1999 öncesi sigortalilik sürelerinin, emeklilik yasi tartismalarinin merkezinde yer aldigi günümüzde, "1999 Öncesi Sigortaliligin Hizmet Tespit Davasi ile Tespiti ve Bu Durumun EYT Sartlarina Etkisi" baslikli makalemiz, konuya dair detayli ve kapsamli bir analiz sunuyor. Bu makalede, hizmet tespit davalarinin nasil açilacagi, sürecin isleyisi ve sonuçlarinin emeklilik yasi tartismalarina olan etkisine dikkat çekiyoruz, 1999 öncesi sigortalilik sürelerinin emeklilik hesaplamalarina ve Emeklilikte Yasa Takilanlar (EYT) konusundaki hak ve hükümlere nasil etki ettigini ögrenebilirsiniz.

Hizmet Tespit Davasi Nedir?

Hizmet tespit davalari sigortasiz olarak çalisan isçilerin, hizmet süreleri eksik bildirilen isçilerin, çalisma süresi az gösterilen isçilerin veya sigorta girisi kuruma geç yapilan isçilerin sigortaliligini bu sekilde yapan isverenlerine karsi açtiklari davadir. Bu davada kural olarak SGK da davaya feri müdahil olarak eklenir. Hizmet tespit davasinin hukuki dayanagi 5510 Sayili Sosyal Sigortalar ve Genel Saglik Sigortasi Kanunu'nun 86. maddesinde hüküm altina alinmistir. Ilgili maddenin 9. fikrasinda;

"Aylik prim ve hizmet belgesi veya muhtasar ve prim hizmet beyannamesi isveren tarafindan verilmeyen veya çalistiklari Kurumca tespit edilemeyen sigortalilar, çalistiklarini hizmetlerinin geçtigi yilin sonundan baslayarak bes yil içerisinde is mahkemesine basvurarak, alacaklari ilâm ile ispatlayabilirlerse, bunlarin mahkeme kararinda belirtilen aylik kazanç toplamlari ile prim ödeme gün sayilari dikkate alinir."

Seklinde hizmet tespit davasinin tanimi yer almistir. Maddeden anlasilacagi üzere, hizmet tespit davalarinda 5 yillik hak düsürücü süre bulunmaktadir ve bu 5 yillik hak düsürücü süre davaci isçinin çalistigi hizmetlerinin geçtigi yilin sonundan itibaren baslamaktadir.

Hizmet tespit davalari kural olarak dava açmadan önce zorunlu olarak SGK'ya basvuru gereken dava türlerinden olmayip, SGK'ya basvuru yapilmadan da hizmet tespiti davasi açilabilmektedir. Öte yandan, kisinin kendi istegi ile dava açmadan önce SGK'ya hizmet tespiti için basvuruda bulunmasinda hukuki bir engel olmamakla birlikte SGK'ya yapilan basvurudan sonuç alinmasi da çok zordur.

Nitekim, çalisanin elinde halihazirda sigortasiz çalistirildigi veya eksik gün üzerinden bildirildigi süreler ile ilgili çalismasini kanitlayabilecegi belge olmadan bu basvurudan sonuç çikmayacaktir. Hatta SGK'nin bu sekilde bir basvuruyu isleme almamasi dahi söz konusu olabilir.

Hizmet tespit davasinin hizmetin geçtigi son yilin sonundan itibaren 5 yil içerisinde açilmasi gerekmektedir. Bu süre hizmet tespit davasinda hak düsürücü süre olmakla birlikte hak düsürücü sürenin geçmesi halinde de birtakim istisna hallerinde yine de hak sahibine hizmet tespit davasi açma hakki taninmaktadir. Bu istisna halleri ise su sekilde siralayabiliriz:

  • Müfettis durum tespit tutanagi ya da tahkikat raporlariyla çalisma tespit edilmesi,
  • Sigortali durumunda iken memurluga geçmis olunmasi,
  • Isveren imzali ücret tediye bordrosunda sigortalidan sigorta primi kestigini açikça gösterdigi halde sigorta primini Kuruma yatirmamasi,
  • Asgari isçilik incelemesi neticesinde isverenden sigortalinin primleri Kurumca icra yoluyla tahsil edilmesi,
  • Ise giris bildirgesi Kuruma süresinde verilmis; fakat bordrosu ve primi SGK'ya intikal ettirilmemesi,
  • Isçilik haklari tazminatlarina (ihbar, kidem tazminati, ücret alacagi vs.) iliskin ayni döneme ait kesin hüküm niteligini tasiyan yargi kararlarinin olmasi,

Durumunda yukarida bahsettigimiz hak düsürücü süre uygulanmaz ve hak sahibi ilgili 5 sene ile bagli kalmadan hizmet tespit davasi açabilir.

Ilginizi Çekebilir: Emeklilik Islemleri Nelerdir?

Hizmet Tespit Davasinin Sartlari Nelerdir?

Yukarida belirttigimiz üzere, hizmet tespiti davasi açilmasinin en önemli sarti 5 yillik hak düsürücü sürenin geçmemesidir. Hizmet tespiti davasi açilabilmesi için diger sartlar ise su sekildedir:

  • Isçi hizmet iliskisi kapsaminda is görme borcunu yerine getirmelidir.
  • Isçi ile isveren arasinda bir hizmet iliskisinin olmasi gerekmektedir.
  • Isçinin sigortasiz çalistirildiginin veya sigorta primlerinin eksik ödendigi durumunun SGK tarafindan daha öncesinden tespit edilmemis olmasi gerekmektedir.

Bu sartlarin saglandigi bir durumun olmasi halinde artik isçi ilgili hizmet sürelerinin tespiti için dava açabilecektir. Hizmet tespiti davalarinda görevli mahkeme de Is Mahkemeleridir.

Sigortalilik Baslangiç Tarihinin Tespiti Davasi Nedir?

Sikça hizmet tespiti davasi ile karistirilan bir dava türü olan sigortalilik baslangiç tarihinin tespiti davasi hizmet tespiti davasindan farkli olarak kisinin sigortali olarak ilk kez çalismaya basladigi tarihin tespiti istemine dayanir. Bu dava da hizmet tespiti davasinin bir türü olmakla birlikte gerek taleplerde gerekse yargilama usullerinde ciddi farklar vardir.

Uygulamada bu davaya bir günlük sigortali görünme davasi da denilmektedir. Nitekim, davadaki talep ilk kez çalismaya baslanilan tarihe ait hizmetin kuruma bildirilmemesinden dogmaktadir. Bu davanin açilmasi yerine bir günlük hizmet tespit davasi açildigi da kimi zaman uygulamada görülmektedir. Sigortalilik baslangiç tarihinin tespiti davasinin açilabilmesi için ise giris bildirgesinin bulunmasi sarti da vardir.

EYT'den Yararlanmak Için Hizmet Tespiti Davasi Açilmasi

Bilindigi üzere EYT'den yararlanmak için en önemli sartlardan bir tanesi de 8 Eylül 1999 tarihinden önce kisinin hizmet baslangicinin olmasidir. Ilgili tarihten önce çalismasina ragmen sigortasi yapilmayan isçiler için de EYT'den yararlanmak için hizmet tespiti ve sigortalilik baslangiç tarihinin tespiti davasi son derece önem kazanmaktadir.

Belirtmek gerekir ki isçi, sigortasiz çalistigi günleri tespit davasi ile tespit ettirebilirse EYT'den faydalanabilir. Nitekim her ne kadar EYT düzenlemesi henüz meclis onayindan geçmese de çizilen çerçevede isçilerin hizmet borçlanmasi ya da hizmet tespiti yaparak EYT'den yararlanabilmesi mümkün görünmemektedir.

EYT'den yararlanmak için gereken 8 Eylül 1999 tarihinden önce kisinin hizmet baslangicinin olmasi hizmet tespit davasi ile saglanabilecektir. Bu nedenle EYT hakkindaki son gelismelerden sonra hizmet tespit davasi çokça sorulan ve tercih edilen bir yol olmaya baslamistir.

Belirtmek gerekir ki EYT için gereken 8 Eylül 1999 tarihinden önce fiilen çalismasi bulunup hizmet baslangici görünmeyen kisiler EYT düzenlemesinden yararlanmak için hizmet tespit davasi yolu ile hizmet baslangiçlarini tespit ettirip EYT düzenlemesinden yararlanabilecekler ise de burada dikkat edilmesi gereken birtakim hususlar vardir.

Öncelikle yukarida belirttigimiz üzere hizmet tespit davasi 5 yillik hak düsürücü süreye bagli olup yukarida detaylarina yer verdigimiz istisnalar hariç olmak üzere hizmetin oldugu son yilin sonundan itibaren 5 yillik süre içerisinde ilgili hizmetlerin tespiti davasinin açilmasi gerekmektedir. Hak sahibi kisi hizmet tespit davasini açip ilgili belgelerden birini mahkemeye sundugu takdirde hak düsürücü süre islememis sayilacak ve hakim tespit davasina yönelik maddi anlamda hüküm verebilecektir.

Sonuç

Sonuç olarak, hizmet tespiti isçinin sigortasiz, sigorta süresi eksik veya çalisma süresinin az bildirildigi durumlarda açilan dava olup EYT için gereken 8 Eylül 1999 öncesi çalismaya baslama kosulu bu davanin açilip kazanmasi ile yerine getirilmis olur. Bu kapsamda da, hak düsürücü sürelere dikkat edilmesi, ayrica hizmetin varligina iliskin tanik, yazili belge vb. delillerin mahkemeye sunulmasi gerekmektedir.

Ilginizi Çekebilir:

The content of this article is intended to provide a general guide to the subject matter. Specialist advice should be sought about your specific circumstances.