Giriş
Anonim şirketlerdeki pay sahiplerinin, paylarını devretmeleri mümkündür. Pay devirlerinde uyulması gereken esaslar, halka açık anonim şirketlerde ve halka açık olmayan anonim şirketlerde farklı şekillerde yapılmaktadır. Türk hukukunda pay devirlerinin yapılması esnasında uyulması gereken esaslara ilişkin düzenlemeler öngörülmüştür.
Halka açık anonim şirketlerde payların devri Sermaye Piyasası Kanunu ("SPK") hükümleri uyarınca yapılmaktadır. SPK uyarınca, halka açık anonim şirketlerdeki paylar senede bağlanmayıp bu paylar elektronik ortamda ihraç edilmektedir. Bu payların durumu Merkezi Kayıt Kuruluşuna ("MKK") tarafından kişilerin adına açılmış hesaplardan takip edilmektedir. Halka açık anonim şirketlerin pay devirleri ayrıntılı düzenlemeler içerdiğinden, işbu yazıda yalnızca halka açık olmayan anonim şirketlerin pay devri üzerinde durulmuştur.
A. Senede Bağlı Olmayan Payların Devri
Türk Ticaret Kanunu'nda ("TTK") pay devrine ilişkin hükümler, sadece senede bağlı paylara ilişkin olup senede bağlı olmayan paylara ilişkin bir düzenlemeye yer verilmemiştir. Ancak anonim şirketlerde payların senede bağlanmamış olması da mümkündür. Senede bağlı olmayan paylara çıplak paylar da denilmektedir.
Bu tür payların devrinin ne şekilde yapılacağı doktrinde yer alan görüşler ve Yargıtay kararları çerçevesinde gelişmiştir. Yargıtay 11. Hukuk Dairesinin E. 2006/8112, K. 2007/10405 kararında, anonim şirketlerdeki çıplak pay devirlerinin alacağın temliki hükümlerine göre yapılması gerektiği ifade edilmiştir, doktrindeki görüşler de çoğunlukla bu yöndedir.
Alacağın temliki Türk Borçlar Kanunu madde 183 ile madde 194 arasında düzenlenmiştir. Söz konusu hükümler uyarınca payların devredilmesi için yazılı bir sözleşme hazırlanması gerekmektedir. Satıcı ve alıcı tarafından bu pay devir sözleşmesinin imzalanmasının ardından, ilgili işleme istinaden, pay devirlerinin şirketin pay defterine işlenmesi gerekir.
B. Senede Bağlı Payların Devri
TTK uyarınca anonim şirketlerin senede bağlanmış olan payları nama yazılı veya hamiline yazılı olabilir, emre yazılı olarak çıkarılması mümkün değildir Nama yazılı ve hamiline yazılı pay senetlerinin devri için farklı esaslar öngörülmüştür.
1. Hamiline Yazılı Pay Senetlerinin Devri
Öncelikle belirtmek gerekir ki, hamiline yazılı pay senedi ihraç edebilmesi veya nama yazılı pay senetlerinin hamiline yazılı pay senetlerine çevrilmesi için esas sözleşmede düzenleme olması gerekmektedir. Geçerli bir hamiline yazılı senetten bahsedilebilmesi için, hamiline yazılı pay senetlerinin bedelinin tam olarak ödenmiş olması gerekmektedir. Ayrıca, hamiline yazılı pay senetlerinin devrinin sınırlandırılması mümkün değildir, şirket esas sözleşmesinde yer olan aksi düzenlemeler geçersiz sayılacaktır.
Anonim şirketlerde hamiline yazılı pay senetlerinin devri TTK madde 489'da düzenlenmiştir. Hamiline yazılı pay senetlerinin devri için yazılı bir pay devir sözleşmesinin bulunması geçerlilik şartı değildir. Bu pay senetlerinin devri, söz konusu pay senetlerinin zilyetliğinin geçirilmesiyle yapılabilmektedir. Kural olarak, hamiline yazılı pay senedinin geçerli olması için, zilyetliği devredenin mülkiyeti devretmeye yetkili olması gerekmektedir. Ancak TTK madde 990 hükmü uyarınca, sahibinin elinden rızası dışında çıkmış olsa da, geçerli bir hamiline yazılı senet bulunması halinde, bu senetlerin iyi niyetle kazanılabilmesi mümkündür. Ayrıca hamiline yazılı pay senedi devrinin, şirketin pay defterine kaydedilmesi gerekmektedir.
Zilyetliğin devrine ek olarak hamiline yazılı pay senetlerinin devrinin geçerli olabilmesi için, şirket ve üçüncü kişiler hakkında ancak pay senedini devralan tarafından MKK'ya bildirim yapılması gerekmektedir. MKK'ya bildirimde bulunulmaması halinde, hamiline yazılı pay senedine sahip olanlar, kanundan doğan paya bağlı haklarını gerekli bildirim yapılıncaya kadar kullanamaz. Hamiline yazılı pay senedine bağlı hakların şirkete ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi hususunda, MKK'ya yapılan bildirim tarihi esas alınır. Ayrıca MKK tarafından hamiline yazılı pay senetlerine ilişkin tutulan kayıtlar, ilgili kanunlar uyarınca yetkili kılınmış mercilerle paylaşılır ve hamiline yazılı pay senetlerinin MKK'ya bildirilmesi ve kaydedilmesine ile alakalı usul ve esaslar ile bu kapsamda alınacak ücretler Ticaret Bakanlığınca çıkarılan tebliğle belirlenmektedir.
2. Nama Yazılı Pay Senetlerinin Devri
Anonim şirketlerde nama yazılı pay senetlerinin devri TTK madde 490'da düzenlenmiştir. Nama yazılı pay senetlerinin devri için yazılı bir pay devir sözleşmesinin bulunması gerekli değildir. TTK madde 490 uyarınca hukuki işlemle devir, ciro edilmiş nama yazılı pay senedinin zilyetliğinin devralana geçirilmesiyle yapılabilir. Ciro ile, nama yazılı pay sahibi senetten doğan hakları şirkete karşı ileri sürme ve hakların devralana karşı yerine getirilmesi hususunda yetki vermektedir.
TTK madde 490 uyarınca, kanunda veya esas sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı pay senetleri, herhangi bir sınırlandırmaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. Pay senedinin devrinin gerçekleşmesinin ardından, bu durumun pay defterine kaydedilmesi gerekir. Pay defterine kayıt açıklayıcı nitelikte olacaktır. Belirtilmelidir ki, TTK uyarınca, pay defteri yönetim kurulunun sorumluluğunda tutulur ve yönetim kurulunun devredilemez yetkileri arasındadır.
Pay senedi devrinin üçüncü kişilere ve şirkete karşı hüküm ifade edilmesi için aşağıdaki işlemlerin tamamlanması gerekmektedir:
- Ciro veya temlik işlemi ile zilyetliği devredilen senedin şirkete ibraz edilmesi,
- Şirket yönetim kurulunca incelenmesi,
- Yönetim kurulunca uygun bulunması halinde ise devrin pay defterine işlenmesi,
- Senet üzerine gerekli kaydın yapılması.
Doktrinde, nama yazılı pay senetlerinin devrinin tam ciro ile yapılması gerekmediği, beyaz ciro ile de yapılabileceği konusunda görüşler vardır. Ancak Yargıtay Hukuk Genel Kurulunun E. 1977/11, K. 1978/922 sayılı kararına göre, bu tür devirlerin tam ciro ile yapılması gerekmektedir.
Sonuç
Anonim şirketlerdeki pay sahiplerinin, paylarını başka kişilere devretmeleri mümkündür. Pay devirlerinde uyulması gereken esaslar, halka açık anonim şirketlerde ve halka açık olmayan anonim şirketlerde farklı şekillerde yapılmaktadır. TTK'da pay devirlerinin yapılması esnasında uyulması gereken hususlara ilişkin düzenlemeler öngörülmüştür. Halka açık anonim şirketlerde pay devirleri için SPK'da yer alan hükümler de dikkate alınmalıdır.
The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.
