. (Yönetmelik m. 30/1-g)
  • Birleşme, bölünme, tür değiştirme kararlarının alınması. (Yönetmelik m. 30/1-ğ)
  • Hakimiyet sözleşmesinin onaylanması (Yönetmelik m. 30/1-h)
  • Genel kurulun çalışma esas ve usullerine ilişkin iç yönergenin onaylanması veya değiştirilmesi. (Yönetmelik m. 30/1-ı)
  • Sermayenin azaltılmasına ilişkin yönetim kurulunca hazırlanan raporun onaylanması. (Yönetmelik 30/1-i)
  • Şirketin tescil tarihinden itibaren iki yıl içinde bir işletme veya aynın esas sermayenin onda birini aşan bir bedel karşılığında devralınmasına veya kiralanmasına ilişkin yapılmış sözleşmelerin onaylanması. (Yönetmelik m. 30/1-j)

III) ANONİM ŞİRKET GENEL KURULUNUN GÖREV VE YETKİLERİNİN SINIRI

TTK m. 340'a göre "esas sözleşme, kanunun anonim şirketlere ilişkin hükümlerinden ancak kanunda buna açıkça izin verilmişse" sapabilir. Bu ilke gereği GK, ancak kanun kapsamında kararlar almaya yetkilidir. GK'a mutlak bir karar yetkisi tanınmış değildir. GK yetkilerini aşağıdaki sınırlamalara uyarak kullanmak zorundadır:

1) Diğer Organ ve Kişilerin Yetkileri

Her ne kadar, GK anonim şirketlerin karar organı olsa bile, yasayla diğer organlara verilen yetkileri kullanamaz.3 Örneğin, borca batıklık durumunun varlığında mahkemeye bildirimde bulunulması TTK m. 375/1'de yönetim kurulunun vazgeçilemez görev ve yetkileri arasında sayılmıştır. GK'un bu yetkiyi kullanması mümkün değildir. Benzer bir şekilde, yıl sonu hesaplarının denetimi yetkisi denetçilere kanunla verilmiş olduğundan söz konusu yetkinin GK tarafından kullanılması mümkün olmayacaktır.

2) Üçüncü Kişilerin Hakları

GK alacağı karar ile üçüncü kişilerin hakları üzerinde etkili olamaz. Çünkü bu tek yanlı olarak üçüncü kişilerin kazandığı hakların ihlali sonucunu doğurur ve bu nedenle hukuken mümkün değildir.4

3) Azınlık Hakları ve Bireysel Haklar

TTK m. 411'de azınlık pay sahiplerine "gündeme madde ekletme, genel kurul toplantısını erteleme, bilanço görüşmelerini erteleme" gibi haklar tanınmıştır. GK kanunda sayılan bu hakları sınırlayamayacaktır. Aksi hâlde, GK'un almış olduğu kararların iptali için dava yoluna gidilebilir.

4) İmtiyazlı Paylar

GK, imtiyazlı pay sahiplerinin TTK m. 454/3'te öngörülen toplantı ve karar nisaplarına uygun olarak alınmış bir kararı olmaksızın, şirket sözleşmesinde imtiyazlı pay sahiplerine tanınmış olan hakları onların aleyhine olarak değiştiremez.

IV) GENEL KURULUN DEVREDİLEMEZ GÖREV VE YETKİLERİNİ DEVREDEN NİTELİKTEKİ ESAS SÖZLEŞME HÜKÜMLERİNİN VEYA GENEL KURUL KARARLARININ VARLIĞI HALİNDE UYGULANACAK HUKUKİ YAPTIRIM

TTK m. 340'a göre, kanunun anonim şirketlere ilişkin hükümleri emredici hükümlerdir. Bu sebeple anonim şirketlerde GK'un devredilemez görev ve yetkilerinin doğrudan veya dolaylı olarak devrine yol açabilecek esas sözleşme hükümleri geçersiz olacaktır. Bu devir işlemi, esas sözleşmenin zorunlu unsurlarına ilişkinse esas sözleşme tamamen hükümsüz olacaktır. Eğer bu devir esas sözleşmenin zorunlu unsurlara ilişkin bir aykırılık teşkil etmiyorsa, sadece söz konusu sözleşme hükmünün geçersizliğinden bahsedilecektir.

GK'un devredilemez görev ve yetkilerinin doğrudan veya dolaylı olarak devrine yol açabilecek GK kararlarına karşıysa TTK m. 445 hükmü gereği iptal davası açılabilecektir. Eğer bu GK kararı TTK m. 447 kapsamına giriyorsa, bu durumda söz konusu karar butlanla sakat olacaktır.

Footnotes

1. Çamoğlu, Ortaklıklar Hukuku, s. 530

2. Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, s. 308

3. Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, s.311

4. Pulaşlı, Şirketler Hukuku Genel Esaslar, s.311

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.